بازار؛ گروه صنعت: ادامه ارائه ارز ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی به صنعت دارو موافقان و مخالفان بسیاری دارد؛ موافقان معتقدند در صورت حذف ارز از این صنعت، فشاری مضاعف به مردم بابت هزینه های درمان وارد می شود و در نتیجه مردم کمتر برای درمان مراجعه می کنند و همین باعث افزایش هزینه های دولت در نتیجه عدم دریافت به موقع درمان می شود.
از طرفی نیز مخالفان ادامه تخصیص ارز دولتی به داروسازان همواره با این پرسش مواجه هستند که چه مقدار ارز به چه افرادی و به چه نحوی ارائه می شود؟ چرا که آن ها از حداقل منابع ارزی در زمان نامشخص شاید برخوردار شوند که تولید را با چالش کمبود نقدینگی و قیمت های دستوری دارو مواجه کرده است. از همین رو معتقد هستند که ادامه این شرایط فساد زا است و تنها افراد معدودی که از رانت برخوردار هستند ارز دولتی مشخص دریافت می کنند.
در این راستا به سراغ «الیاس کهزادی» مدیرعامل البرز دارو رفتیم تا نظر این داروساز را در خصوص ضرورت ادامه تخصیص یا توقف آن بدانیم که در ادامه گفتگوی «بازار» با وی را خواهید خواند.
* بیش از ۸ ماه از ۱۴۰۰ گذشته و امسال صنعت دارو چالش هایی متعددی را پشت سر گذاشته است، بفرمایید به عنوان مدیرعامل یک شرکت داروسازی اساسی ترین مشکلاتی که این صنعت امسال با آن ها مواجه بوده است چیست؟
صنعت دارو با یکسری معضلات ساختاری بسیار تاثیر گذار مواجه شده است، مشکلاتی که اغلب خارج از کنترل اداره کنندگان صنعت و شرکت ها است؛ یکی از این معضلات، مشکل نقدینگی است.
نقدینگی یک مشکل محیطی است، به طوری که یک سیستم توزیعی وجود دارد که دارو باید از طریق این سیستم توزیع شود و فرایند کار این سیستم به نحوی است که پول را به موقع به تولید کننده بر نمی گرداند. ما از طریق پخش ها توزیع انجام می دهیم که برخی از آن ها زودتر از یک سال و بعضی دیرتر پول را بر می گردانند که متوسط زمان آن یک سال است. این اتفاق نیز بستگی به ترکیب محصولی که به آن ها فروخته می شود دارد.
هزار و ۳۰۰ میلیون تومان از دارایی شرکت البرز دارو در دست شرکت های پخش دارو بلوکه شده است. استدلال شرکت های پخش که پول را دیر بر می گردانند این است که بیمارستان ها و داروخانه ها دیر پول می دهند. بیمارستان ها و داروخانه ها هم به دلیل تاخیر بیمه ها با این مشکل مواجه می شوند که نتیجه بدهکاری دولت به این شرکت ها است
* الان چقدر از دارایی شرکت البرز دارو در شرکت های پخش یا مجموعه های دولتی بلوکه شده است؟
هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان از دارایی شرکت البرز دارو در دست شرکت های پخش دارو بلوکه شده است. استدلال شرکت های پخش که پول را دیر بر می گردانند این است که بیمارستان ها و داروخانه ها دیر پول می دهند. بیمارستان ها و داروخانه ها هم به دلیل تاخیر بیمه ها با این مشکل مواجه می شوند که نتیجه بدهکاری دولت به این شرکت ها است. متاسفانه مشکل به نحوی است که هیچ چشم انداز روشنی وجود ندارد که چه زمانی حل می شوند؟
* در تمام صنایع برای جلوگیری از کاهش نقدینگی در نتیجه تاخیر در پرداخت ها شاهد افزایش بهای محصول هستیم، در صنعت داروسازی هم این معضل وجود دارد؟
بله، در حدود ۲۴ درصد بهای تمام شده کالا را همین موضوع نقدینگی گران تر می کند. البته هزینه مالی بیشتر از این است و بخشی از آن بخاطر خواب سرمایه ای است که مواد اولیه خریداری و شش ماه بعد تحویل می می شود که به دوره گردش کالا شهرت دارد. این زمان از وقتی که پول می دهید مواد بخرید و آن را تبدیل به کالا کنید و بفروشید متوسط بین ۵ تا ۶ ماه زمان می برد و این مدت طولانی در حدود ۱۲ درصد هزینه مالی به شرکت ها تحمیل می کند.
یعنی در مجموع در شرایط فعلی حدود ۳۶ درصد هزینه مالی به بهای تمام شده دارو تحمیل می شود که یا به واسطه خرید و انبارش مواد و دوره گردش کالا و یا به واسطه دوره وصول مطالبات یعنی زمانی که کالا فروخته می شود درآمد آن حاصل می شود، است.
از ابتدای ۹۸ تا پایان ۹۹ حساب و کتاب کردیم و متوجه شدیم متوسط هر آنچه از بازار داخل تهیه کرده ایم با افزایش شش برابری قیمت طی دو سال گذشته مواجه شده است و پیش بینی می شود تا پایان ۱۴۰۰ این رقم به ۹ برابر برسد
* مواد اولیه مورد نیاز صنعت دارو در چه جایگاهی قرار دارد؟ آیا نحوه تهیه این مواد باعث ایجاد چالش برای داروسازان شده است؟
بله، مشکل دوم تاثیر تورم شدید بازار بر وارده ها است. از ابتدای ۹۸ تا پایان ۹۹ حساب و کتاب کردیم و متوجه شدیم متوسط هر آنچه از بازار داخل تهیه کرده ایم با افزایش شش برابری طی دو سال گذشته مواجه شده است. در حال حاضر نیز با توجه به اینکه سال ۱۴۰۰ به پایان نرسیده و بررسی ها انجام نشده اطلاعات دقیقی نداریم که این مقدار چقدر افزایش یافته است.
یعنی بدون تاثیر ۱۴۰۰ هزینه تهیه ملزومات تولید طی این مدت ۶ برابر شده است، این زمانی معنا پیدا می کند که وارده ها به این شکل متورم و گران است اما افزایش نرخ متوسط محصول انجام نمی شود. یعنی طی همین دوره را بررسی کنید فکر نمی کنم دارو دوبرابر شده است و حتی از ۵۰ درصد متوسط هم بیشتر نشده است.
این ماجرا صنعت را به کجا می برد؟ دیگر صحبت یکی دو روز و شش ماه نیست. دو سال است که چنین وضعیتی داریم و قبل از آن و در سال ۹۷ هم گرانی هایی بوده است اما از ابتدای ۹۸ افزایش ۶ برابری ملزومات تولید مورد بررسی قرار گرفته است. بنابراین نزدیک به سه سال است که چنین شرایطی وجود دارد و براساس پیش بینی های انجام شده مقدار تا پایان ۱۴۰۰ به ۹ برابر هم می رسد. این صنعت چقدر می تواند با ادامه چنین شرایطی دوام بیاورد؟
جدا از اینکه ارز چه نرخی داشته باشد مشکل کمبود ارز و دیر تحویل شدن آن باعث شده است که در یک جاهایی فرصت تولید و فروش را از دست بدهیم. وقتی ارز دیر تامین می شود، نمی توانیم مواد اولیه خریداری مورد نیاز را خریداری کنیم و در نتیجه این اتفاق افتاده که یک خط یا بیشتر در نبود مواد اولیه برای سه ماه متوقف شود
* به دو مشکل پیش روی صنعت دارو اشاره کردید، مساله سومی که این صنعت را درگیر کرده است چیست؟
مشکل سوم همین بحث قیمت گذاری دارو است که به این موضوع ارتباط دارد. متاسفانه به طور منطقی به افزایش نرخ دارو نگاه نمی شود. بسیار بسیار انقباضی نسبت به این موضوع توجه می شود. به نحوی که به شدت تناسب بین قیمت تمام شده و فروش بهم خورده است؛ یعنی سود تولیدکننده به شدت کاهش یافته است.
علاوه بر تمام معضلاتی که به آن ها اشاره شد با تامین ارز هم با چالش مواجه هستیم. جدا از اینکه ارز چه نرخی داشته باشد مشکل کمبود ارز و دیر تحویل شدن آن باعث شده است که در یک جاهایی فرصت تولید و فروش را از دست بدهیم. وقتی ارز دیر تامین می شود، نمی توانیم مواد اولیه خریداری مورد نیاز را خریداری کنیم، بنابراین ادامه این ماجرا به جایی خواهد رسید که خط تولید را متوقف می کند.
* یعنی با این بحران هم مواجه شده اید که خط تولید را متوقف کنید؟
بیش از ۱۲۰ محصول تولید می کنیم و به یک باره خطوط تولید همگی متوقف نمی شود اما این اتفاق افتاده که یک خط یا بیشتر در نبود مواد اولیه برای سه ماه متوقف شود. مشکل دیگر این است که وقتی ارز دولتی است به شدت تامین آن دشوار است. برخی از مواقع ثبت سفارش را انجام و به وزارت خانه تحویل می دهیم و بیش از شش ماه باید صبر کنیم تا ارز تحویل بگیریم. برخی از اوقات هم زودتر این اتفاق رخ می دهد.
نکته جالب اینجا است که وقتی وزارت بهداشت اقدام به تامین ارز می کند، بانک مرکزی است که پول ندارد و ارز نمی دهد. تمام این مسائل چالش های پیش روی تولید دارو است؛ چرا که ارز دولتی دیر تامین می شود و مشکل بسیار بزرگی است که قسمتی از آن با آزاد شدن نرخ ارز حل می شود قسمتی دیگر از آن نیز به دلیل تحریم ها و کمبود منابع ارزی است. به هرحال حتی اگر ارز آزاد شود هم تامین آن سخت است اما خیلی شرایط بهتر می شود.
* تحریم ها چه مشکلاتی را پیش روی تولید دارو قرار داده است؟
تخصیص ارز دولتی ناشی از تحریم ها است که آن هم به شدت دیر تامین می شود. اما تحریم ها اثرات دیگری هم داشته، برای مثال برای انتقال پول دچار مشکل هستیم. یک جاهایی ارز تامین می شود و پول را می فرستیم اما به طرف تامین کننده مواد اولیه نمی رسد. دوباره باید ارز برگشت داده شود و از مسیر دیگری ارسال شود یا حتی دو برابر قبل ارز تامین کنیم که این مساله فقط در شرایطی که ارز آزاد هست امکان پذیر است. بنابراین تمام این مشکلات فرصت را از تولید می گیرد.
علاوه بر این شرایط خرید هم تغییر کرده است، در گذشته نسیه شش ماهه از تامین کننده خارجی مواد اولیه خریداری می کردیم. ال سی باز می کردیم و کار با اطمینان انجام می شد اما الان تمام این روش ها ارز بین رفته و نه ال سی وجود دارد که تضمینی برای امن بودن کار تجارت باشد و نه اینکه حاضر به نسیه فروشی می شوند. این مساله باعث افزایش مشکل نقدینگی می شود.
الان باید پول را پرداخت کنید بعد سفارش را تولید کنند. یعنی حاضر نیستند قبول کنند سفارش را شروع به تولید کنند و در زمان ارسال پول محصول را تحویل دهند. به ندرت چنین اتفاقی رخ می دهد و طی یکی دو سال گذشته شرکتی حاضر به این اتفاق نشده است.
ارز دولتی به خودی خود سم است، بنابراین بهتر است هرچه زودتر این ارز حذف و تبدیل به ارز بازار آزاد شود. همچنین به رغم اینکه ارز باید آزاد شود ولی آزاد شدن آن هم مشکلاتی ایجاد می کند. در حال حاضر فاصله ارز دولتی با نیمایی در حدود هفت و نیم تا ۸ برابر است و باید حذف ارز دولتی به مرور رخ دهد
* ارز دولتی اختصاص شده به صنعت دارو به اتمام رسیده و عده ای خواستار تمدید آن هستند تا این ماه های پایانی سال ۱۴۰۰ هم بگذرد، چه نظری در این باره دارید؟
ارز دولتی به خودی خود سم است، بنابراین بهتر است هرچه زودتر این ارز حذف و تبدیل به ارز بازار آزاد شود. همچنین به رغم اینکه ارز باید آزاد شود ولی آزاد شدن آن هم مشکلاتی ایجاد می کند. در حال حاضر فاصله ارز دولتی با نیمایی در حدود ۷ و نیم تا ۸ برابر است. با توجه به اینکه برخی از مواد اولیه به شدت گران است و هزینه مالی شدیدی را به تولید کننده تحمیل می کند بنابراین همین مساله باعث می شود گاهی نتوانیم این مواد را به موقع تامین کنیم.
بنابراین حذف ارز دولتی باید ساز و کاری داشته باشد و به مرور رخ دهد تا به صنعت کمک کند و افرادی که از این ارز بهره مند بودند بتوانند نقدینگی مورد نیاز را تامین کنند. با توجه به سیستم ناقص توزیع دارو که از شرکت های پخش دارو شروع می شود و به آن اشاره کردم و مشکلاتی که در خصوص بازپرداخت ها داریم نیاز به برنامه ریزی دقیق در این زمینه وجود دارد. یعنی شرایطی هم در بازار نیست که بگوییم خودمان به تنهایی می توانیم بدون هزینه گزاف این نقدینگی را جایگزین و تامین کنیم. به نظر بنده کسانی که قیمت گذاری می کنند باید فرصت هایی بدهند برای اینکه این مشکل برطرف شود.
* با این تفاسیر موافق حذف ارز ترجیحی از صنعت دارو هستید اما به نظرتان باید این روند به آهستگی انجام شود؟
بله، اما اینکه چرا باید ارز آزاد شود مساله اساسی این است. وقتی ارز دولتی است کنترل شدیدی بر روی آن هست، دیر تامین می شود و خود به خود باعث می شود حتما تولید را از درصد کم تا تمام از دست بدهید. دوم، به هرحال ارز دو نرخی برای اقتصاد کلان کشور نیز فساد آور است. سوم در اقتصادی کار می کنیم که مایحتاج مان را از بازار تامین می کنیم، بازاری که قیمت های آن آزاد است.
بنابراین وقتی ارز دولتی باشد، حجم عملیات کم می شود. بازار متناسب با تورم بزرگ شده، نرخ ها زیاد شده و قیمت ها بالا رفته اما توان خرید رشد نکرده چون حجم عملیات و فروش متناسب با بازار رشد نکرده است. بنابراین خود به خود به مشکل می خوریم چون مایحتاج مان را از بازار می خریم.
فرض کنید یک دارو به قیمت ۱۰۰ هزار تومان می فروشیم و سود آن ۱۰ هزار تومان است. ۱۰ تومان سود می کنیم و یک رب گوجه فرنگی هم ۱۰ هزار تومان است و می خریم. حالا در نظر بگیرید تورم ایجاد می شود و ارز از ۴ هزار ۲۰۰ تومان به ۳۰ هزار تومان می رسد. آن رب گوجه با این آزاد شدن گران می شود. اگر ۸ برابر گران شده بهای ۱۰ تومانی به ۸۰ تومان می رسد اما چون داروساز ارز دولتی می گیرد باید همان دارو را ۱۰۰ تومان و با ۱۰ هزار تومان بفروشد. آن وقت باید ۸ دارو بفروشیم تا بتوانیم همان رب گوجه را بخریم.
* آینده صنعت دارو را با ادامه ارز دولتی در کجا می بینید؟
در صورت ادامه این روند صنعت دارو روز به روز کوچک تر می شود و در مقایسه با شرایط بازار نمی تواند مایحتاج از جمله ماشین آلات، قطعات و هر آنچه که از بازار داخلی برای تولید دارو نیاز دارد را تامین کند. از مواد جانبی، بسته بندی، ملزومات و غیره تا حقوق و مزایای کارکنان را با مشکل مواجه می شود. این ها را باید با قیمت متورم بازار بگیرم اما از آن طرف درآمد مان کم است. چیزی است که خیلی ها به آن توجه نمی کنند و شاید قابل درک هم نباشد اما واقعیت این است که صنعت دارو را ارز دولتی به شدت صدمه و زمین خواهد زد.
ارز دارو عمدتا آزاد شده است. حداقل در مورد مجموعه البرز دارو این است. ماه ها هست که بیشتر از ۶۵ تا ۷۰ درصد ارز آزاد شده است. مشکل این است که قیمت فروش متناسب نگرفته ایم. بنابراین ارز عمدتا آزاد شده و مابقی آن هم باید آزاد شود
* با حذف ارز ترجیحی از صنعت دارو باید چه تدابیری دیگری اندیشیده شود؟
حالا اگر قیمت ها آزاد شود باید قیمت فروش دارو هم متناسب با آن آزاد شود. نیایند قیمت ارز را از دولتی آزاد و تبدیل به نیمایی کنند اما قیمت فروش محصول متناسب با آن آزاد نشود. این باز صدمه جدی تری می زند که ناشی از سیستم نظارتی ناقص بر صنعت دارو از نظر قیمت و غیره است. همین حالا هم متاسفانه افزایش نرخ محصول متناسب با افزایش نرخ وارده ها به هیچ وجه نیست.
اینکه می گویند ارز دولتی را نمی خواهیم تا پایان سال آزاد کنیم نیست. واقعیت این است که ارز دارو عمدتا آزاد شده است. حداقل در مورد مجموعه البرز دارو این است. ماه ها هست که بیشتر از ۶۵ تا ۷۰ درصد ارز آزاد شده است. مشکل این است که قیمت فروش متناسب نگرفته ایم. بنابراین ارز عمدتا آزاد شده و مابقی آن هم باید آزاد شود. اینکه گفته می شود فعلا تا آخر سال آزاد نمی شود برای مقدار کمی از ارز دارو و محصولات است، حتی اگر تعداد محصولات هم زیاد باشد ارزش دلاری آن کم است.
* برخی مخالف حذف ارز دولتی به صنعت دارو هستند چون معتقدند در نتیجه این اقدام فشاری مضاعف به مردم وارد می شود و مردم از دریافت خدمات درمانی امتناع خواهند کند، چه پاسخی به این افراد دارید؟
اگر با این دید نگاه کنیم که قصد داریم مشکلات را مرتفع کنیم خواهیم دید که چاره اندیشی برای این معضل ساده ترین قسمت ماجرا است؛ دولت به خاطر ارز دولتی که در اختیار مردم قرار می دهد هزینه های زیادی را متحمل می شود. ارزی که دولت می تواند با نیمایی بفروشد به تولید کننده ۴ هزار و ۲۰۰ تومان می دهد. بنابراین ما به تفاوت را دولت می دهد اما به عنوان تولیدکننده می گویم اصلا آزاد کن اما از آن طرف قیمت متناسب برای دارو تعیین کنید چون از محل این لطفی که دولت می کند نابود می شویم.
از طرف دیگر نیز نگاه ارزشی وجود دارد که باید به فکر مصرف کننده بود که نگاه درستی هم هست. قشری ضعیف هستند که باید به فکر شان بود. هرچند هزینه دارو به جز موارد خاص سهم عمده ای از سبد خانوار را به خود اختصاص نمی دهد اما با فرض اینکه تاثیر مالی هم بر روی سبد خانوار بذارد که برای خیلی ها مشکل است، این نگاه ارزشی را باید دولت از محل همین هزینه ای که به تولید کننده می دهد به بیمه ها بدهد که مصرف کننده این دارو را با قیمت قبلی یا حتی رایگان خریداری کند. بنابراین این بخش را بیمه باید پوشش دهد. دولت الان هزینه می کند اما در جای اشتباه، جایی هزینه می کند که هم خودش، هم تولید کننده ناراضی هستند و در نهایت هم فساد آور هم هست.
نظر شما