بازار؛ گروه استان ها: از سه میلیون هکتار باغ موجود در سطح کشور ۶۰۰ هزار هکتار زیر کشت پسته قرار دارد. کرمان به ویژه شهرستان رفسنجان خاستگاه پسته دنیا به شمار می رود.
طبق گزارش مسئولان، کرمان با داشتن ۲۷۴ هزار و ۲۶۲ هکتار سطح زیر کشت پسته (بارور و غیربارور)، جایگاه مهمی در تولید این محصول دارد. این استان در شرایط مطلوب و بدون تأثیرات نامساعد آب و هوایی، سالانه بیش از ۱۱۰ هزار تن پسته تولید می‌کند و با بیش از ۱۵۰ هزار بهره‌بردار، به‌عنوان قطب اصلی پسته کاری ایران و جهان شناخته می‌شود. بیش از ۸۰ درصد پسته تولیدی کرمان به بازارهای خارجی صادر می شود و تنها ۲۰ درصد آن در بازار داخلی به فروش می رسد.
طبق اعلام محمدمهدی برومند، معاون باغبانی وزارت جهاد کشاورزی «یک میلیارد دلار از درآمد سالانه ارزی سه میلیارد دلاری محصولات کشاورزی، مربوط به محصول پسته است». پسته ایران در حالی نقش پررنگی در ارزآوری برای کشور دارد که رقبایی همچون آمریکا و ترکیه را در این عرصه دارد.
با این حال، وجود سم آفلاتوکسین در پسته، چالشی بزرگ در مسیر صادرات این محصول ایجاد کرده است. طی سال های اخیر، بازگشت محموله های صادراتی ایران از بازارهای بین المللی به دلیل آلودگی به آفلاتوکسین، خسارت های اقتصادی سنگینی به کشاورزان وارد کرده است.
آفلاتوکسین، سمی طبیعی است که توسط قارچ‌های «آسپرژیلوس فلاووس» و «آسپرژیلوس پارازیتیکوس» تولید می‌شود و یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های صنعت پسته، به‌ویژه در حوزه صادرات، محسوب می‌شود. این سم می‌تواند تأثیرات مخربی بر صادرات پسته از جمله کاهش کیفیت محصول، ایجاد محدودیت‌های صادراتی، از دست دادن بازارهای بین‌المللی و... داشته باشد.
این سم در شرایط نامناسب نگهداری مانند رطوبت بالا و دمای نامطلوب، در محصولات کشاورزی تشکیل می‌شود. علاوه بر خطراتی که برای سلامت مصرف‌کنندگان دارد، صادرات محصولات آلوده به آفلاتوکسین به بازارهای جهانی به‌ویژه کشورهای اروپایی ممنوع است.
بازارهای بین‌المللی مانند اتحادیه اروپا استانداردهای بسیار سخت‌گیرانه‌ای در مورد میزان مجاز آفلاتوکسین اعمال می‌کنند و کوچک‌ترین انحراف از این استانداردها منجر به بازگشت محموله‌های صادراتی می‌شود. چنین اتفاقاتی نه تنها ضررهای مالی قابل توجهی به کشاورزان وارد می‌کند، بلکه اعتماد تجار خارجی به محصولات ایرانی را نیز کاهش داده است.
بر اساس گزارش‌های منتشر شده، برخی از کشورهای خریدار در سال جاری، بارها محموله‌های پسته ایران را به دلیل آلودگی به آفلاتوکسین برگشت داده‌اند. این مسئله علاوه بر ایجاد زیان‌های مالی، هزینه‌های بازاریابی و تلاش برای جبران اعتبار از دست رفته را نیز افزایش داده است.
البته اقداماتی در این خصوص انجام شده به عنوان نمونه در آبان امسال «کارخانه آلودگی‌زدایی و فرآوری خشکبار بر پایه فناوری پلاسما» با هدف حذف سموم آفلاتوکسین از محصولات کشاورزی به ویژه پسته در رفسنجان راه‌اندازی شد. غلامرضا نوری قزلجه، وزیر جهاد کشاورزی در این خصوص گفت: پسته یک محصول استراتژیک برای کشور است. براساس آمار رسمی، محصولات کشاورزی کشور ما جزو سالم‌ترین محصولات دنیا محسوب می‌شوند.
وی عنوان کرد: جایگاه استان کرمان در زمینه تولید پسته کاملا مشخص بوده و میانگین تولید در این استان نسبت به میانگین کشوری ۲۵ درصد بیشتر است.
نوری قزلچه افزود: این واحد با آلودگی‌زدایی و فرآوری خشکبار به ماندگاری و افزایش انبارمانی محصولات منجر خواهد شد.
وی گفت: این یک مسیر اقتصادی مناسب برای تولیدکنندگان، باغداران و صادرکنندگان برای ارسال محصولات به دوردست خواهد بود و از سوی دیگر در بازارهای داخلی هم شاهد ورود محصولات با کیفیت خواهیم بود.
فرآوری و برداشت پسته در کرمان مکانیزه تر و بهداشتی تر شده است
رئیس جهاد کشاورزی شمال استان کرمان در گفتگو با خبرنگار بازار مقدار پسته صادر شده به اتحادیه اروپا را اندک دانست و اظهار کرد: حدود ۱۰ هزار تن پسته در سال به کشورهای اروپایی صادر می شود.
علی باقری با اشاره به اینکه هر ساله یکسری شرایط سخت گیرانه برای صادرکنندگان اعمال می شود، گفت: فرآوری و برداشت پسته در کرمان نسبت به گذشته مکانیزه تر و بهداشتی تر شده است. همچنین اطلاعات کشاورزان بالاتر رفته است.
باقری عنوان کرد: در مسیر ترانزیت محصول ممکن است، اتفاقاتی رخ دهد؛ در مسیرهای دریایی رطوبت بالاست که می تواند در بروز این آلودگی اثرگذار باشد. آن مواردی که برای صادرکنندگان و تجار در نظر گرفته می شود، در کشور ما رعایت می شود.
باقری: این قول و اطمینان را می دهیم که محصول تولیدی استان کرمان که صادر می شود از کشورهای دیگر بسیار بهداشتی تر است و درصد آفلاتوکسین بسیار کاهش یافته است
وی با اشاره به اینکه هر روز سخت گیری ها در زمینه آلودگی پسته ها به سم آفلاتوکسین بیشتر می شود، تصریح کرد: برای این منظور همواره تعداد آزمایشاتی که توسط معاونت بهداشت دارو و غذای دانشگاه علوم پزشکی بیشتر می شود.
رئیس جهاد کشاورزی شمال استان کرمان گفت: این موارد در حال رصد است تا کمترین میزان خطا در صادرات محصولات را داشته باشیم. این قول و اطمینان را می دهیم که محصول تولیدی استان کرمان که صادر می شود از کشورهای دیگر بسیار بهداشتی تر است و درصد آفلاتوکسین بسیار کاهش یافته است.
وی با اشاره به اینکه امکان تولید سم آفلاتوکسین در پسته از زمان تولید محصول در باغ تا فرآوری و حمل و نقل وجود دارد، افزود: بحث های مدیریتی در باغ توسط کشاورزان اعمال می شود. همچنین ممکن است محصول در مرحله فرآوری در ترمینال های ضبط پسته آلوده شود که اقدامات لازم در این زمینه انجام شده و مواردی که وجود داشته حل و فصل شده است.
باقری عنوان کرد: در بحث ترانزیت هم ممکن است در مسیر انتقال پسته به کشور مقصد این سم تولید شود.
وی با اشاره به اینکه آگاه سازی کشاورزان طی چندین سال گذشته در حال انجام است، تاکید کرد: فرآوری و تولید پسته در استان کرمان بسیار بهداشتی تر و مکانیزه تر از گذشته شده است.
ضربه اصلی را کشاورز متحمل می شود
وی با بیان اینکه کشورهای دیگر به غیر از اتحادیه اروپا که پسته ایران را خریداری می کنند مصداق این ادعا است، افزود: باید توجه داشت که درصد زیادی از پسته کرمان به اتحادیه اروپا نمی رود و بیشترین صادرات پسته کرمان به هند، چین و کشورهای حاشیه خلیج فارس انجام می شود.
وی با اشاره به اینکه در نهایت ضربه این مساله را کشاورز می خورد، گفت: در کنار بخش دولتی، اتاق بازرگانی، انجمن پسته و اتحادیه خشکبار ایران در کنار ما هستند و به نوعی اقتصادشان به صادرات این محصول وابسته است.
رئیس جهاد کشاورزی شمال استان کرمان بیان کرد: همه این بخش ها به کمک ما می آیند و کمک می کنند که موانعی که در مسیر صادرات محصولات کشاورزی است را برطرف کنیم.
انجام آزمایش های سخت گیرانه بر روی پسته
میثم مقبلی، کارشناس کشاورزی به بازار گفت: آلودگی به آفلاتوکسین هم در مرحله تولید و هم هنگام نگهداری پسته ممکن است اتفاق بیفتد.
وی ادامه داد: در باغ، زمانی که پسته با محیط آلوده تماس پیدا می‌کند (مثلاً هنگامی که درخت هرس نشده و شاخه‌ها روی زمین قرار می‌گیرند) امکان رشد قارچ افزایش پیدا می‌کند. خاک مرطوب عامل مهمی در ایجاد این آلودگی است.
مقبلی اظهار کرد: از طرفی، در مراحل فرآوری، اگر پسته به درستی خشک نشود و میزان رطوبت آن بالا باشد، این شرایط رشد قارچ را تسهیل می‌کند. پس می‌توان گفت که آلودگی هم در باغ و هم در مرحله ضبط و فرآوری محصول ممکن است اتفاق بیفتد.
وی با اشاره به اهمیت هرس درخت به ویژه شاخه های پایینی گفت: مشکل اینجاست که وقتی شاخه‌ها به زمین نزدیک هستند، احتمال تماس محصول با خاک آلوده و در نتیجه آلودگی به آفلاتوکسین افزایش می‌یابد.
مقبلی: بسیاری از کشورها، به‌ویژه کشورهای اروپایی، استانداردهای بسیار سخت‌گیرانه‌ای برای میزان مجاز آفلاتوکسین دارند. بنابراین، اگر پسته آلوده باشد، ممکن است از ورود آن به بازارهای خارجی جلوگیری شود و خسارات اقتصادی به بار بیاورد
مقبلی بیان کرد: زمانی که پسته برای صادرات ارسال می‌شود، آزمایش های سخت‌گیرانه ای روی آن انجام می شود. بسیاری از کشورها، به‌ویژه کشورهای اروپایی، استانداردهای بسیار سخت‌گیرانه‌ای برای میزان مجاز آفلاتوکسین دارند. بنابراین، اگر پسته آلوده باشد، ممکن است از ورود آن به بازارهای خارجی جلوگیری شود و خسارات اقتصادی به بار بیاورد.
وی گفت: حتی در مرحله ترانزیت نیز خطر آلودگی وجود دارد. اگر محصول در شرایط نامناسب حمل شود، مانند قرار گرفتن در محیط‌های مرطوب یا دمای بالا، امکان رشد مجدد قارچ های تولیدکننده آفلاتوکسین افزایش می یابد. همچنین، در صورتی که بسته‌بندی‌ها مناسب نباشند و محصول در تماس با رطوبت یا آلودگی‌های محیطی قرار بگیرد، احتمال افزایش میزان سم آفلاتوکسین وجود دارد. به همین دلیل، استفاده از بسته‌بندی‌های استاندارد، کنترل دما و رطوبت در حین حمل و نقل و رعایت شرایط بهداشتی در انبارهای مرزی از اهمیت بالایی برخوردار است.
اقدامات پیشگیرانه کلیدی
این کارشناس کشاورزی به بیان چند اقدام پیشگیرانه کلیدی پرداخت و افزود: هرس صحیح درختان، برداشت به موقع محصول، خشک کردن اصولی، انبارداری مناسب، کنترل آفات، آموزش و آگاهی بخشی به باغداران در کنترل آلوگی بسیار اثربخش است.
مقبلی بیان کرد: اگر باغداران از تأثیر آفلاتوکسین بر بازارهای داخلی و صادراتی آگاه شوند، انگیزه بیشتری برای رعایت نکات بهداشتی خواهند داشت.
وی در خصوص اقدامات دولت و سازمان های مسئول در این خصوص گفت: در حال حاضر، برخی اقدامات برای کنترل این مشکل در حال انجام است، اما هنوز نیاز به برنامه‌ریزی های دقیق‌تری داریم.
این کارشناس کشاورزی تصریح کرد: اگر یک سیستم نظارتی قوی برای پایش سلامت محصولات در همان مرحله تولید ایجاد شود، می‌توان آلودگی را از ابتدا کنترل کرد.
مقبلی بیان کرد: همچنین، لازم است خریداران داخلی نیز توجه بیشتری به استانداردهای کیفی داشته باشند تا باغداران مجبور شوند اصول بهداشتی را رعایت کنند. در غیر این صورت، مشکل آفلاتوکسین همچنان باقی خواهد ماند و تأثیرات منفی بر صادرات پسته ایران خواهد گذاشت.
وی تاکید کرد: کنترل آفلاتوکسین در پسته نه تنها برای حفظ سلامت مصرف‌کنندگان، بلکه برای حفظ جایگاه ایران در بازارهای صادراتی پسته جهان ضروری است.
ترابی موسوی: مشکل روز استان مربوط به نمونه‌برداری و صادرات پسته، مغز پسته و مغز سبز پسته به اروپاست
رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق کرمان هم چندی پیش در نشست اعضای هیات نمایندگان اتاق با استاندار کرمان با بیان اینکه مشکل روز استان مربوط به نمونه‌برداری و صادرات پسته، مغز پسته و مغز سبز پسته به اروپاست، گفت: نمونه‌برداری مغز سبز باید هر چه زودتر انجام شود و فرصت کمی باقی مانده است.
سیدمحمدرضا ترابی موسوی تاکید کرد: با تمام شرایط نمونه‌برداری پسته موافق هستیم تا صادرکنندۀ واقعی در میدان بماند.
وی اضافه کرد: از استاندار درخواست داریم به فریادهای صنعت پسته کرمان رسیدگی کند.
باید بهترین محصول وارد بازار شود
استاندار کرمان هم در نشستی با معاون وزیر جهاد کشاورزی گفت: وقتی که اقتصاد استان کرمان متاثر از کشاورزی و به ویژه محصول پسته است، وظیفه همه دستگاه های مربوطه است که همکاری کنند تا بهترین محصول وارد بازار شده و از طرف دیگر مساعدت لازم برای رفع موانع صادرات پسته و سایر محصولات انجام شود.
محمدعلی طالبی افزود: اینکه سال ها پیش هشدارهای لازم برای تأمین استانداردهای لازم صادرات پسته و سایر محصولات داده شده اما کماکان و علی‌رغم تلاش‌های استان، همچنان شاهد مشکلات زیربنایی در این زمینه هستیم، شاید به این دلیل بوده که همکاری لازم در تمام بخش‌ها انجام نشده است.
وی بیان کرد: در حال حاضر همکاری خوبی میان بخش خصوصی و دستگاه‌های مختلف وجود دارد، لذا باید این همکاری جهت تقویت و بهبود صادرات محصولات مختلف استان انجام شود.
صنعت پسته ایران، به‌ویژه در استان کرمان، به‌عنوان یکی از مهمترین قطب های تولید و صادرات این محصول در جهان شناخته می شود. با وجود جایگاه ممتاز ایران در تولید پسته و سهم قابل توجه آن در ارزآوری کشور، چالش های جدی مانند آلودگی به سم آفلاتوکسین، صادرات این محصول را با مشکلاتی مواجه کرده است. بازگشت محموله های صادراتی به دلیل آلودگی به آفلاتوکسین، نه تنها خسارت های مالی سنگینی به کشاورزان و صادرکنندگان وارد کرده، بلکه می تواند اثر منفی بر اعتماد بازارهای بین المللی به محصولات ایرانی بگذارد.
با این حال، اقدامات اخیر مانند راه‌اندازی کارخانه های آلودگی زدایی و فرآوری خشکبار با فناوری پیشرفته، بهبود روش های کشاورزی، آموزش باغداران و مکانیزه تر شدن فرآیندهای تولید و فرآوری، نشان دهنده تلاش های جدی برای رفع این چالش هاست.
با این وجود، برای حفظ جایگاه ایران در بازارهای جهانی پسته، نیاز به برنامه‌ریزی های دقیق‌تر، نظارت مستمر بر کیفیت محصولات از مرحله تولید تا صادرات و رعایت استانداردهای سخت‌گیرانه بین المللی احساس می‌شود. تنها با اجرای این اقدامات و افزایش آگاهی باغداران و تولیدکنندگان، می‌توان از چالش آفلاتوکسین عبور کرد و جایگاه ایران را به عنوان یکی از پیشگامان صنعت پسته در جهان تثبیت کرد.
نظر شما