خوش‌بینی تهران و احتیاط واشنگتن؛ تمدید همکاری ایران و آژانس| نگرانی از گروگان‌گیری اقتصاد ایران

جواد حیران نیا؛ بازار: مذاکرات وین در خصوص احیای برجام در حالی ادامه دارد که موضوع پایان یافتن توافق ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی در خصوص اجرای پروتکل الحاقی مطرح بود و با توافق صورت گرفته و تمدید یک ماهه این توافق مسیر برای حصول به نتیجه مهیا است.

این موضوع تا آنجا اهمیت دارد که «رافائل گروسی» مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی به منظور دست یافتن به توافقی در خصوص تمدید توافق مذکور نشست خبری خود را دیروز لغو و به امروز موکول کرد و امروز نیز از تمدید یک ماهه این توافق خبر داد.

عدم اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی در واقع مصوبه مجلس شورای اسلامی ایران بود تا از رهگذر آن حقوق هسته ای محقق شود. این توافق تا ۲۲ می به آژانس این امکان را می داد تا به فیلمهای دوربینهای نظارتی در صورت حصول توافقی در خصوص برجام دسترسی داشته باشد.

دو روز از اتمام این توافق گذشته بود که ایران و آژانس برای تمدید یک ماهه آن به توافق رسیدند. در واقع آژانس درصدد بود با تمدید آن امکان نظارتهای فراپادمانی را برای خود حفظ کند.

این نظارتهای فراپادمانی(فراتر از نظارتهای پادمانی مندرج در NPT) در واقع امتیازی بوده که آژانس از رهگذر اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی متعاقب امضای برجام به دست آورده حال آنکه با خروج امریکا از برجام و وضع تحریمها عملا سود اقتصادی نصیب ایران از این توافق نشد.

در خصوص تمدید توافق ایران و آژانس باید در نطر داشت روز گذشته نیز یک منبع در شورای عالی امنیت ملی ایران از تمدید آن خبر داده بود. از سخنان سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت خارجه ایران نیز مشخص بود که ایران ترجیح می دهد توافق را به صورت محدود تمدید کند تا مذاکرات وین به نتیجه برسد.

مذاکرات وین نیز در حالی ادامه دارد که حسن روحانی رئیس جمهور ایران از «تداوم مذاکرات تا به نتیجه رسیدن» آن خبر داده است. در واقع روحانی با خوش بینی چند روز پیش نیز از حصول توافق و رفع تحریمها خبر داده بود.

این در حالی است که مواضع کشورهای اروپایی و امریکا محتاطانه تر بوده است. حتی «اولیانوف» نماینده روسیه نزد سازمانهای بین المللی هم از خوش بینی های اولیه کمی فاصله گرفته و احتمالات را در خصوص حصول توافق به ادبیات خود اضافه کرده است.

خوش بینی در مواضع دولت ایران را شاید بتوان اینگونه تفسیر کرد که دولت روحانی قصد دارد با به سرانجام رساندن مذاکرات تصویری خوب از دولت خود به جای بگذارد. از سوی دیگر این توافق می تواند موضع جناح نزدیک به خود در رقابتهای انتخابات ریاست جمهوری را نیز تقویت کند.

از سوی دیگر موضع محتاطانه امریکا را باید از رهگذر شرایط داخلی حاکم بر آمریکا ارزیابی کرد. دولت بایدن زمانی در امریکا قدرت گرفت که شکاف میان مردم امریکا از یک سو و دو جناح دموکرات و جمهوری خواه از سوی دیگر گسترده شده بود.

تقویت راست افراطی در آمریکا یکی از دلایل شکاف در میان مردم امریکا بوده است. بر همین اساس بایدن در تلاش بود تا در موضوع حساسی چون برجام که موافقان اندکی در کنگره امریکا دارد با احتیاط عمل کند.

نه تنها جمهوری خواهان بلکه برخی دموکراتها نیز از مخالفان برجام و احیای آن به شمار می روند. یکی از سناتورهای تأثیرگذار در این خصوص «باب منندز» رئیس کمیته روابط خارجی سنای امریکاست که نفوذ زیادی هم نزد سناتورهای دموکرات و حتی جمهوری خواه دارد.

لذا بایدن سعی می کند چنین وانمود کند که در مذاکرات منجر به احیای برجام امتیازی به ایران نداده است. این موضوع را در لحن هم حفظ کرده است.

به هر روی مذاکرات وین در هفته جاری ادامه خواهد یافت و بر اساس برخی اخبار احتمال حصول توافق وجود دارد. مساله مهم در این میان چگونگی رفع تحریمهای غیر هسته ای است که به صورت مشروح در گزارش پیشین بازار مورد بررسی قرار گرفته است.

باید در نظر داشت با عدم لغو کامل و راستی آزمایی شده تحریم‌ها و صرفا بازگشت آمریکا به برجام و برخورداری آن از مکانیسم ماشه، علاوه بر شرطی شدن اقتصاد ایران، آمریکا خواهد توانست با گروگان گرفتن انتظار تمدید موقت برخی تحریم ها، خواسته‌های دیگر خود موسوم به برجام ۲ و ۳ را به ایران تحمیل کند.