زیان صنعت خودرو ناشی از حضور دولت| دیوار ممنوعیت واردات به زودی فروخواهد ریخت

بازار؛ گروه خودرو: هرچند از ممنوعیت واردات خودرو به کشور بیش از سه سال می‌گذرد و فعالان و مشتریان این بخش با زیان گسترده‌ای مواجه شده‌اند این درحالی است که تاکنون تصمیمات درستی برای تقسیم بازار خودرو میان تولید کننده و واردکننده با شرط حمایت از تولید داخل صورت نگرفته است. بسیاری از منتقدان، براین باور هستند که عدم واردات فضای انحصار برای خودروسازان ایجاد کرده است. هرچند که اعضای مجلس شورای اسلامی و سیاستگذاران صنعت خودرو به دنبال شفافیت برای عملکرد خودروسازان هستند، اما همچنان مشکلات به قوت خود باقی است. برای بررسی این موضوع به سراغ مهدی دادفر، دبیر انجمن واردکنندگان خودرو رفتیم تا بیشتر این موضوع را بررسی کنیم:

* به نظر شما باتوجه به تحریم‌های ظالمانه علیه صنعت خودرو، تحقیق و تقحص مجلس چه میزان در بهبود اوضاع این صنعت تاثیرگذار بوده است؟
در شرایطی که تحریم هستیم فکر نکنیم اگر تغییری در صنعت خودرو ایجاد شده بخاطر طرح‌های مجلس و یا سیاست‌های دولت در صنایع خودروسازی بوده است. صرفا فعالیت و تلاش دو مدیرعامل خودروسازی بزرگ کشور بوده که سبب پیشرفت این صنایع شده است. نمی خواهم بگویم دستاوردی نداشته‌اند، دستاوردهای خیلی خوبی هم در دوره تحریم‌ها به دست آوردند. اما فقط معطوف به نوع حرکات دو مدیرعامل یعنی فرشاد مقیمی و سیدجواد سلیمانی می‌شود. در غیر این صورت اگر فکر کنیم تحقیق و تفحص تاثیری دارد؟ خیر، چون تحقیق و تفحص در مجلس فعلی و مجالس قبلی و اقداماتی که مرحوم نجفی انجام داده و دستاوردهایی نداشته است. این تحقیق و تفحص به نظر بنده یک کار اضافه و بی نتیجه‌ای است. مگر یک موضوع را باید چندبار مطالعه کرد؟

* آیا دستاوردهایی که شما به آن اشاره داشتید مورد توجه تحقیق و تفحص جهت بررسی باید واقع شود؟
ابتدا باید مطالعه کرد وسپس باید دستاوردها را لیست آن‌ها را بررسی کرد و دید چه دستاوردهایی داشته‌اند؟ اگر غیر منطقی بود بگویند اشتباه است، اگر منطقی بود آن را اجرا کنند. در راستای تحقیق و تقحص های قبلی ابتدا مجلس می‌آمد یک بررسی می‌کرد که وظیفه ذاتی کمیسیون اصل ۹۰ است. بعد دستاوردها را به صحن علنی گزارش می‌داد. بر اساس پیگیری‌هایی که وظیفه کمیسیون اصل ۹۰ است نتیجه گیری انجام شده است که پیشنهادات برای مثال اجرایی نشده یا به انحراف رفته است. لذا الزام داریم که در این موارد ادامه تحقیق را انجام دهیم تا این موضوعات به شرایط مطلوب برسند.  

* چرا در بازار و صنعت خودرو کشور آنطور که باید و شاید شفافیت وجود ندارد؟
چه الزامی است؟ چرا باید شفافیت وجود داشته باشد؟ به هر صنعتی به شکل سیاسی نگاه کنید، خواهید دید که دیگر شفافیت وجود ندارد. چون هرکاری که بخواهید انجام دهید، برای آن توجیه می‌آورید، مانند این که می‌گویند فلان مورد امنیت ملی، موضوع سیاسی یا استکبار است. در ادامه برای انجام هرکاری بیان به این مورد دارند که فشار دولت‌های غربی و غیره شرایط را اینگونه کرده است. لذا در آنجا هرکاری بخواهند انجام و این توجیهات هم ارائه می دهند.

اگر سیاست زدایی را خروج ۱۰۰درصدی دولت از صنعت خودروسازی تصور کنیم، هیچ وقت هم اتفاق نخواهد افتاد. پنج تحقیق و تقحص از طریق مجلس انجام شده که بالغ بر ۴۰ گزارش مرکز پژوهش های مجلس در خصوص صنعت خودروسازی کشور دارد. در خصوص صنعت خودروسازی، اقتصاد صنعت خودرو و غیره همگی بدون استثنا به این نتیجه رسیده‌اند که حضور دولت در صنعت خودرو منجر به انحراف رفتن منابع، عدم کارایی لازم و... می شود. این موارد به صورت سلسه وار پشت سرم هم آمده است. جالب اینجاست که هیچ کدام از دولت‌ها از این موضوع دل نمی‌کنند

* باتوجه به توضیحات شما، به نظرتان سیاست زدایی از صنعت خودرو امکان پذیر است؟
اگر سیاست زدایی را خروج ۱۰۰درصدی دولت از صنعت خودروسازی تصور کنیم، هیچ وقت اتفاق نخواهد افتاد. پنج تحقیق و تقحص از طریق مجلس انجام شده که بالغ بر ۴۰ گزارش مرکز پژوهش های مجلس در خصوص صنعت خودروسازی کشور دارد. پایان نامه های دانشگاهی فراوانی در این زمینه که ۸۰ عدد آن را خودم در سطح فوق لیسانس و دکتری مشاهده کرده‌ام. در خصوص صنعت خودروسازی، اقتصاد صنعت خودرو و غیره همگی بدون استثنا به این نتیجه رسیده‌اند که حضور دولت در صنعت خودرو منجر به انحراف رفتن منابع، عدم کارایی لازم و... می شود. این موارد به صورت سلسه وار پشت سرم هم آمده است. جالب اینجاست که هیچ کدام از دولت‌ها از این موضوع دل نمی‌کنند و همه هم همچون علیرضا رزم حسینی، وزیر صنعت، معدن و تجارت این حرف را می زنند که سریعا از صنعت خودرو خارج می‌شویم. در دولت فعلی می بینیم روحانی، رئیس جمهور کشور بیان می‌کند، چرا تا حالا دولت خارج نشده است؟ در دوره قبلی آقای احمدی نژاد، می‌گفت حتما باید خارج شویم، همه همین نظر را دارند اما کسی دل نمی‌کَنَد.

* می توان امیدوار بود که زیان انباشته خودروسازان سبب این شود که بالاخره دولت از این صنعت دست بردارد و به سمت خصوصی سازی حرکت کند؟
خیر، چرا باید دولت دست از سر صنعت خودرو بردارد؟ اصلا چنین اتفاقی رخ نخواهد داد. زیان اگر ۱۰۰ برابر هم شود دولت تمایل بیشتری به ورود به این حوزه دارد. زیرا می‌گوید اینجا زیان دارد و خطرناک است، بنابراین بنگاه‌های اقتصادی تبدیل به شرکت‌های ورشکسته‌ای که طی سال های اخیر مشاهده کردیم، می‌شوند. اصلا این زیان توجیه حضور دولت است. یعنی تلاشی برای بهبود زیان نخواهد کرد. بر اساس ماده ۱۴۱ افزایش سرمایه با تجدید ارزیابی امکان دارد. برای همین هم می‌گوید به دلیل زیان دهی بیرون نخواهیم آمد. دولت معتقد هست برای حفظ منافع ملی باید در خودروسازی حضور داشت. این موضوع را اکنون بیان کردم، حداقل تا ۲۰ سال آینده هم اعتبار خواهد داشت. زیرا افرادی که می‌شناسیم حداقل ۲۰ سال دیگر عمر می‌کنند و در سن ۴۰ و ۵۰ سالگی امکان تغییر ندارند. بنابراین این شیوه تصمیم گیری تا ۲۰ سال آینده ادامه دارد. مگر اینکه یک اتفاق نادر رخ دهد که باز هم آن‌ها حرف خودشان را می‌زنند.

* چرا سیاست‌های اصل ۴۴ برای خروج دولت از صنعت خودرو اجرا نمی‌شود؟
اجرای سیاست های اصل ۴۴ و خروج دولت از صنایع این چنینی دستور مقام معظم رهبری بوده است. همه هم همین را می گویند، اما زمانی که به اجرا می رسد می‌گویند، نه از اینجا که نباید خارج شد!

به طور مثال دو تیم استقلال و پرسپولیس که ۱۳ نفر آدم هستند، رها نمی‌کنند. حال این موضوع را به خودروسازی تعمیم دهیم خواهید دید که به جای خودروسازی، کارخانه سازی داریم. در همه شهرهای کشورمان سایت‌های متعددی در شهرهای خراسان، تبریز، سمنان، کرمان و غیره ایجاد کردند. فقط در مناطقی که راه دور باشد و به مسئولان خوش نگذرد کارخانه نزده‌اند. بهتر هست بگویم ما خودروساز نیستیم ما کارخانه ساز هستیم. پیکان هم با توجه به درآمد مردم یک خودرو دست یافتنی بود. برای مثال با سه تا پنج ماه حقوق می‌توانستند یکی از این خودروها را به دست بیاورند. الان شما اگر هیچ چیزی هم نخورید نمی‌توانید با دو سال حقوق هم یک خودرو حتی دست دوم هم خریداری کنید.

در آن زمان که پیکان به کشور وارد شد، با بخشی از تولیدات برندهای خارجی قابل مقایسه بود. به بیانی دیگر پیکان با خودروهای دیگر برابری داشت. بگذریم از اینکه یکسری از خودروها همچون شورولت و کادیلاک که در همان زمان تولید می‌شد نیز خودروهای لوکس بودند. اما همان‌ها را هم در کارخانه پارس خودرو مونتاژ می‌کردیم. تفاوت آن زمان با اکنون در این بود؛ مردم صداقت را در تولید و تولیدکننده می‌دیدند و این یک واقعیت است. پیکان هم با توجه به درآمد مردم یک خودرو دست یافتنی بود. برای مثال با سه تا پنج ماه حقوق می‌توانستند یکی از این خودروها را به دست بیاورند. الان شما اگر هیچ چیزی هم نخورید نمی‌توانید با دو سال حقوق هم یک خودرو حتی دست دوم هم خریداری کنید

* به عنوان دبیر انجمن واردکنندگان خودرو بفرمایید با توجه به اینکه در دهه ۵۰ شمسی کارخانه ایران خودرو یا همان ایران ناسیونال تولید خودرو پیکان را داشتیم و همان موقع هم انواع و اقسام خودروهای روز خارجی به کشور وارد می شدند، اما همچنان مردم شیفته خرید خودرو پیکان بودند، چرا امروزه واهمه از واردات خودرو وجود دارد؟
در آن زمان که پیکان به کشور وارد شد، با بخشی از تولیدات برندهای خارجی قابل مقایسه بود. به بیانی دیگر پیکان با خودروهای دیگر برابری داشت. بگذریم از اینکه یکسری از خودروها همچون شورولت و کادیلاک که در همان زمان تولید می‌شد نیز خودروهای لوکس بودند. اما همان‌ها را هم در کارخانه پارس خودرو مونتاژ می‌کردیم. تفاوت آن زمان با اکنون در این بود؛ مردم صداقت را در تولید و تولیدکننده می‌دیدند و این یک واقعیت است. شما با مردم صادق نباشید، هزار مدل هم فیلم بازی کنید، مردم می‌فهمند. این عقلانیت ذاتی مردم است و شاید هم خیلی شما را تشویق کنند، اما تشخیص می‌دهند که راست می‌گویید؟ مردم در آن موقع به صنعت اطمینان داشتند و به آن عشق می‌ورزیدند. از خودباختگی و از خود بیگانگی نسبت به آن محصول نداشتند و مایه افتخارشان هم بود. بنابراین تولید داخل را خریداری و استفاده می‌کردند. این موضوعات علاوه برآن هست که پیکان با ۹۰ درصد بازار قابل مقایسه بود. شاهین، آریا، هیلمن و... خودرو خارجی هم به کشور همچون بی ام و ۲۰۰۲، بنز ۱۹۰ و... هم می‌آمد. خودروهای مذکور را عده‌ای استفاده می‌کردند و پیکان هم با توجه به درآمد مردم یک خودرو دست یافتنی بود. برای مثال با سه تا پنج ماه حقوق می‌توانستند یکی از این خودروها را به دست بیاورند. الان شما اگر هیچ چیزی هم نخورید نمی‌توانید با دو سال حقوق هم یک خودرو حتی دست دوم هم خریداری کنید.

* در حال حاضر محصولات داخلی با خودروهای جدید قابل قیاس هست؟ چرا واردات خودروهای روز به کشور مانند آن دوره که پیکان وجود داشت، انجام نمی‌شود؟
خودروهای داخلی با تکنولوژی روز قابل مقایسه نیست، البته تلاش‌هایی اکنون شده که آن هم در اثر فشار بوده است. متاسفانه باید بگویم که به صورت سازمان دهی شده تمام سیستم بهم ریخته است و اصلا باور نمی‌کنم که به صورت یک حادثه این اتفاق رخ داده باشد. یک عده در کشور ما اعتقاد دارند که مردم نباید دسترسی به علم روز، امکانات روز، دانش روز و تکنولوژی روز داشته باشند. یعنی می‌گوییم خودرو برقی آمده است، یک عده ناراحت می‌شوند. اصلا ناراحت بودند که چرا چنین خودرویی به کشور وارد می‌شود. ناراحتی شان را هم خیلی عیان نشان می‌دادند و مصاحبه می‌کردند. این مقابله با تکنولوژی ربطی هم به الان ندارد، عده زیادی به بهانه های مختلف با همه چیز مخالفت می‌کردند. هربار با عناوین مختلف مانند حمایت از تولید، حفظ اشتغال و غیره. بهانه پیدا می‌کردند. عده‌ای ناراحت می‌شوند که  یک خودرویی به کشور بیاید که شش ملق با آن بزنید و باز هم در آن زنده بمانید.

* به عنوان دبیر انجمن واردکنندگان، وظیفه اصلی این انجمن را برای واردات و سهم بازار در چه چیزی می‌دانستید؟ برای بهبود اوضاع صنعت و بازار خودرو چه باید کرد؟
یکی از وظایفی که در انجمن واردکنندگان خودرو تعریف کردیم این مبحث نبوده که درها را باز کنید و همینطور خودرو به کشور وارد کنید. تا حالا از من چنین چیزی نشنیده‌اید. اگر چهار نکته مهم که در ادامه اشاره می‌کنم، رعایت شود بسیاری از مشکلات حل خواهد شد. نخست اینکه، به مردم یک اختیار انتخاب بدهید. دوم اینکه، پیشرفتی که  اکنون در خودروسازان وجود دارد و می‌بینید با تلاش مدیران خودروسازی‌ها حادث شده است. یکی از شمشیرهای تیزی که بالای سر خودروسازان وجود دارد، آزادسازی وارد است. واقعا از چنین موضوعی هراس دارند. چون در مقابل موج تکنولوژی‌های روز دنیا قابل مقاومت نیستند. لذا در این مدت که فشار آوردیم و اطلاعات دادیم متوجه شدند که دنیا همین تنگ کوچک نیست و می‌شود به نوع دیگری پیش رفت و به آن‌ها هم فشار آوردند. پس دویدند شاهین، تارا و هیبریدی بسازیم و رونمایی کردند. خودروهای هیبرید پروژه اکنون نیست، ۱۲ سال است که بودجه برای آن تخصیص داده‌اند. همه رئیس جمهورها با هیبرید یک ربان پاره کرده‌اند. آیا خودرو هیبرید تولید شده که کسی سوار شود؟ سوم اینکه، حدود ۱۵ سال هست که برای موتورملی سرمایه خرج می‌کنند، هر سال آن را افتتاح می‌کنند. از زمانی که جهانگیری وزیر صنایع بود تا کنون موتور ملی افتتاح می‌کنند. حالا این موتور ملی را روی خودرو گذاشتید که راه برود؟ چهارم اینکه، تنها رسالت ما علاوه بر حفظ کسب و کار واردکنندگان این بوده است که چنین مواردی را بیان کنیم تا مردم اطلاعاتشان افزایش یابد. افزایش اطلاعات به مطالبه می‌انجامد. همین ضربات هم با موضوع واردات نمی‌زدیم شاید همچنان همان پراید تولید می‌شد. وزیر قبلی گفت نمی‌توانم در مقابل خودروسازان مقابله کنم.  وزیر فعلی نیز همین شرایط را دارد. بعدی ها هم نمی‌توانند در مقابل خودروسازی مقاومت کنند. گردش مالی صنعت خودروسازی خیلی زیاد است. به شدت درآمد دارد و امکانات آن بسیار گسترده است. گستردگی و آمایش سرزمینی کارخانه‌جات آن بسیار زیاد است. همه خودشان را به نوعی مرتبط با این صنعت می‌دانند.

* یک شورای سیاست گذاری خودرو داریم و نمی‌دانیم در یک تا دو سال اخیر فعالیت داشته یا نداشته است؟ این شورایی که آنقدر اسم آن را استفاده می‌کنند؟ چه اقدامی برای صنعت انجام داده است؟
ابتدا باید سوال کرد که چه کسانی عضو آن هستند؟ چه کار می‌کند؟ این شورا در دوره ریاست جمهوری آقای احمدی نژاد آغاز شد و قرار بود به عنوان شورای سیاست گذاری صنعت خودرو باشد. هدف این شورای نیز بررسی ظرفیت، امکانات، تقاضا و حجم واردات توام با تولید خودرو در کشور بود. پس از آن باید مطالعاتی در خصوص چگونگی افزایش رشد تولید، عرضه و سهام داری می‌داشت. در این شورا باید صدای همه شنیده شود، متخصصین، واردکنندگان، مصرف کنندگان، مصرف کننده می گوییم نه سازمان حمایت، دولت سر تیتر این ماجرا را داشت. هر وزیر صمتی که آمد بدون استثنا ۲۴ نامه داده‌ایم که جناب وزیر محترم؛ شورای سیاست گذاری خودرو را راه اندازی کنید و جلسات مستمر برگزار شود، نمایندگان مجلس، نمایندگان مردم، مسئولین، تولیدکنندگان، واردکنندگان و حتی اسقاط در اینجا باهم صحبت کنند و ببینید خودرو کشور قرار است به کجا برود. چه واردات، تولید و مونتاژ آن چه نوع سیاستی را باید در پیش بگیرد. تولید یعنی اینکه صفرتاصد خودرو را خودمان تولید کنیم. آیا ترکیه خودش تولیدکننده نیست؟ شیوه تولید کشور ترکیه مونتاژ محور بوده است. اکنون به جایگاهی رسیده که خودرو الکتریکی تولید می‌کند. ما از روز اول گفته‌ایم که باید همه را خودمان تولید کنیم. از بدو تولید خودرو هنوز در همان مرتبه مانده‌ایم و به جایی نرسیده‌ایم. جایگاه واقعی این شورا و مصوبات آن را هم ندیده‌ایم. چون کسی دوست ندارد این شورا تشکیل شود. این شورا تشکیل شود خیلی از مسائل واقعی می‌شود. مجمعی را تشکیل می دهند و هر دفعه یک نفر را می‌برند داخل و با آن صحبتی می‌کنند و بنابراین شورا به نام شورای سیاست گذاری ایران خودرو و سایپا بیشتر وجه تسمیه دارد. هر کسی در پاسخ این جمله می‌گوید  چنین نیست، صورت جلساتش را منتشر کند. در آنجا می‌نشینند و می‌گویند در ایران خودرو چه اتفاقی افتاده است؟ برای مثال می‌گویند ۸ هزار خودرو تولید شده را پلیس راهور شماره نمی‌کند. پلیس راهور چرا شماره گذاری نمی‌کنید؟ پاسخ می‌گیرند بر اساس دستور عمل قانون آلایندگی نباید شماره کنیم. می‌گویند صنعت داخلی است و باید کمک کنیم و شماره کنید. تولیدکننده دیگر می‌گوید دوعدد ایربگ نداشته باشد نمی‌توانیم تولید کنیم. پاسخ می‌آید خانم پیروزبخت می‌خواهید بخاطر ایربگ تولید ملی را متوقف کنید؟ مدیر دیگری اعلام می‌کند بانک مرکزی هم وام نمی دهد. چرا وام نمی دهد؟ شما که بزرگترین صنعت کشور هستید؟ پاسخ می آید زیان ده هستند. دارایی آن را تجدید ارزیابی کنید و عیب ندارد و با اوراق مشکل را برطرف کنیم.

تمام جلسات شورای سیاست گذاری خودرو به همین نحو مدیریت می‌شود. این درحالی است که باید بنشینند و با یک افق آینده نگارانه‌ای مثل این موضوع که از ۲۰۲۵ به بعد قانون شده که برای مثال هیچ خودرویی با سوخت فسیلی در اروپا تولید نشود، اهداف را ترسیم کنند. این درحالی هست که باید در ایران بر سر پراید، پژو ۲۰۶ و تارا در سال ۲۰۲۱ دعوا کنیم یا به افق نگاه کنیم؟ ما تازه به سراغ چینی ها می‌رویم که آن ها به ما خودرو بنزینی با سطح کیفی سه و چهار بفروشند. جالب است که با تغییر هر مدیرعامل این خودروها عوض می‌شوند. مدیری زوتی را به تولید می‌رساند و به محض تغییر برند دیگری شریک تجاری تولیدکننده داخلی می‌شود. حتی سیاست گذاری آن خودرویی که توسط این‌ها ساخته می‌شود، فاقد ثبات است.

گفتنی است که تا پنج سال آینده تولید چنین خودروهایی در سطح دنیا تعطیل می‌شود، اما همچنان در کشور باید به سراغ خودروهای بنزینی برویم؟ تمام موارد مذکور را باید شورای سیاست گذاری به آن بپردازد، نه ایران خودرو و سایپا دنبال آن باشند. با انتشار این مطلب، خودروسازان پاسخ خواهند داد که در حال مطالعه هستند. مجدد تکرار می‌کنیم این مساله وظیفه خودروسازان نیست. خودروسازی ها باید برای اقتصاد خودشان  آینده پژوهی کنند. اینجا شورای سیاست گذاری کشور باید چنین اقدامی را انجام دهد اما این کار انجام نمی‌شود. بعد هم انتقاد می‌کنیم سریع بهشان بر می‌خورد و می‌گویند این افراد را راه ندهید.

* به نظر شما اگر واردات آزاد شود صنعت خودرو کشور می‌تواند شاهد پیشرفتی باشد؟
الان بله، درحال حاضر تلاش خوبی انجام شده است. از ترس واردات خوب دویده‌اند و هیچ منعی هم وجود ندارد. حق مردم ایران داشتن یک خودرو به روز هست، اینکه یک دیوار بکشیم به نام تعرفه، یک دیوار هم به نام ممنوعیت واردات را متاسفانه سال‌ها است،  پیش گرفته‌اند. بسیاری از کشورها این سیاست را اتخاذ کردند که ممنوعیت واردات را ایجاد و تعرفه قرار می‌دهیم.

بنده می‌گویم وقت مردم و منابع را تلف نکنیم، تولید می‌کنید؟ ممنون، پیشرفت می‌کنید؟ امتیازات دولتی را باید بگیرید و حمایت هم باید از شما ۱۰۰درصد باشد. اما اینکه بخواهید مردم را از چیزی که حق دارند محروم کنید غلط است. بزرگان قدرت و اقتصاد که میلیاردها جمعیت داشتند و دور مریخ را دور می‌زنند به این رسیده‌اند که اینطوری نمی‌شود کشور را اصلاح کرد. مردم آن چیزی که می‌خواهند را باید در اختیارشان قرار داد. شاید برای گذر از زمان خاص یکسری از محدودیت‌ها اعمال شود خوب است. اما باید دید چه مدت باید محدودیت اعمال شود، این مساله دوام نخواهد آورد. این مساله در قرن جدید رخ خواهد داد.