فرحناز سپهری؛ بازار: شهر هوشمند یکی از میاحثی است که طی این سالها نزد دولتمردان مورد توجه قرار گرفته است اما باید دانست که شهر هوشمند تنها مفهوم فناوری، نیست بلکه یک توسعه از تمام ابعاد از جمله اجتماعی – اقتصادی است؛ چراکه اتخاذ فناوری های به روز به خودی خود موفقیت طرح های هوشمند را تسهیل نمی کند در حالیکه نوآوری در شیوه مدیریت و جهت گیری در این راستا می تواند به بهبود این مسیر کمک کند. هرچند در کشورمان از سال ۱۳۸۰ در بحث ارایه خدمات الکترونیک اقداماتی شده است اما همچنان در زمینه هوشمند کردن شهرها جای موارد بسیاری خالی است که یکی ازاین موارد نبود رگولاتوری برای ارایه و استفاده محصولات دانش بنیان ها و استارتاپها در این حوزه است. در همین راستا برای آگاهی از میزان تحول و تحقق شهرهای هوشمند در ایران و چالشهای این مسیر گفتگویی با «امین قریبی» معاون و عضو هیات موسس مرکز تحقیقات شهر هوشمند ایران انجام داده ایم که در ادامه از نظرتان میگذرد.
*در ابتدا درباره به کارگیری فناوریهای روز دنیا و تاثیرش روی توسعه شهرها ی هوشمند در دنیا بفرمایید؟ کدام فناوریها نقش پررنگتری درا ین توسعه دارند؟
باید بگویم دیدگاهی در ذهن افراد است که یک سری فناوری مثل اینترنت اشیا، هوش مصنوعی، بیگ دیتا (کلان داده)، واقعیت مجازی و واقعیت افزوده سایر موارد برای توسعه شهر هوشمند استفاده میشود. البته این دیدگاه از یک منظر درست است که بتوانیم از فناوری روز دنیا برای تسهیل کردن خدمات شهری استفاده کنیم. اما درعین حال لزوما شهر هوشمند برمینای آی تی و آی سی تی بنا نمیشود تمام موارد گفتم در بالا، میتواند جهت تسهیل و پاسخ در لحظه به مشکلات و چالش ها باشد و از طرفی خدمات به صورت بهینه شده به مردم ارایه شود.
در دهه ۱۹۸۰ میلادی بارسلونا در اسپانیا و سنگاپور با نسخه اولیه شهر هوشمند مثل مباحث اینترنتی کردن خدمات هوشمند وارد این حوزه شدند اگر ۱۹۸۰ را نقطه آغاز فرایند توسعه شهر هوشمند بدانیم دردنیا قبل از این سالها شهرها از ابعاد مختلف برای پاسخگویی چالشها و از بعد فرهنگسازی اقدامات زیر ساختی را انجام داده اند و جلوتر از ایران هستند
*کدام کشورها در این حوزه (توسعه شهرهای هوشمند) اقدامات بیشتری انجام داده اند و پیشروتر هستند؟
در دهه ۱۹۸۰ میلادی بارسلونا در اسپانیا و سنگاپور با نسخه اولیه شهر هوشمند مثل مباحث اینترنتی کردن خدمات هوشمند وارد این حوزه شدند اگر ۱۹۸۰ را نقطه آغاز فرایند توسعه شهر هوشمند بدانیم دردنیا قبل از این سالها شهرها از ابعاد مختلف برای پاسخگویی چالشها و از بعد فرهنگسازی اقدامات زیر ساختی را انجام داده اند و جلوتر از ایران هستند و از جمله اقدامات در حوزه فیبر نوری موارد دیگر بوده است و بعد از اینکه بستر آماده شد، توانستند ورود مناسب تری به این حوزه داشته باشند. البته در حال حاضر شهرهای دیگر مثل نیویورک لندن یا آمستردام هلسینکی سئول دبی هم هستند که اقدامات خوبی انجام داده اند البته شهرهایی هستند که کلا با رویکرد ساخت شهرها ی هوشمند شکل گرفته اند مثل نئوم عربستان شهر جدیدی است که در ابتدا با رویکرد شهر هوشمند احداث شده است.
دبی و ابوظبی، عمان، ژاپن و کره جنوبی خیلی قوی کارکرده اند و پیشرو هستند هرچند در شهرهای مختلف مثل تهران، مشهد و شیراز در بحث داخلی و جشنواره های جهانی در خوب بوده، اما وارد مرحله رقابت با شهرهای هوشمند در دنیا نشده ایم
*ایران در این حوزه در منطقه چه جایگاهی دارد؟ در منطقه کدام کشورها برتر هستند؟
اقدامات خوبی از سال ۱۳۸۰ در بحث الکترونیکی کردن خدمات کردن و فرایندها در شهرداری، فرایند اتوماسیون و ورود اینترنت در سازمانها از حدود دهه اخیر وارد شهر هوشمند مثل تهران مشهد که با رویکرد زیر ساخت فیبر نوری یا خود بحث ارتباطی اینترنت نسل چهار و در ادامه نسل ۵ وارد توسعه شهرهای هوشمند در ایران شدیم البته باید بگویم همچنان نسبت به کشورهای دیگر جایگاه مناسبی نیست درحالی که دبی و ابوظبی، عمان، ژاپن و کره جنوبی خیلی قوی کارکرده اند و پیشرو هستند هرچند در شهرهای مختلف مثل تهران، مشهد و شیراز در بحث داخلی و جشنواره های جهانی در خوب بوده، اما وارد مرحله رقابت با شهرهای هوشمند در دنیا نشده ایم.
*توسعه شهرهای هوشمند (درحوزهای مختلف حمل ونقل و خدمات الکترونیک و بهداشت و آموزش و سایر موارد) چگونه روی اقتصاد کلان کشورها میتواند تاثیر گذارد؟
شهرها براساس چالشها و مشکلات رویکردهای تحقق تحول شهر هوشمند برنامه ریزی می کنند برای مثال آمستردام براساس رویکرد محیط زیستی طرحهای هوشمندی شهر دارد یا دبی با رویکرد گردشگری حمل و نقل سریع و پاک طرحهایی را درد ست اجرا دارد و اولویت اول آن است. همچنین براساس چشم انداز در سالهای آینده دارند برای ۲۰۳۰ و ۲۰۴۰ دارند از طریق جذب گردشگر خدمات را در اختیار شهروندان و گردشگران قرار دهد تا از خدمات شهر به نحو بهتر استفاده کرده و ارتباط خوبی را با خدمات دبی داشته باشند. از این رو شهرها با توجه به ساختار و بعد اقتصادی فرهنگی رویکرد مختلفی دارند و در نهایت توجه به این این مساله می تواند روی اقتصاد شهر تاثیر میگذارد همچنین در شهرهای لیون، هلسینکی هم این موارد دیده میشود
*نسلهای مختلف شهر هوشمند را توضیح دهید و اینکه چه مواردی در هر کدام جزو رویکردهای اصلی بوده است؟
در نسخه اول بحث فناوری اطلاعات بود در نسل دوم دهه ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۵ با رویکرد فناوری اطلاعات و اکوسیستم و پایداری مدیریت شهری بوده و نسل سوم است که درحال حاضر در این نسل هستیم از سال ۲۰۱۵ شروع شده شهروندان و شهر سازان و مدیریت شهری و فرهنگ و شهروند رویکرد اصلی بودند و در شهرها که در بالا گفتم مثل بارسلونا و سنگاپور در نسل اول دستاوردهایی داشته و با اصلاح به نسل دوم رفتند در این نسل بارسلونا و وین پیشروتر و با اقدامات انجام دادند و با بدست اوردن دستاوردها منتج به نسل سوم شد که بارسلونا و شهرهای دیگر مثل ونکوور، نیویورک و لندن در این زمینه پیشرو هستند.
*از چه سالی این روند در کشورمان شتاب گرفته است؟ آماری از توسعه خدمات الکترونیک و هوشمند شدن شهرهای مختلف ارایه میدهید؟
از سال ۱۳۸۰ با بحث الکترونیکی کردن خدمات شهرداری بحث شهر الکترونیک شروع شد البته باید اشاره کنم الکترونیکی شدن با هوشمندی متفاوت است تعریفی که از شهر هوشمند و شهر الکترونیک این است شهر الکترونیک لزوما هوشمند نیست، اما شهر هوشمند شهر الکترونیک است. شهرهای ما از بعد الکترونیکی خدمات خوبی شده اما در بعد هوشمندی نیاز به کار بیشتر دارد.
*چالشهای این مسیر چه مواردی هستند؟ در این باره توضیح دهید.
در این مسیر مرکز تحقیقات شهر هوشمند ایران به آن رسیدیم با مذاکرات داخلی با مسوولان ایرانی و خارجی که با اسپانیا، اوکراین و اتریش داریم این چالشها پررنگتر است. از آن جمله بحث تخصیص سرمایه و بودجه به پروژه های این حوزه است همچنین بحث نیروی متخصص است که در حوزه های بین رشته ای شهر هوشمند کار کنند. یعنی ما با همین رویکرد است این مرکز را تاسیس کردیم به طوریکه ۵۰ نفر مستقیم و غیرمستقیم از رشته های علوم اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و انسانی تا رشته های مهندسی، مدیریتی و فناوری اطلاعات مشغولند. چرا که تمام رشته ها در کنار هم باید کار کنند تا تحقق رویکرد شهر هوشمند اتفاق بیفتد. فقط نگاه فناوری اطلاعات نیست یا فقط نگاه به شهرسازی نیست و تمام حوزه ها و بحث های بین رشته ای دخیل هستند. یکی دیگر از چالشها در دنیا استفاده از استانداردها و پیروی استراتژی نقشه راه باید باشد و هر شهری همانطور با توجه به پتانسیل و ساختارها و مشکلات است موارد را شناسایی و در پی آن مسیر راه مشخص شود و تحقق و تحول شهر هوشمند بدست آید.
* در استفاده از مباحث به روز این حوزه تاچه اندازه در دانشگاه های کشورمان و در مقاطع مختلف تحصیلی کار شده است؟ چه اقداماتی در این حوزه کمرنگتر است که باید تقویت شود؟
در دانشگاهها بحث شهر هوشمند و تحول هوشمند نداشتیم اما در مرکز تحقیقات کاری انجام دادیم. سال گذشته پیشنهاد یک رشته در دانشگاه تهران به عنوان تحول هوشمند؛ مدیریت تحول هوشمند در مقطع کارشناسی ارشد و دکترا دادیم که مورد تایید قرار گرفت و درحال تدوین سر فصلها این رشته هستیم و در ترمهای بعدی پذیرش دانشجو خواهد داشت. البته باید اشاره کنم در دنیا هم نداشتیم. در این رشته و در این زمینه پیشرو هستیم چرا که اگرچه رشته تحول دیجیتال در دانشگاهها تدریس میشود اما با این این رشته متفاوت است. در رشته تحول دیجیتال یکسری دروس با بعد زیرساختی بین المللی تدریس میشود و مستقیم در بخش شهر هوشمند نیست و از اینرو ما اولین مجموعه هستیم که این اقدام را انجام دادیم به طوریکه از ترمهای آینده از طریق کنکور دانشگاه تهران در این رشته دانشجو خواهد پذبرفت.
*در این حوزه استارتاپها و دانش بنیان ها تا چه اندازه نقش دارند؟ در این خصوص بیشتر توضیح دهید.
خیلی از فرایندها بحثهای نواوری شهری و شهروندی از طریق مشارکت دادن استارتاپها دانش بنیان ها است. در ایران هم از ۷ و ۸ سال پیش که رویکرد استارتاپی دانش بنیان گسترش یافت و تا حدی تیمها در این زمینه برای مسایل و چالشها، راهکار پیدا کنند و با اینکه تیم محصولات خدمت ارایه کرده اند و به مشکلات شهری در بعد کلان تری کار کنند چراکه در دنیا بیشتر روی این زمنیه کارکرده اند چراکه این نوع شرکتها راحت تر و چابک تر هستند و نوآوری بیشتری می توانند ارایه دهند. برای مثال ما در مرکز رویکردی با عنوان یک مرکز نواوری در حوزه شهری داریم تا تیمها درکنارهم قررا گرفته و با شناسایی چالشها و دادن یک سر نخی به آنها بتوانند در این حوزه ها کار و محصول تولید کنند.
*برای استفاده از ایده های استارتاپها و محصولات شان در سطح کلان در این حوزه باید چه اقداماتی از سوی ارگانها و دولت انجام شود؟
بحث نبود قانونگذاری و رگولاتوری است مثلا چند سال پیش در بحث اینترنت اشیا تیمهایی بودند که بعد از محصول اولیه تولید شد تا مرحله مقیاس پذیری پیش رفتند اما با چالش از سمت رگولاتوری روبرو شد چرا که برای استفاده از داده و از طریق یک سری سنسورها در سطح شهر به لحاظ امنیتی نیازمند راهکاری بود که برایش راهکاری نیاندیشیده شد. با اینکه تیمهای قوی بودند اما شکست خوردند یا مثلا اخباری دیگر شنیده میشود در حوزه رمزارزها یا آژانسهای اینترنتی که با شهرداری یا موارد دیگر که در حوزه بیمه با بیمه مرکزی از نظر رگولارتوی مشکل دارند از این رو به نظر میرسد باید از سمت حاکمیت و دولت این مسیر تسهیل شود چرا که درامدزایی از طریق تیمها روی دهد در نهایت منفعت آن به کل کشور می رسد.
بحث نبود قانونگذاری و رگولاتوری است که به نظر میرسد باید از سمت حاکمیت و دولت این مسیر تسهیل شود چراکه درامدزایی از طریق تیمها روی دهد در نهایت منفعت ان به کل کشور می رسد
*اگر مطلبی یا دغدغه ای است که بخواهید در اینجا مطرح کنید به عنوان کلام پایانی بفرمایید.
ممنون از دعوت شما که در این مصاحبه شرکت کردم؛ نکته ای که باقی میماند بازیگران ذینفعان در این حوزه باید در کنار هم باشند تا این این بازیگران دانش تجربه شان را منتقل کنند به جای اینکه محصولات یا خدمات به شکل جزیره ای باشد، یک بستری باشد و یک نگاه هم افزایی شکل بگیرد. از این رو درهمین راستا رویکرد دیگر ما در مرکز با توجه به چالش بعد قانونگذاری شهر هوشمند در ایران این بوده که ۵ و ۶ سال گذشته با مذاکراتی که با مسوولان شهرها و نمایندگان مجلس وزارتخانه ها انجام شد به راهکاری رسیدیم به طوریکه سال گذشته کمیته ای از بازیگران را شکل دادیم به نام کمیته ملی شهر هوشمند با همکاری وزارت ارتباطات و سازمان فناوری اطلاعات راه اندازی کردیم که ۱۶ عضو دولتی دارد. از جمله نمایندگان مجلس -ریاست جمهوری- شورای عالی استانها -شورای کلان شهرها -وزارت ارتباطات- وزارت راه - معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری- سازمان حفاظت از محیط زیست- پلیس فتا و سایر موارد که در این کمیته نماینده ای دارند تا نگاه جامع بین سازمانی داشته باشند و ازطرفی تمام منافع در این سند ملی شهر هوشمند دیده شود. یکی از اهداف ما این است در چندماه آینده نسخه اولیه منتشر و در کشور لازم اجرا میشود و مسیر درستی بدهد. همچنین روز ملی شهر هوشمند برای ثبت در تقویم از طریق شورای عالی فرهنگی پیشنهاد دادیم که برای ۴ آذر ماه است برابر با بزرگداشت فارابی نظریه پرداز آرمان شهر است چراکه آرمان شهر نظریه شهر هوشمند است یعنی زندگی با کیفیت شهری برای شهروندان ایجاد شود از امسال رویداد روز ملی شهر هوشمند به همراه برگزاری همایش و نمایشگاه داریم.
همچنین باید یادآور شوم برای اینکه شهرها را ترغیب کنیم تا در این حوزه از بُعد داخلی و خارجی رویکرد بهتری داشته باشند از سال گذشته پروژه ای راه اندازی کردیم که در خصوص رتبه بندی شهرهای هوشمند ایران است. در فاز اول چه اقداماتی انجام داده اند و در فاز بعدی این موارد از بُعد داخلی با شهرهای دیگر دنیا مقایسه میشود همچنین رتبه بندی سازمانی هم وجود دارد مثل شهرداری ها که با سایر سازمانهای مرتبط در سایر شهرها مقایسه میشوند دو رتبه بندی شکل میگیرد و در نهایت برترین شهرها و سارمان ها در روز ملی معرفی و جایزه اهدا میشود.
نظر شما