علی میرزایی سیسان؛ بازار: اروپا در مواجهه با تغییرات ژئوپلیتیکی و افزایش نگرانی های امنیتی، شروع به تغییر در دکترین بنیادین اولویت های صنعتی خود کرده است. این قاره که پیش تر بر ابتکارات رشد اقتصادی و تحول صنعتی از مسیر رشد پایداری و نوآوری در تکنولوژی های با محوریت زیست محیطی متمرکز بود، اکنون به سمت تقویت قابلیت های نظامی و دفاعی حرکت کرده است. اعلام بسته مالی ۸۴۰ میلیارد یورویی برای امور دفاعی اروپا، نه تنها نشانه ای از تغییر اولویت های اقتصادی اروپا است، بلکه بازتاب دهنده بازآرایی استراتژیک جایگاه این قاره در عرصه جهانی نیز محسوب می شود. همزمان، صنایع قدیمی اروپا به ویژه «خودروسازی» با چالش های رقابتی با چین مواجه هستند.
شرکت رکت آلمانی تولید کننده تسلیحات، راینتال (Rheinmetall)، آمادگی خود را اعلام کرده که از کارخانه های خودروسازی بلااستفاده فولکس‌واگن (VW)، مانند کارخانه اوسنابروک (Osnabrück)، برای تولید تجهیزات دفاعی استفاده کند
فولکس واگن تجهیزات دفاعی تولید می کند
در ۴ مارس ۲۰۲۵، «اورزولا فون در لاین»، «رئیس کمیسیون اروپا» برنامه ای بلندپروازانه به ارزش ۸۴۰ میلیارد یورو تحت عنوان «تسلیح مجدد اروپا» معرفی کرد. این طرح که یکی از بزرگ ترین تعهدات مالی دفاعی در تاریخ معاصر این قاره هست که به دنبال افزایش سریع هزینه های دفاعی در سراسر اروپا است. فون در لاین تاکید کرد که اروپا وارد دوره ای از تسلیح مجدد شده و آماده است تا بودجه دفاعی خود را به شکل قابل توجهی افزایش دهد. این طرح شامل ساز و کارهای مالی متعددی است، از جمله تخصیص وام های ۱۵۰ میلیارد یورویی برای سرمایه گذاری های دفاعی و فعال‌سازی بندهای ویژه ای در مقررات مالی اتحادیه اروپا که امکان افزایش بودجه دفاعی را بدون نقض قواعد کسری بودجه فراهم می کند. همچنین، سرمایه گذاری بخش خصوصی نقش مهمی در تامین مالی این برنامه ایفا خواهد کرد.
یکی از نمودهای بارز این تغییر رویکرد، تحول صنعتی به سمت تولید تجهیزات نظامی است. در کشور آلمان، صنعت خودرو که مدت ها ستون فقرات اقتصاد این کشور بوده، اکنون با چالش هایی همچون الکتریکی سازی و رقابت جهانی دست و پنجه نرم می کند. به طور مثال شرکت رکت آلمانی تولید کننده تسلیحات، راینتال (Rheinmetall)، آمادگی خود را اعلام کرده که از کارخانه های خودروسازی بلااستفاده فولکس‌واگن (VW)، مانند کارخانه اوسنابروک (Osnabrück)، برای تولید تجهیزات دفاعی استفاده کند. این اقدام با تلاش های گسترده تر اروپا برای افزایش توان نظامی و هزینه های دفاعی در بحبوحه تنش های ژئوپلیتیکی همسو است؛ احتمالا باید انتظار داشت که تاریخ باردیگر برای خودروسازان اروپایی تکرار شود.
از آنجا که صنعت خودرو در اروپا از رقابت با تولیدکنندگان چینی با مشکلاتی بنیادین روبروست، استفاده مجدد از تاسیسات و مهندسی خودرو برای تولیدات دفاعی می تواند فرصت های برای تحرک رشد اقتصادی در اروپا ایجاد کند. حداقل اروپایی ها اینطور فرض کردند که رشد اسلحله سازی به رشد اقتصادی اروپا کمک می کند. بعضی از اقتصاد دانان اشاره کردند که چنین تغییراتی می تواند به کاهش ظرفیت بلااستفاده در بخش خودروسازی آلمان کمک کرده و همزمان نیازهای رو به رشد دفاعی کشور را تامین کند. شرکت Hensoldt نیز با جذب کارکنان متخصص از «صنعت خودرو»، تولید سیستم های راداری خود را گسترش داده است. علاوه بر این، شرکت ZF Friedrichshafen که از تامین‌کنندگان اصلی صنعت خودرو محسوب می شود، همکاری هایی را با بخش دفاعی آغاز کرده تا نیروی کار خود را به این حوزه منتقل کند.
منطقه لومباردی ایتالیا با زیرساخت های قوی در تولید هلیکوپترها و قطعات خودرو، نمونه ای بارز از همگرایی صنعتی میان بخش های خودروسازی و دفاعی است. فرانسه نیز نقش کلیدی در توسعه ظرفیت های دفاعی اروپا ایفا و پروژه هایی مشترک با کشورهای دیگر برای تولید تجهیزات نظامی راه‌اندازی کرده است
خودروسازان ایتالیایی و فرانسوی سلاح تولید می کنند
این تغییرات تنها محدود و منوط به آلمان نشده و مناطق صنعتی دیگر اروپا نیز شاهد چنین تحولات مشابهی هستند. منطقه لومباردی ایتالیا با زیرساخت های قوی در تولید هلیکوپترها و قطعات خودرو، نمونه ای بارز از همگرایی صنعتی میان بخش های خودروسازی و دفاعی است. فرانسه نیز نقش کلیدی در توسعه ظرفیت های دفاعی اروپا ایفا و پروژه هایی مشترک با کشورهای دیگر برای تولید تجهیزات نظامی راه‌اندازی کرده است. کشورهای مختلف اروپایی سفارش های گسترده ای برای تانک ها، توپخانه ها و سایر سیستم های نظامی ثبت که تقاضای صنعتی عظیمی ایجاد کرده است.
در کنار الزامات امنیتی اروپا در برابر روسیه، انگیزه های اقتصادی مهمترین نقش در این چرخش ایفا می کنند. در واقع اروپا به عادت بد قدیمی‌خود باز می گردد که می خواهد افزایش هزینه های دفاعی به عنوان محرکی برای رشد اقتصادی عمل کند. اروپاییان فکر می کنند که سرمایه گذاری در فناوری پیشرفته نظامی نه تنها بهره وری اقتصادی را افزایش، بلکه زمینه رشد بلند مدت را نیز فراهم می کند. با این حال، این سرمایه گذاری ها خالی از ریسک نیستند و نیازمند مدیریت دقیق منابع مالی هستند.
چرخش اروپا به سمت هزینه های نظامی نگرانی هایی درباره اولویت سرمایه گذاری آنان بر اهداف اقلیمی و گسترش اقتصاد و صنعت با محوریت پایداری (Sustainability) ایجاد کرده است. اتحادیه اروپا اهداف بلندپروازانه ای برای دستیابی به اهداف اقلیمی تا سال ۲۰۵۰ تعیین کرده بود؛ اما تخصیص منابع گسترده به امور دفاعی ممکن است این برنامه ها را تحت تاثیر قرار دهد. کاهش بودجه پروژه های انرژی تجدید پذیر نمونه ای از معاوضه میان اولویت های اقلیمی و امنیتی غیر قابل اجتناب باشد. با وجود این، برخی معتقدند که اهداف اقلیمی و امنیتی می توانند مکمل یکدیگر باشند.
جنگ روسیه و اوکراین هشداری برای برنامه ریزی دفاعی اروپا بود، وابستگی صنایع اروپایی مخصوصا زنجیره تامین خودروسازی به چین آسیب پذیری هایی برای برندهای اروپایی ایجاد کرده است. چین کنترل قابل توجهی بر مواد اولیه حیاتی مانند لیتیوم و فلزات خاکی کمیاب دارد که برای تولید تجهیزات نظامی ضروری هستند. یعنی حتی برای رشد صنعت نظامی، شاید اروپا زنجیره تامین توان کامل تهیه قطعات را نداشته و مجبور به واردات از چین شود. بنابراین، یکی از اهداف کلیدی راهبرد جدید اروپا کاهش وابستگی به چین و تقویت حاکمیت صنعتی کلان خود است که چالشی درازمدت و هزینه بر است.
قابت اروپا با چین در تولید خودرو برقی، تانک های پیشرفته یا پهپادها و جنگنده های نوین امکان پذیر نیست
عدم توان رقابت اروپا با چین در صنایع مختلف
در نهایت، تغییرات ژئوپلیتیکی و فشارهای اقتصادی موجب شدند تا اروپا اولویت های خودش را زیر سوال ببرد. گرچه انتخابی روشن برای اروپا در حال حاضر با فشارهای از سمت آمریکا و چین وجود ندارد، اما واضح است که تمرکز قاره بر تقویت توانمندی های نظامی بیش از پیش جایگزین ابتکارات پایداری شده است؛ تغییری که پیامدهای عمیقی برای آینده صنعتی و «سیاسی-اقتصادی» و اهداف ریست محیطی اروپا خواهد داشت.
به هر حال، روشن است که وضعیت فعلی در اروپا اولویت های این قاره را متحول کرده است. ممکن است در سال های آتی، اروپا به جای تاکید بر پایداری، بیشتر بر موضوعاتی مانند تانک سازی تمرکز کند. اما نکته قطعی این است که صنعت چین در زمینه خودروسازی و در حوزه نظامی، با سرعتی شگفت آوری پیشرفت کرده و اروپا برای رسیدن به سطح چین نیازمند زمان و سرمایه‌گذاری قابل توجهی خواهد بود؛ بنابراین رقابت اروپا با چین در تولید خودرو برقی، تانک های پیشرفته یا پهپادها و جنگنده های نوین امکان پذیر نیست.
نظر شما