صنعت لجستیک در جهان به‌عنوان یکی از پایه‌های اصلی “اقتصاد نوآور” شناخته شده و درحال حاضر یکی از ۱۰ صنعت برتر جهان است. بر اساس شاخص‌های LPI که هرساله از سوی بانک جهانی اعلام می‌شود و عملکرد لجستیکی کشورها را مشخص می‌سازد، متأسفانه عملکرد ایران در صنعت لجستیک در سال ۲۰۲۳ رتبه ۱۲۳ را از میان ۱۳۸ کشور جهان به خود اختصاص داده است. این عدد خود گویای ناترازی در صنعت لجستیک ایران و نشان‌دهنده آن است که بهینه‌سازی لجستیک در ایران در حد یک شعار باقی مانده است.
از آنجاکه ایران کشوری دارای زیرساخت‌ها و ویژگی‌هایی از جمله قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم، دارا بودن مناطق آزاد و ویژه اقتصادی، همسایگی با ۱۳ کشور و اتصال زمینی و دریایی، دارا بودن ۲۵۰۰ کیلومتر مرز دریایی و ۶۵۰۰ کیلومتر مرز زمینی، قرار گرفتن در کریدورهای مهم ترانزیت بین‌الملل، قیمت پایین سوخت و انرژی و هزینه‌های پایین نیروی انسانی، دسترسی آسان به دریاهای آزاد و کشورهای خاورمیانه، بهره‌مندی از متخصصان و طراحان مهندسی لجستیک در کشور و نیز برخورداری از زیرساخت‌های فراوان در حوزه حمل و نقل دریایی، هوایی و ریلی است، داشتن چنین رتبه‌ای، حکایتگر ناترازی بسیار جدی در این عرصه است. اگرچه موضوعاتی مانند تحریم‌های بین‌المللی نیز در این زمینه تأثیرگذار بوده و افق آینده و استراتژی‌های ما را به موضوعات حاکمیتی و … گره زده است، اما ضعف سیاستگذاری‌های داخلی و تخصصی نیز بر این موضوع اثرگذار بوده و درصورت ادامه این روند، مشکلات زیادی را برای اقتصاد و صنعت لجستیک کشور به بار می‌آورد.
این درحالی است که برخی از کشورهای همسایه توسعه مسیرهای ترانزیت را آغاز کرده‌اند و این مسیرها در آینده با بخشی از مسیرهای ترانزیت ایران جایگزین خواهد شد. از این رو اگر همچنان غفلت کنیم به‌زودی شاهراه ترانزیتی ایران، قدرت عمل خود را از دست خواهد داد. در این صورت ارزش افزوده‌ای که می‌توانیم در صنعت ترانزیت به دست بیاوریم از دست خواهد رفت و این یک فرصت‌سوزی بزرگ است.
ازآنجاکه تحریم‌ها شرایط برای ورود و ماندگاری سرمایه‌گذاران خارجی در ایران را دشوار کرده و سرمایه‌گذاران خارجی نیز تمایل چندانی به سرمایه‌گذاری در ایران ندارند، باید فضای انگیزشی و مسیر سبزی را برای سرمایه‌گذاران داخلی صنعت لجستیک ایجاد کرد تا سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های این صنعت توسعه یابد. البته در این زمینه باید تجربه حوزه حمل و نقل بزرگ‌مقیاس را نیز مورد توجه قرار داد؛ چراکه متأسفانه شرکت‌های خصوصی که بعضاً در این حوزه سرمایه‌گذاری سنگین کردند با مشکلات زیادی در سیاستگذاری و توسعه مواجه شده، دستاورد و انتظار لازم را به دست نیاوردند و استراتژی‌های حوزه بزرگ‌مقیاس آنگونه که مدنظر بود اتفاق نیفتاد.
مسأله مهم این است که در شرایط فعلیِ صنعت لجستیک، کشور باید از ظرفیت شرکت‌های توانمند لجستیک خصوصی برای مسایل ترانزینی بهره‌مند شده و مسیرهای سبزی را برای سرمایه‌گذاران و فعالان این صنعت ایجاد کند.
یکی از مهم‌ترین شاخصه‌هایی که می‌تواند پارامتر رقابتی ایران در رقابت با دیگر کشورها باشد، کاهش هزینه و کاهش Transit Time یا زمان حمل، و تکمیل و توسعه برخی از زیرساخت‌های لجستیک است. باوجود داشتن کریدورهای ترانزیتی و ارتباط با کشورهای همسایه، به حداقل رساندن cost و قیمت تمام‌شده خدمات و به حداقل رساندن مدت‌زمان فرآیند حمل، می‌تواند به‌معنای حضور بهتر ما در بازار بین‌المللی لجستیک باشد. بنابراین باید سیاستگذاری منسجمی در این زمینه داشته باشیم و ارگان‌ها و متولیانی که در حوزه ترانزیت وجود دارد را نیز کاهش دهیم تا امکان برنامه‌ریزی و سیاستگذاری بهتر و درست‌تر وجود داشته باشد.
نظر شما