توسعه روابط اقتصادی با گینه؛ زمینه گسترش حضور ایران در آفریقا؛ گینه دروازه ورود به غرب آفریقا

بازار؛ گروه بین الملل: اواسط آبان سال جاری مهدی صفری معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه در جلسه ستاد هماهنگی روابط اقتصادی خارجی با موضوع «آخرین وضعیت روابط اقتصادی کشورمان با قاره آفریقا» تاکید کرده بود که توجه به افریقا از الویت های سیاست خارجی دولت فعلی است.

وی تاکید کرده بود که برای گسترش و توسعه تجارت پایدار با این قاره شرط لازم برابری و توازن صادرات و واردات است که شامل صدور خدمات فنی مهندسی به این قاره از یک سو و تامین نیازهای کشاورزی، دامی و مواد اولیه معدنی از کشورهای غنی و ثروتمند افریقایی از سوی دیگر است.

آفریقا اهمیت خاصی برای ایران دارد، زیرا ایران به دنبال گسترش نفوذ خود در افق های جهانی بزگ تر است و آفریقا می تواند به عنوان کاتالیزور روند حضور ایران را در صحنه ها و بازارهای جهانی تسهیل کند

در ابتدای امر خوب است بدانیم که آفریقا اهمیت خاصی برای ایران دارد، زیرا ایران به دنبال گسترش نفوذ خود در افق های جهانی بزگ تر است و آفریقا می تواند به عنوان کاتالیزور روند حضور ایران را در صحنه ها و بازارهای جهانی تسهیل کند. گسترش روابط ایران و افریقا طی سال های قبل تا حدی مغفول مانده و این در حالی است که قاره سیاه همچنان مایل به گسترش تعاملات اقتصادی و ارائه فرصت‌های گسترده به تهران است. البته با روی کار آمدن دولت سید ابراهیم رئیسی در ایران و سیاست توجه به شرق و افریقا رویکرد قبلی ایران دستخوش تحولاتی شده است و در همین راستا دولت کنونی تصمیم گرفته است تا با پیشبرد پروژه ها و طرح های تجاری بیشتر و اعزام و تبادل هیات های سیاسی و اقتصادی شیب نزولی رابطه با آفریقا در دولت روحانی را جبران کند.

همکاری های ایران و گینه از حوزه معدن و سد سازی تا صادرات خودرو

دولت رئیسی با سیاست توجه ویژه به کشورهای منطقه، خصوصا همسایگان و به طور کلی با دیپلماسی نگاه به شرق به دنبال گسترش روابط سیاسی و اقتصادی با افریقا نیز هست . ویژگی های منحصر به فرد این قاره از جمله موقعیت استراتژیک منابع غنی، اشتراکات مذهبی و فرصت های اقتصادی، توجه ایران را به خود جلب کرده اند. قاره آفریقا با 54 کشور و جمعیتی بیش از یک میلیارد و 200 میلیون نفر و با وجود منابع طبیعی نفت، گاز و ذخایر آبی و معدنی، فرصت بسیار مناسبی برای اجرای پروژه های صنعتی با حضور شرکت های فنی مهندسی ایرانی است.

روحانی در دوره خود در واکنش به اوضاع نامطلوب، انزوای اقتصادی و سیاسی ایران و افزایش فشارهای رقبای منطقه ای تا حدی از گود ارتباط با قاره آفریقا خارج شد. البته لازم به ذکر است که ایران همواره در پی فرصتی برای کشف روابط خارجی خود در سراسر این قاره بوده است زیرا این قاره کانالی برای حفظ روابط بین‌المللی ایران، بی اثر کردن تحریم ها و مقاومت در برابر فشارهای قدرت‌های رقیب خصوصا رقبای منطقه ای است

در دوره محمود احمدی نژاد، رئیس جمهوری پیشین ایران گسترش تعاملات با کشورهای آفریقایی به صورتی جدی دنبال شد، اما با روی کار آمدن حسن روحانی شیب گسترش روابط اقتصادی با دول افریقایی کاهشی شد و روحانی تمرکز خود را بیشتر بر توسعه روابط خارجی با کشورهای غربی و همسایگان گذاشت. روحانی در دوره خود در واکنش به اوضاع نامطلوب، انزوای اقتصادی و سیاسی ایران و افزایش فشارهای رقبای منطقه ای تا حدی از گود ارتباط با قاره آفریقا خارج شد. البته لازم به ذکر است که ایران همواره در پی فرصتی برای کشف روابط خارجی خود در سراسر این قاره بوده است زیرا این قاره کانالی برای حفظ روابط بین‌المللی ایران، بی اثر کردن تحریم ها و مقاومت در برابر فشارهای قدرت‌های رقیب خصوصا رقبای منطقه ای است.

البته کاهش روابط تجاری و اقتصادی ایران و آفریقا در دوره روحانی به منزله بستن کامل پرونده کشورهای افریقایی از سوی ایران نبوده است کما این که در دولت وی در سال 96 ایران در اوگاندا بیمارستان افتتاح کرد و شرکت صادرات تجهیزات و خدمات صنایع آب و برق ایران (صانیر) تفاهمنامه همکاری با گینه در زمینه انرژی و سد سازی امضا کرد. ظرفیت اجرای پروژه های بخش انرژی در کشور گینه نزدیک به پنج میلیارد دلار ارزیابی شده است. بنابراین می توان گفت که کشور گینه دارای موقعیت ها و فرصت های بسیار مطلوب و سودآوری برای صدور خدمات فنی مهندسی شرکت های توانمند ایرانی، عایدی بیش تر برای کشور و خنثی سازی تحریم های غرب است.

ذخیره بوکسیت معدن گینه کوناکری به ۳۰۰ میلیون تن می رسد و یکی از منابع تامین مواد اولیه برای دستیابی به اهداف توسعه صنعت آلومینیوم در ایران محسوب می شود

هم چنین ایران و گینه اردیبهشت ماه ۱۳۹۶ بعد از ۲۶ سال برای تولید بوکسیت و انتقال آن به مدت ۲۵ سال به ایران توافق کردند که مهدی کرباسیان رییس هیات عامل (وقت) ایمیدرو با وزیر معادن ( وقت) گینه کوناکری امضا کردند. براساس توافق مزبور، بهره برداری از معادن بوکسیت گینه به مدت ۲۵ سال دیگر تمدید شد. ذخیره بوکسیت معدن گینه کوناکری به ۳۰۰ میلیون تن می رسد و یکی از منابع تامین مواد اولیه برای دستیابی به اهداف توسعه صنعت آلومینیوم در ایران محسوب می شود. همچنین مقامات دو کشور مقرر کردند دولت گینه با هدف پایین آوردن هزینه تولید،‌ عوارض و مالیات بهره برداری از معدن بوکسیت را کاهش داده و استخراج و بهره برداری از این معدن را به مناقصه بین المللی بگذارد. منابع مالی این طرح از طریق بانک توسعه اسلامی و بانک توسعه آفریقا تامین خواهد شد.

با توجه به برنامه های توسعه جمهوری اسلامی ایران و نیاز صنایع آلومینیوم، پیش بینی می شود سالانه چهار میلیون تن بوکسیت از این معدن استخراج و برای تبدیل به پودر آلومینا به ایران منتقل شود. پروژه بوکسیت آلومینیوم گینه مهمترین پروژه اقتصادی جمهوری اسلامی ایران است که در آفریقا مورد توجه قرار گرفته و بنا به اطلاع مقام های رسمی، ارزش منابع آن بیش از هشت میلیارد دلار تخمین زده می شود. در حال حاضر معادن بوکسیت گینه در قالب مشارکتی با دولت این کشور متعلق به دولت جمهوری اسلامی ایران است که شرکت مشترک بوکسیت‌های دابولا و توگه SBDT حاصل این مشارکت است.

اواخر خرداد سال جاری حسام مقدم علی، معاون طرح‌های توسعه معادن و صنایع معدنی ایمیدرو گفته بود پروژه بوکسیت گینه یکی از طرح‌های تضمین کننده زنجیره تامین صنعت آلومینیوم ایران است. ایران در حال در رتبه دوازدهم تولید آلومینیوم در جهان ایستاده است. گینه در حال حاضر نخستین صادرکننده بوکسیت جهان بوده و شرکت‌های خارجی فعال در این کشور سالیانه بیش از ۸۶ میلیون تن تولید و صادرات محصول دارند که پیش‌بینی می‌شود در کوتاه‌مدت به بیش از ۱۰۰ میلیون تن نیز افزایش یابد.

ذخایر بوکسیت شرکت SBDT گینه برای توسعه صنعت آلومینیوم ایران و تضمین زنجیره تولید این فلز استراتژیک اهمیت اساسی دارد، بنابراین ایمیدرو از سال ۲۰۰۵ میلادی سکان هدایت آن را به‌عنوان نماینده دولت در دست گرفته است.

خودروهای ایرانی نیز یکی دیگر از محصولات پرطرفدار بوده اند که راه خود را به بازارهای آفریقایی باز کرده اند. با افتتاح شعبه ایران خودرو در غرب آفریقا از سال ٢٠٠٦ میلادی در سنگال شروع به فعالیت کرد و صادرات خودرو ایرانی را به برخی از کشورها آغاز کرد. هم چنین ایران و گینه توافق نامه هایی برای صدور خودروهای ایرانی سمند، دنا و رانا به گینه امضا کرده اند.

اخیرا مهدی سفری در راس هیاتی اقتصادی به گینه سفر کرده است. وی در دیدار با «موریساندا کویاته» وزیر امور خارجه گینه، آمادگی ایران برای همکاری با گینه در تمام زمینه‌های مورد نیاز این کشور از جمله انرژی، تامین شبکه برق، ساختمان سازی، سدسازی، جاده سازی، تجهیزات بیمارستان، تولیدات صنعتی حوزه کشاورزی و ماشین آلات صنعتی مورد نیاز بخش معادن را اعلام کرد.

این در حالی است که گینه با توجه به توانمندی‌ها و پیشرفت‌های کشورمان، خواستار استفاده از دانش و تجربیات پیشرفته جمهوری اسلامی ایران در زمینه های مختلف است. اهمیت گسترش روابط اقتصادی ایران و گینه زمانی پررنگ تر می شود که بدانیم گینه دروازه ای برای ورود محصولات و کالاهای ایرانی به غرب آفریقا و بهترین فرصت برای دور زدن تحریم های ناعادلانه غربی است که هدف آن ها انزوای اقتصادی و سیاسی و تنگناهای مالی برای ایران بوده است.

اهمیت آفریقا و گینه برای ایران

لازم به ذکر است که کمک های اقتصادی و سرمایه گذاری در کشورهای آفریقایی نیازمند چنین حمایت هایی، از سوی ایران نیز مورد استقبال قرار گرفته است زیرا ایران با چنین راهبردی می تواند با غلبه بر انزوای دیپلماتیک و اقتصادی منافع خود را نیز تامین کند.

افزون بر این، رئیسی در سفر تابستان 1400 خود به گینه بیسائو بار دیگر بر عزم ایران برای گسترش روابط با کشورهای افریقایی تاکید کرد. وی خاطرنشان کرده بود که ایران در توسعه روابط با افریقا به دنبال برد متقابل است. لازم به ذکر است که با توجه به وجود کشورهای آفریقایی غنی از نظر ذخایر طبیعی، معدنی و نیروی انسانی تهران خواستار گسترش روابط با افریقا در تمامی حوزه ها است.

در حال حاضر با توجه به وجود شرکت های توانمند دانش بنیان در ایران و اجرای موفق بسیاری از پروژه های فراسرزمینی در حوزه های معدن، کشاورزی و صنعتی و پزشکی و دارویی مانند ساخت بیمارستان و کلینیک و حتی استفاده از ظرفیت های هلال احمر در افریقا، آمریکای لاتین، آسیا و اروپای شرقی توسط این شرکت ها، فرصت طلایی در اختیار ایران است تا با حضور پررنگ تر شرکت های سرمایه گذاری، فنی مهندسی و دانش بنیان علاه بر تقویت وزنه دیپلملتیک خود در گینه اقدام به ارزاوری و رهایی از تنگناهای تحریم کند

در حال حاضر با توجه به وجود شرکت های توانمند دانش بنیان در ایران و اجرای موفق بسیاری از پروژه های فراسرزمینی در حوزه های معدن، کشاورزی و صنعتی و پزشکی و دارویی مانند ساخت بیمارستان و کلینیک و حتی استفاده از ظرفیت های هلال احمر در افریقا، آمریکای لاتین، آسیا و اروپای شرقی توسط این شرکت ها، فرصت طلایی در اختیار ایران است تا با حضور پررنگ تر شرکت های سرمایه گذاری، فنی مهندسی و دانش بنیان در گینه علاوه بر تقویت وزنه دیپلملتیک خود در گینه اقدام به ارزاوری و رهایی از تنگناهای تحریم کند. این در حالی است که این کشور آفریقایی خود می تواند پلی برای صدور کالاهای ایرانی به غرب آفریقا باشد که مزیت دیگری برای ایران به شمار می رود.

در حال حاضر حجم تبادلات تجاری ایران و گینه حدود 6 میلیون دلار است و این در حالی است که این کشور بازار پررونقی برای محصولات و کالاهای ایرانی از جمله پتروشیمی ، قیر، روغن و خودروی ایرانی دارد. با توجه به حضور قدرت های اقتصادی جهان مانند چین، قطر، هند و ترکیه در آفریقا برای اجرای پروژه های مشترک و سرمایه گذاری زمان آن است که ایران نیز با بهره گیری از این بازار گسترده سهم خود را در صادرات جهانی و رشد اقتصادی گسترش دهد.

با توجه به بازار گینه برای ایران و نیاز این کشور یه صنعت به نظر می رسد ایران با متنوع کردن روابط تجاری و جست و جوی فرصت های جدید و تامین نیازهای صنعتی این کشور بتواند استفاده پرسودی از فرصت های این بازار بکر داشته باشد و علاوه بر درآمدزایی و خلاصی از فشارهای اقتصادی و تحریم بتواند با گسترش نفوذ خود در آفریقا راهی به سوی خنثی کردن تحریم ها پیدا کند.

نتیجه

رشد بازار مصرف آفریقا به دلیل رشد شهرنشینی، کاهش اختلاف طبقاتی، و دیگر شاخصه های توسعه یافتگی است که این خود برای ایران یک امتیاز و بازار جذابی به شمار می آید. برای حضور قدرتمند تر ایران در بازارهای گینه شرکت در مناقصه های بین المللی، مشارکت در اجرای پروژه ها با استفاده از تامین مالی، تشکیل کنسرسیوم های ملی و بین المللی به منظور هم افزایی و تشریک مساعی و استفاده از توان شرکت های معتبر محلی لازم است.

البته ایران باید در ورود خود به پروژه ها و بازار آفریقا رقبای قدر خود مانند چین، ترکیه و هند را نیز مد نظر داشته باشد زیرا قاره افریقا با فرصت های سرشار قطعا برای ایران خالی از رقیب نیست.

در نهایت حتی با احتمال به سرانجام رسیدن و احیای برجام میان ایران و غرب ایران از گسترش مبادلات و مراودات اقتصادی و تجاری با کشورهای آفریقایی مانند گینه متنفع خواهد شد، البته این یک معامله برد - برد برای هر دو طرف است.

گینه دارای بازارهای بکری است که به تکنولوژی و فناوری‌های نوین نیاز دارد. با توجه به توانایی ایران در حوزه‌های فناوری، دانش بنیان، خدمات فنی_مهندسی، صنایع دفاعی و بهداشتی، انتقال فناوری و همکاری‌ها در این حوزه می‌تواند هم به نفع ایران و به سود طرف مقابل باشد.