تهمینه غمخوار؛ بازار: اخیرا خبری مبنی بر اینکه وزرای امور خارجه و حمل و نقل ترکیه، آذربایجان، قزاقستان و گرجستان نقشه راهی را برای توسعه مسیر حمل و نقل بین‌المللی ترانس خزر (کریدور میانی) برای سالهای ۲۰۲۲-۲۰۲۷ امضا کرده اند، منتشر شده است که این موضوع نه تنها برای توسعه مسیرهای حمل و نقل بین‌المللی در مسیر شرق به غرب از طریق دریای خزر، بلکه برای برداشتن گام‌های عملی برای تقویت همکاری‌ها در دریای خزر و دریای سیاه نیز اهمیت دارد. از طرفی، خبرهایی مبتنی بر تاکید و اصرار ترکیه بر افتتاح کریدور زنگزور که از مدتها پیش دارای جریانات پیچیده ای بوده است، منتشر شده است.
در همین راستا، «سید علی قائم مقامی» کارشناس مسائل ترکیه به خبرنگار بازار گفت: کریدور چین به غرب یعنی اروپا و دریای سیاه دارای دو مسیر عمده است. یکی از این مسیرها شامل حضور چین، پاکستان، ایران و ترکیه و اروپا است که تا دریای سیاه امتداد می یابد. یعنی از طریق ترکیه و یونان تا اروپا می رود. مسیر دیگر، آسیای میانه یعنی ترانس خزر است که می تواند موجب تقویت ترانزیت و حمل و نقل چین شود.
وی افزود: کشورهای آسیای میانه که در واقع همان تشکیلات دولتهای ترک در نظر گرفته می شوند و قراردادی میان ترکیه، جمهوری آذربایجان و دیگر کشورهای آسیای مرکزی امضا شده است، تلاش می کنند تا نفت و گاز و کالاهای تولیدی را از طریق ترانس خزر عبور دهند. بدین ترتیب، این کالاها از دریای خزر یعنی دو بندر آکتائو و ترکمن باشی به بندر باکو آمده و از آنجا به گرجستان و دریای سیاه می رود. همچنین ممکن است از طریق مسیر زمینی یعنی از طریق کامیون یا مسیر ریلی به ترکیه رفته و از آن جا به اروپا امتداد یابد.
کارشناس مسائل ترکیه اضافه کرد: بنابراین، یکی از این مسیرها خط دریای سیاه است که از گرجستان به اروپای شرقی می رود و دیگری هم از طریق راه آهن باکو_تفلیس_قارص، گاز جمهوری آذربایجان و گرجستان به ارزروم و از آنجا مجددا وارد ترکیه می شود؛ در حالی که ترکمنستان و قزاقستان نیز قصد دارند تا به خط لوله نفت و گاز تاناپ ملحق شوند.
قائم مقامی ادامه داد که این مسائل پیچیدگیهای کریدور میانی را نشان می دهد که یک گذرگاه عادی نیست. این گذرگاه افتتاح شده و ادامه دار نیز هست؛ یعنی از اروپا به ترکیه و سپس به گرجستان و جمهوری آذربایجان می رود و با کشتی های رو_رو به دریای خزر رفته و از آن جا پس از عبور از آسیای میانه به چین می رسد.
وی گفت: البته، چین به این راه اندازی مسیر ترانس خزر چه از طریق گذرگاه زنگزور و چه از طریق گرجستان، هیچ اعتراضی نکرده و نخواهد کرد. بنابراین باید این مسئله را ایران باید مد نظر قرار دهد که چین مخالف این مسیر نیست. بر همین اساس، حتی اگر کریدور زنگزور نیز افتتاح شود که ترکیه و جمهوری آذربایجان بر راه اندازی آن و عبور از ارمنستان تاکید می کنند، چین به هیچ وجه اعتراض نخواهد کرد.
این کارشناس مسائل بین الملل افزود: روسیه هم تنها مخالف ضمنی با این قضیه دارد و چندان مایل به ابراز مخالفت در خصوص این کریدور نیست، زیرا روسیه و ترکیه قراردادهای عظیم نفتی و گازی، نیروگاههای اتمی و صنایع نظامی و دفاعی میان خود امضا کرده اند. بر همین اساس روسیه به دنبال درگیر شدن با ترکیه نیست.
قائم مقامی بیان کرد: چین هم، همچنین با روسیه همکاری می کند و هم با ترکیه قراردادهای دوجانبه ای را امضا کرده است. بنابراین، درصدد مخالفت و درگیری نیست. اما قضیه عبور از خاک ارمنستان و گذرگاه زنگزور که نخجوان را به سرزمین اصلی جمهوری آذربایجان متصل می کند و از بندر باکو به خزر و از آن جا به آسیای میانه و غیره امتداد خواهد داشت، از لحاظ ترانزیتی به ضرر ایران خواهد بود، در حالی که باید توجه داشته باشیم که گذرگاه میانی، گذرگاه ایران در نظر گرفته می شود.
وی گفت: علاوه بر آن، گرجستان نیز به لحاظ زمینی متضرر خواهد شد، زیرا راه ارمنستان کوتاهتر می شود. البته ارمنستان به دریای سیاه راه ندارد، اما از لحاظ ریلی و اتوبان، ارمنستان نزدیکتر است؛ یعنی ارمنستان به گرجستان نیاز دارد.
کارشناس مسائل ترکیه تصریح کرد: از طرفی، اگر زنگزور افتتاح شود، گذرگاه شمالی به دو قسمت تبدیل می شود. با توجه به اینکه ارمنستان به روسیه وابسته است و روسها در این کشور دارای نیروگاه اتمی و پایگاههای موشکی هستند و امنیت مرزی ارمنستان توسط روسیه تامین می شود، اگر زنگزور تحت فشار ترکیه و جمهوری آذربایجان، گشوده شود، ایران در مخالفت با راه اندازی این کریدور تنها خواهد ماند.
وی اضافه کرد: زنگزور تحت کنترل روسیه و ارمنستان خواهد بود تا ترکیه و جمهوری آذربایجان. از آن طرف هم، ایران در کاپان یک سرکنسولگری افتتاح کرده و پرچم خود را در آن منطقه برافراشته کرده است. علاوه بر آن، اگر زنگزور افتتاح شود، به عنوان چهار راه خلیج فارس به دریای سیاه نیز در نظر گرفته خواهد شد.
روسیه و ارمنستان این اجازه را به ترکیه و جمهوری آذربایجان در خصوص کریدور زنگزور نخواهند داد؛ یعنی مرزهای ایران و ارمنستان به هیچ وجه قطع نخواهد شد
قائم مقامی ادامه داد: همچنین اگر کریدور زنگزور افتتاح شود، عده ای معتقدند که در حقیقت کریدور ناتو خواهد بود، در حالی که ترکیه در حال حاضر عضو ناتو است و ارتش جمهوری آذربایجان با استانداردهای ناتو آموزش داده می شود. از سوی دیگر، نیروهای نظامی کشورهای آسیانه میانه نیز در ترکیه آموزش می بینند؛ یعنی یک چنین همکاری هایی وجود دارد که با پیمان تشکیلات دولتهای ترک این مسائل افزایش پیدا خواهد کرد. پس، اگر تهدید هم باشد، تهدید جدیدی نیست که ایران دچار هراس شود.
این کارشناس گفت: علاوه بر آن، روسیه و ارمنستان این اجازه را به ترکیه و جمهوری آذربایجان در خصوص کریدور زنگزور نخواهند داد؛ یعنی مرزهای ایران و ارمنستان به هیچ وجه قطع نخواهد شد و ایران اجازه این کار راه نخواهد داد. تنها راه این مسئله، مذاکره و اجرای طرح ۳+۳ خواهد بود که هم گذرگاه شرق به غرب و هم کریدور شمال به جنوب (دریای سیاه به خلیج فارس) گسترش پیدا کند. همچنین، گذرگاه ایران یعنی چین، پاکستان، ایران و ترکیه هم ادامه پیدا می کند که این موضوع هم بستگی به دیپلماسی فعال ایران خواهد داشت.
وی افزود: موضوع دیگر هم مسئله رفع تحریم های ایران است که اگر تحریم ها برطرف نشوند و برجام احیا نشود، کشورهایی نظیر پاکستان و چین که در این کریدور با ایران مشارکت دارند، جرئت پیدا نخواهند کرد که دستورات امریکا را لغو کنند، در نتیجه ایران یا از دور خارج شده و یا حضور ایران در این گذرگاه تضعیف خواهد شد.
قائم مقامی در خصوص تاکید مقامات ترک مبتنی بر افتتاح کریدور زنگزور گفت: در ترکیه مقامات مطرح کرده بودند که کریدور زنگزور افتتاح شود. البته این کشورها قراردادی را امضا کرده و در آن تشکیلات ترک اعلام کرده اند که آن مسیر باید راه اندازی شود، زیرا کشورهای آسیای میانه به مسیر ترانس خزر نیاز دارند. کشورهای آسیای میانه به لحاظ حمل و نقل کالا و ترانزیت نفت و گاز ترکمنستان، ازبکستان و قزاقستان یا باید از ایران و ترکیه به اروپا متصل شوند و یا از طریق ترانس خزر به اروپا برسند. این مسئله بستگی به ایران و توجیه آن در حوزه دیپلماسی، انرژی و محیط زیست دارد.
کارشناس مسائل ترکیه ضمن اشاره به اینکه تنها مسیر چین، پاکستان، ایران و ترکیه مطرح نیست، بلکه علاوه بر کریدور شمال_جنوب، مسیر کشورهای آسیای میانه از طریق ایران به ترکیه و اروپا نیز می تواند قابل طرح باشد، گفت: یکی از پیش شرطهای این مسئله این است که تحریم های ظالمانه و یکجانبه امریکا علیه ایران برطرف شود، زیرا امریکا کشورهای دیگر را نیز تحت فشار قرار می دهد که حتی با ایران روابط نفتی، بانکی و تجاری محدودی داشته باشند یا اصلا نداشته باشند. حتی چین ملزم به رعایت این موضوع است.
وی در پایان تصریح کرد: اگر تحریمهای ایران رفع شوند، در آن صورت دست ایران باز خواهد شد. باز هم تاکید می کنم که روسیه و ارمنستان و ایران به ترکیه و جمهوری آذربایجان اجازه قطع مرزهای ایران و ارمنستان را نخواهند داد.
نظر شما