وحید پورتجریشی؛ بازار: بازگشت طالبان به عرصه سیاست در افغانستان منجر به دمیده شدن جانی تازه در کالبد گروه های وابسته و همسو با این گروه به ویژه گروه شبه نظامی تحریک طالبان در پاکستان شده است.
به گفته «انور الحق کاکار» وزیر کشور پاکستان، از زمان روی کار آمدن مجدد طالبان افغانستان در آگوست ۲۰۲۱، میزان حملات تروریستی در پاکستان ۶۰ درصد و همچنین تعداد بمب گذاری های انتحاری نیز بیش از ۵۰۰ درصد افزایش داشته است.
در آخرین رخداد تروریستی داخل خاک پاکستان، گروه تحریک جهاد پاکستان، پایگاه هوایی نظامی میانوالی را هدف حملات خود قرار داده که منجر به آسیب دیدن جدی ۱۴ جنگنده ۳۵ نیروی نظامی شد. از سوی دیگر، با بالا گرفتن تنش میان طالبان افغانستان و اسلام آباد بر سر بازگرداندن اجباری پناهجویان افغان به خاک کشور خود، تعداد حملات تروریستی در خاک پاکستان نیز افزایشی است؛ موضوعی که به گفته وزیر کشور پاکستان، مورد حمایت طالبان افغانستان بوده و در راستای وارد آوردن فشار بیشتر به دولت پاکستان انجام می شود.
تهدید تحریک طالبان علیه کریدور اقتصادی چین – پاکستان
در تازه ترین تهدیدات اعمال شده از سوی طالبان پاکستان علیه منافع دولت این کشور، رهبر شاخه «گانداپور» این گروه با انتشار پیامی ویدئویی خطاب به دولت پاکستان، اسلام آباد را تهدید کرد که در صورت عدم پرداخت ۵ درصد از مالیات حاصل از بودجه مصوب برای ساخت پروژه کریدور اقتصادی پاکستان – چین (CPEC)، حملاتی را علیه این کریدور بزرگ ترانزیتی انجام خواهند داد.
کریدور اقتصادی پاکستان–چین (به اردو: پاکستان–چین اقتصادی راهداری؛ به چینی: 中国-巴基斯坦经济走廊) موسوم به CPEC مجموعه‌ای از پروژه‌های زیرساختی است که هم‌اکنون در سرتاسر پاکستان در حال احداث است. ارزش اقتصادی آن در ابتدا ۴۶ میلیارد دلار آمریکا بود اما اکنون به ۵۴ میلیارد دلار رسیده است.
این طرح اقتصادی قرار است با احداث شبکه‌های حمل‌ونقلی مدرن، تولید نیروگاه‌های انرژی، و ایجاد مناطق ویژهٔ اقتصادی، زیرساخت‌های کشور پاکستان را به سرعت مدرن کند و اقتصاد آن کشور را قوت ببخشد. در ۱۳ نوامبر ۲۰۱۶، محموله‌های چینی از راه زمینی به بندر گوادر پاکستان حمل شدند و از آنجا از راه آبی به آفریقا و غرب آسیا فرستاده شدند. به این ترتیب این کریدور اقتصادی تا اندازه‌ای عملیاتی شد.
اکنون به پیدایش خطرات امنیتی ناشی از تهدیدات تحریک طالبان و گروه های وابسته به آن در داخل خاک پاکستان و همچنین بالا گرفتن تنش میان اسلام آباد و طالبان افغانستان، آینده کریدور CPEC نیز تا حد زیادی در ابهام فرو رفته است
شبکهٔ گسترده‌ای از بزرگراه و راه‌آهن به عنوان بخشی از طرح کریدور اقتصادی در سرتاسر پاکستان ساخته خواهند شد. طبق برآورد دولت پاکستان، شبکهٔ حمل‌ونقل عمدتاً مستعمل این کشور باعث هدررفت منابعی برابر ۳٫۵ درصد تولید ناخالص داخلی پاکستان میشود.
شبکه‌های جدید حمل‌ونقل که به عنوان جزئی از طرح کریدور اقتصادی ساخته خواهند شد، بنادر گوادر و کراچی را به شمال پاکستان، و نیز غرب چین و آسیای میانه متصل خواهند کرد. بزرگراهی به طول ۱۱۰۰ کیلومتر بین کراچی و لاهور ساخته خواهد شد و شاهراه قراقرم بین راولپندی و مرز چین بازسازی خواهد شد.
راه‌آهن کراچی–پیشاور نیز تا سال ۲۰۱۹ توسعه خواهد یافت و پذیرای قطارهایی با سرعت ۱۶۰ کیلومتر در ساعت خواهد شد. شبکهٔ راه‌آهن پاکستان گسترش خواهد یافت تا به شبکهٔ راه‌آهن چین در کاشغر متصل شود. مدرنیزه کردن شبکه‌های حمل‌ونقلی ۱۱ میلیارد دلار هزینه بر خواهد داشت.
اکنون، با توجه به تهدید مهم انجام شده از سوی تحریک طالبان و همچنین، عبور بخش مهمی از کریدور CPEC از مناطق تحت نفوذ این گروه، مشخص نیست که آینده این پروژه و سرمایه گذاری دولت چین به کجا خواهد انجامید.
اگر این تهدید را به حملات ماه های گذشته طالبان پاکستان به نیروهای چینی مشغول به کار در ساخت این پروژه جمع بزنیم، به این نتیجه خواهیم رسید که تهدید انجام شده از سوی طالبان چندان هم دور از ذهن نخواهد بود.
از سوی دیگر، به گفته «عبدالسید» کارشناس مسائل امنیتی پاکستان، گروه تحریک طالبان عمده درآمد خود طی سال های گذشته را از طریق باج گیری از دولت و گروه های محلی ساکن در مناطق تحت نفوذ خود به دست آورده و اکنون با توجه به اهمیت کریدور CPEC و درآمد بالای مورد پیش بینی برای آن، چشم امید به اخذ مالیات از این کریدور دوخته است.
امنیت کریدور CPEC و اهمیت آن برای ترانزیت ایران
اگرچه امنیت همسایگان همواره یکی از اولویت های مهم برای هر کشوری محسوب می شود؛ اما روی دیگر این سکه، رقابت های منطقه ای برای بهبود درآمد کشورها به ویژه در صنعت ترانزیت است.
کریدور CPEC در بدو پیدایش خود و به دلیل اتصال به بندر گوادار در ۱۲۰ کیلومتری بندر چابهار ایران، به نوعی تضعیف کننده نقش و اهمیت استراتژیک چابهار محسوب میشود. با توجه به قرار داشتن چین در پس این کریدور و دست و پنجه نرم نکردن پاکستان با محدودیت های دست به گریبان ایران همچون تحریم های اقتصادی غرب، می توان گفت که مزیت رقابتی CPEC در قیاس با چابهار بیشتر است.
در رقابت های ترانزیتی به ویژه در کریدورهای اقتصادی، فاکتور زمان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بوده و نمی توان با تشریفات بروکراتیک موجود در ایران و برگزاری نشست های متعدد عمدتا بی حاصل، جلوی پیشرفت های منطقه ای همسایگان را گرفت
اما اکنون به پیدایش خطرات امنیتی ناشی از تهدیدات تحریک طالبان و گروه های وابسته به آن در داخل خاک پاکستان و همچنین بالا گرفتن تنش میان اسلام آباد و طالبان افغانستان، آینده کریدور CPEC نیز تا حد زیادی در ابهام فرو رفته است.
این روند میتواند تا حدی به سود چابهار و شبکه ریلی و جاده ای ایران تمام شود. اما مشروط به اینکه طی زمان وجود تهدید و تا پیش از برطرف شدن آن از طریق مصالحه پاکستان و چین و با گروه تحریک طالبان و زیر مجموعه های آن، قرارداد بهره برداری از بندر چابهار نیز با یکی از دو منبع اصلی بار آسیا یعنی هند یا چین نهایی شده و دست بالا در زمینه رقابت ترانزیتی در اختیار چابهار قرار گیرد.
آنچه مسلم است؛ در رقابت های ترانزیتی به ویژه در کریدورهای اقتصادی، فاکتور زمان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بوده و نمی توان با تشریفات بروکراتیک موجود در ایران و برگزاری نشست های متعدد عمدتا بی حاصل، جلوی پیشرفت های منطقه ای همسایگان را گرفت.
در خصوص چابهار، با توجه به فرصت به وجود آمده در پس تهدید امنیتی CPEC، اکنون فرصتی مناسب ایجاد شده تا تهران بتواند با تمام قوا دیپلماسی مدون و هدفمند خود برای جلب نظر سرمایه گذاران خارجی به سمت چابهار را جلب نموده و از اهمیت کریدور اقتصادی چین و پاکستان بکاهد.
نظر شما