تهمینه غمخوار؛ بازار: از آنجایی که بندر چابهار برای هند و ایران از اهمیت و ارزش اقتصادی و ژئوپلیتیکی بسیار بالایی برخوردار است، در روز ۲۹ مرداد وزیر بنادر و کشتیرانی و آبراهه‌های هند در صدر یک هیئت بلند پایه وارد بندر چابهار شد و در نخستین برنامه سفر، از پایانه های بندری و تجهیزات و تاسیسات بندر چابهار بازدید کرد.
وی در روز دوم سفر خود همچنین با معاون اول رییس جمهور نیز دیدار و گفتگو کرد در حالی که محمد مخبر گفت: جمهوری اسلامی از حضور و سرمایه گذاری خارجی در تکمیل و توسعه بندر چابهار استقبال می‌کند و چابهار فرصتی بزرگ و استثنایی برای مردم ایران، هند و منطقه است.
حال با توجه به اینکه از سالهای گذشته بحث توسعه این بندر میان دو کشور مطرح بوده و همچنان دو کشور بر تبدیل این بندر به یک هاب مهم بین المللی و منطقه ای تاکید دارند در ادامه به اهمیت اقتصادی و تجاری چابهار از دو منظر ایران و هند می پردازیم.
چابهار تنها بندر اقیانوسی واقع در کنار اقیانوس هند و دریای عمان در استان سیستان و بلوچستان ایران است که افغانستان، پاکستان و کشورهای مشترک المنافع را به هم متصل می کند. در زمان هخامنشیان، بندر چابهار به نام تی شناخته می‌شد و نقش مهمی در حمل و نقل بار به شرق آسیا، هند، خاورمیانه و قفقاز داشت.
با توجه به اینکه دمای معمولی معمول این بندر ۳۴ درجه سانتیگراد و حتی دمای آن به ۱۰ درجه نیز می رسد، آب و هوای آن بسیار مطبوع و به عنوان یکی از خنک ترین بنادر در منطقه به دلیل وزش بادهای موسمی تابستانی اقیانوس هند شناخته می شود.
طرح توسعه این بندر در پنج فاز در سال ۱۳۸۶ تکمیل شد، در حالی که در ژانویه ۲۰۱۶، ایران، هند و افغانستان یک توافقنامه اقتصادی سه جانبه برای توسعه چابهار در جنوب شرق ایران امضا کردند. چابهار می تواند نقشی حیاتی در معاملات تجاری بین بازارهای آسیای مرکزی، جنوب آسیا، غرب آسیا و بازارهای آسیای جنوب شرقی ایفا کند. بر همین اساس، دولت ایران راهبردی را برای اتصال چابهار از طریق ارتباط جاده‌ای و ریلی با افغانستان و جمهوری های آسیای مرکزی در نظر گرفته که به اهمیت ژئواستراتژیک این بندر می‌افزاید.
بندر چابهار به دلیل مجاورت با بمبئی، کراچی و بندر گوادر از ارزش بالایی نسبت به بندر عباس برخوردار است که در نتیجه هزینه حمل و نقل به سمت شرق ایران، افغانستان و آسیای مرکزی را کاهش می دهد. همچنین با توجه به دور بودن چابهار از تنگه هرمز، فعالیت‌های تجاری و بازرگانی بندر بعدی در صورت بسته شدن بندر سابق تحت تأثیر قرار نخواهد گرفت.
بر همین اساس، این منطقه از جایگاه بین المللی بالایی در ترانزیت کالا برخوردار است. بنابراین، برنامه ریزی جامع می تواند انتقال کالا از منطقه به کشورهای عضو اکو و همچنین سایر کشورهای جهان را سرعت بخشد.
آسیای مرکزی و علاقه ایران به چابهار
ایران چابهار را بندری می داند که به اهداف استراتژیک خود مبنی بر تبدیل شدن به قطب تجاری و ترانزیتی اصلی در میان خلیج فارس، آسیای میانه و جنوب آسیا دست یافته است. جمهوری اسلامی برای تحقق اهداف راهبردی و اقتصادی، نه تنها زیرساخت های چابهار را توسعه داده، بلکه با سایر کشورها برای ارتقاء بیشتر پتانسیل های ترانزیتی خود درگیر بوده است.
ایران به منظور نفوذ در بازار آسیای مرکزی و دسترسی به این منطقه در حال احداث خط ریلی با همکاری افغانستان و تاجیکستان است و به همین منظور قبلا با این کشورها با کمک خط لوله آب و خطوط انتقال تفاهم نامه امضا کرده است. ایران، همچنین در آرزوی اتصال خط ریلی خواف_هرات با خطوط ریلی آسیای مرکزی، ترکیه، اروپا و سایر راه های ارتباطی است.
چابهار به عنوان اولین بندر آب عمیق ایران، کشور را به مسیرهای تجاری اقیانوسی متصل می کند، ضمن اینکه به جمهوری اسلامی کمک می کند تا تحریم های آمریکا را کاهش داده و روابط تجاری با همسایگان و کشورهای مستقلی مانند هند را حفظ کند.
برای هند نیز، چابهار نقطه کلیدی کریدور حمل و نقل بین المللی شمال_جنوب به عنوان یک پروژه بلندپروازانه که هند را به آسیای مرکزی و اروپا متصل می کند. این همکاری تجاری ایران و هند به عنوان یک جایگزین استراتژیک، اگر نگوییم رقیب، برای طرح کمربند و جاده و کریدور اقتصادی چین و پاکستان که نقطه کلیدی آن بندر گوادر در پاکستان است، در نظر گرفته می شود.
جاده ای که چابهار و میلک را در امتداد مرز ایران و افغانستان به هم متصل می کند، قبلاً توسط ایران ساخته شده که طول زاهدان و ایرانشهر را بیشتر می کند و از اینجا به شاهراه زرنج و دلارام متصل می شود. به همین ترتیب، بسیاری از پیشرفت‌های دیگر در حال انجام است که شامل خطوط ریلی راه‌آهن چابهار با خط ریلی بم از طریق خط ریلی چابهار و حاجی‌گک و اتصال راه‌آهن زاهدان، مشهد و چابهار است. این خط بیشتر از طریق هرات و مزار شریف با ترمذ در ازبکستان مرتبط خواهد شد.
این امر نه تنها راه را برای دستیابی ایران به منافع استراتژیک و اقتصادی خود در این مناطق هموار می کند، بلکه بر اهمیت این مناطق نیز می افزاید. در تاجیکستان، ایران (تونل انزوب) را تامین مالی کرده است. این پروژه بخشی از برنامه آینده ایران برای ساخت مسیر جاده ای به چین و تاجیکستان با عبور از شمال و جنوب افغانستان است. همچنین از طریق یک خط ریلی به اوزن در قزاقستان و گیزلگایا، برکت و اترک در ترکمنستان که به استان گلستان ایران متصل خواهد شد، متصل خواهد شد.
علاوه بر آن، به منظور بهبود و افزایش تجارت و پایانه های مرزی، ایران با سوریه و عراق یادداشت تفاهم امضا کرده است. از سال گذشته، جمهوری اسلامی با ایجاد کریدور ترانزیتی و حمل و نقل بین قطر، عمان، ازبکستان و ترکمنستان قراردادی را با این کشورها امضا کرده است. از طرفی؛ ایران مانند عمان، سوریه، هند، بلغارستان، آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، اوکراین، روسیه، ترکیه، ارمنستان و بلاروس نیز عضو کریدور بین المللی حمل و نقل شمال_جنوب است که شمال آسیای جنوبی را از طریق روسیه به شمال اروپا متصل کند.
توسعه ارتباطات میان آسیای جنوبی، آسیای مرکزی، غرب آسیا و اروپا از طریق چابهار نه تنها فقط به نفع ایران نیست، بلکه برای ملت های این مناطق نیز مثمر ثمر خواهد بود
بر همین اساس، ساخت بندر چابهار چشم انداز ایران برای اتصال و دسترسی به این کشورهاست. توسعه این ارتباطات میان آسیای جنوبی، آسیای مرکزی، غرب آسیا و اروپا از طریق چابهار نه تنها فقط به نفع ایران نیست، بلکه برای ملت های این مناطق نیز مثمر ثمر خواهد بود. علاوه بر این، این پیوندها ایران را قادر می‌سازد تا نقش محوری داشته باشد و بر اهمیت استراتژیک ایران و چابهار بیفزاید.
چابهار؛ پرنده ای طلایی برای توسعه هند
با تمرکز بر اهمیت استراتژیک و اقتصادی بندر چابهار ایران، هند در ماه می ۲۰۱۳ متعهد شد تا با سرمایه گذاری ۱۰۰ میلیون دلاری در این پروژه از بهبود و ارتقاء بندر چابهار حمایت کند. هند همچنین قول داد که پروژه‌ها و طرح‌های مشابهی را که ممکن است پیوندها و ارتباطات این بندر را با سایر مناطق و ایالت ها تقویت کند، بیشتر تأمین کند.
بر همین اساس، دهلی نو مشتاق است که چابهار، منافع هند را برای پیگیری دسترسی به افغانستان و آسیای مرکزی افزایش دهد. هند برای اولین بار در مارس ۲۰۱۲ با ارسال ۱۰۰ هزار متریک تن گندم به کابل از این بندر استفاده کرد که سهم کمک های بشردوستانه دهلی نو برای افغانستان بوده است.
هند به همراه ایران می‌تواند تنگه هرمز در دریای عمان و گوادر در منطقه را تحت کنترل خود درآورد در حالی که آرزوی اصلی هر کشوری کسب موقعیت یک بازیگر مسلط در صحنه جهانی است
به همین ترتیب، در سال ۲۰۱۳، هند میوه خشک تقریباً ۲۰ کانتینر را از طریق کابل از طریق چابهار دریافت کرد در حالی که ایران با قرارگرفتن کریدورهای حمل و نقل فراملیتی مختلف، دارایی راهبردی برای هند نیز می باشد. در حقیقت، چابهار نقش پرنده ای طلایی را برای هند بازی می کند، زیرا این بندر در سواحل خلیج فارس و دریای عرب قرار دارد.
هند به همراه ایران می‌تواند تنگه هرمز در دریای عمان و گوادر در منطقه را تحت کنترل خود درآورد در حالی که آرزوی اصلی هر کشوری کسب موقعیت یک بازیگر مسلط در صحنه جهانی است. با تحقق این هدف، دولت ها سعی در افزایش تولید دارند که در نهایت آنها را ملزم می کند منابع انرژی و واحدهای تولیدی خود را تامین کنند. بنابراین، هند نیز در خط رقابت برای منابع انرژی جایگزین و برای کنترل این منابع قرار دارد.
با اینکه این کشور سومین کشور بزرگ جهان در مصرف انرژی است، اما منابع انرژی داخلی آن قادر به برآوردن نیازهای انرژی این کشور نیست. از سال گذشته هند بیشتر برای تامین انرژی مورد نیاز خود به عربستان سعودی متکی است. دهلی نو در جایی که رقبای قدرتمندی مانند چین به عنوان دومین مصرف کننده انرژی بر سر راه دارد، به دنبال منابع انرژی جایگزین است. این موضوع تهدیدی برای منافع انرژی هند در منطقه است.
بندر چابهار یکی از دارایی های استراتژیک هند در تلاش برای دستیابی به منابع انرژی ارزان است. هند در چند سال گذشته رشد چشمگیری در تولید داشته است. بر همین اساس، برای رفع عطش برای تامین انرژی، حمل و نقل نفت ارزان از ایران در مرکز روابط آن با تهران قرار دارد. با توجه به اینکه جامعه جهانی از هند خواسته تا انتشار گازهای گلخانه ای را کاهش دهد، تلاش دهلی نو برای دسترسی و کنترل منابع انرژی پاک تر به واقعیت تبدیل می شود.
نظر شما