بازار؛ گروه ایران_ ایران در شرایطی قرار دارد که هر روز با بحران‌های عمیق‌تری در حوزه اقتصاد و معیشت مواجه می‌شود. از تورم و رکود گرفته تا بیکاری گسترده و کاهش قدرت خرید مردم، هیچ نشانه‌ای از بهبود شرایط اقتصادی دیده نمی‌شود. در چنین وضعیتی، تصمیم‌گیران به‌جای رفع ریشه‌ای مشکلات، راه‌حلی ساده اما ویرانگر را انتخاب کرده‌اند: تعطیلی‌های مکرر.
هر هفته به بهانه‌ای، بخش‌هایی از کشور به‌طور ناگهانی تعطیل می‌شود؛ یک روز به خاطر آلودگی هوا، روز دیگر به دلیل کمبود انرژی، و گاهی به بهانه مناسبت‌های تقویمی. اما این تعطیلی‌های زنجیره‌ای، آیا راه‌حلی برای بحران است، یا عاملی برای تشدید آن؟
بر اساس گزارش‌های رسمی، حدود ۳۰ درصد از جمعیت ایران، معادل ۲۵.۶ میلیون نفر، زیر خط فقر مطلق زندگی می‌کنند. این آمار در مناطق روستایی حتی به بیش از ۳۵ درصد می‌رسد. در فاصله فروردین ۱۴۰۳ تا بهمن همان سال، قیمت انواع خوراکی‌ها و کالاهای اساسی بین ۸۰ تا ۲۰۰ درصد افزایش یافته، در حالی که حقوق و درآمد کارگران و کارمندان تنها بین ۲۰ تا ۳۵ درصد بیشتر شده است.
این شکاف عمیق میان درآمد و هزینه‌ها، زندگی را برای بسیاری از خانوارها غیرقابل‌تحمل کرده است. در چنین شرایطی، تعطیلی‌های مکرر به‌عنوان ضربه‌ای مضاعف بر پیکر اقتصاد و معیشت مردم عمل می‌کند. این تعطیلی‌ها منجر به کاهش بهره‌وری، افت تولید و افزایش هزینه‌های تولید می‌شود. به‌عنوان مثال، در برنامه هفتم توسعه، رشد اقتصادی ۸ درصدی برای کشور هدف‌گذاری شده است که ۵.۲ درصد آن باید از محل رشد سرمایه و ۲.۸ درصد از محل بهره‌وری تأمین شود. اما تعطیلی‌های ناخواسته، دستیابی به این اهداف را با چالش‌های جدی مواجه می‌کند.
در اقتصادی که حدود ۲۵ میلیون نفر زیر خط فقر مطلق زندگی می‌کنند و تورم سالانه بیش از ۵۰ درصد در حال بلعیدن قدرت خرید مردم است، تعطیلی‌های ناگهانی حلقه محاصره را بر کسب‌وکارها تنگ‌تر می‌کند. فقط در یک ماه اخیر، بیش از ۱۰ هزار واحد صنعتی و تولیدی به دلیل مشکلات انرژی با کاهش ظرفیت یا تعطیلی موقت مواجه شده‌اند. مشاغل خرد و کسب‌وکارهای خدماتی نیز با هر تعطیلی، هزینه‌های سنگینی متحمل می‌شوند، زیرا برخلاف تصور، بسیاری از این کسب‌وکارها حتی در روزهای تعطیل هم درآمدی ندارند و هزینه‌های ثابتشان ادامه دارد.
تأثیر تعطیلی‌ها فقط در مقیاس بنگاه‌های اقتصادی خلاصه نمی‌شود. زنجیره تأمین، حمل‌ونقل، تجارت و صادرات همگی از بی‌برنامگی تعطیلات ناگهانی آسیب می‌بینند. یک تولیدکننده که برای تحویل سفارش‌های خارجی‌اش برنامه‌ریزی کرده، ناگهان با تعطیلی کارخانه مواجه می‌شود و قراردادهایش را از دست می‌دهد.
کسب‌وکارهای کوچک که با چنگ و دندان در برابر بحران اقتصادی ایستاده‌اند، با چند روز تعطیلی متوالی ممکن است برای همیشه ورشکسته شوند. این تعطیلی‌ها، پیام روشنی به سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی مخابره می‌کند: ایران، محیطی غیرقابل‌پیش‌بینی برای سرمایه‌گذاری است.
در شرایطی که بسیاری از کشورها برای جذب سرمایه رقابت می‌کنند، ایران با تصمیم‌های غیرکارشناسی، سرمایه‌های خود را فراری می‌دهد. آیا هیچ کشوری با تعطیل کردن اقتصاد خود توانسته توسعه یابد؟ مسئله انرژی که بهانه اصلی بسیاری از این تعطیلی‌هاست، نه با بستن کارخانه‌ها بلکه با سرمایه‌گذاری در توسعه زیرساخت‌های انرژی، بهینه‌سازی مصرف و مدیریت منابع حل می‌شود.
در حالی که کشورهای پیشرفته در حال سرمایه‌گذاری روی انرژی‌های تجدیدپذیر و کاهش اتلاف انرژی هستند، ایران همچنان به سیاست‌های شکست‌خورده‌ی موقتی مثل تعطیلی متوسل می‌شود. تا زمانی که مسئولان به جای اصلاح ساختارها، با تعطیلی‌های مقطعی اقتصاد را فلج کنند، بحران اقتصادی ایران نه‌تنها حل نمی‌شود، بلکه هر روز عمیق‌تر و غیرقابل‌کنترل‌تر خواهد شد. تعطیلی‌های پی‌درپی، چیزی جز افزایش فقر، فرار سرمایه، بیکاری گسترده و تعطیلی صنایع به دنبال ندارد. آیا وقت آن نرسیده که به جای بستن درهای اقتصاد، برای بازسازی آن تصمیم‌های جدی‌تری گرفته شود؟
* دکتر علی محمدی‌پور، عضو تشکل علمی نخبگان وزارت نفت و پژوهشگر انجمن اقتصاد انرژی ایران
نظر شما