یحیی احمدی؛ بازار: مهاجرت یعنی ترک زادگاه، وطن یا سرزمین مادری و رفتن به سرزمین دیگر که برای دستیابی به اهداف مورد نظر صورت می‌گیرد؛ این اقدام گاه اجباری و گاه اختیاری است اما مهاجرت بیشتر برای رسیدن به اهدافی چون رشد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و رسیدن به رفاه بیشتر صورت می‌گیرد.
شاید بی ربط نباشد اگر بگوییم بیکاری، نبود امکانات کافی، خشکسالی‌ها، تصمیم به ادامه تحصیل، درآمد کم حاصل از کار پر زحمت کشاورزی و رؤیای بعضی از روستاییان که اگر به شهر بروند برای آنها فرش قرمز پهن کرده اند! از عمده دلایل مهاجرت به شهرها باشد؛ اما اینها جز سراب خوش آب و رنگی که از دور دیده می شود، نیست.
ایران از جمله کشورهایی است که با سیر روز افزون مهاجرت روستاییان به شهرها مواجه شده و با مشکلات و پیامدهای ناشی از این مهاجرت، دست و پنجه نرم می‌کند و استان همدان نیز از این وضعیت مستثنی نیست
آنچه مسلم است امروزه ایران از جمله کشورهایی است که با سیر روز افزون مهاجرت روستاییان به شهرها مواجه شده و با مشکلات و پیامدهای ناشی از این مهاجرت، دست و پنجه نرم می‌کند و استان همدان نیز از این وضعیت مستثنی نیست.
دقیق‌تر که می‌شویم می‌بینیم این مهاجرت‌ها هم در مبدأ و هم در مقصد، مسائل و مشکلات متعددی مانند بروز نابسامانی‌های ناشی از فشار بر منابع و امکانات محدود جوامع شهری، بیکاری و کم کاری، کمبود فضای زیستی و آموزشی، آلودگی هوا و محیط زیست، سالخوردگی و زنانه شدن نیروی کار کشاورزی، تخلیه روستاها و غیره را به وجود آورده است.
نگاه را کمی فراتر می بریم و می‌بینیم که همین رفتارها سبب شده کلان شهرها با مساله جدی در عرصه مدیریت کشوری روبرو شوند، مناطقی که حجم انبوه و بسیاری از جمعیت را در دل خود جای داده و حال بعد از گذشت سال‌ها، این تنوع و تکثر خود به معضلی جدی بدل شده که باید برای آن چاره اندیشی کرد.
ناگفته نماند که تأکیدات فراوانی مبنی بر لزوم جلوگیری از حاشیه نشینی و مهاجرت روستاییان به شهر عنوان شده کمااینکه رهبر معظم انقلاب ضمن اشاره به لزوم تسهیل زندگی در مناطق روستایی در شهریور ماه سال ۸۹، عنوان فرمودند «زندگی کردن را برای مردم باید آسان کرد، این یک سرفصل مهم است که اگر چنانچه انسان این را باز کند، خواهیم دید بسیاری از خواسته‌های اقتصادی، بسیاری از کارکردهای مربوط به دولت، همچون دولت الکترونیک مطرح است تا برسیم به مساله فعال کردن روستاها، جلوگیری از مهاجرت و اینها همه تحت همین عنوان آسان کردن زندگی برای مردم است».
همین جملات کافی است که مطمئن شویم با توجه به مفهوم مهاجرت؛ بازگشت مجدد مهاجران به موطن اصلی خود برای زندگی به دلایل گوناگون که مهمترین آن توسعه زیرساخت‌ها و امکانات زیربنایی برای فعالیت‌های اقتصادی و رشد و پیشرفت فرهنگی و سیاسی در منطقه مهاجر فرست است، منجر به بروز پدیده مهاجرت معکوس می‌شود.
ایجاد زمینه توسعه و عمران روستاها با توجه به شرایط فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی، تأمین عادلانه امکانات از طریق ایجاد تسهیلات اجتماعی، تولیدی و رفاهی، ایجاد تسهیلات لازم برای بهبود مسکن روستاییان و خدمات بهزیستی و عمومی، همگی مواردی هستند که می‌توانند عاملی برای بازگشت روستاییان به موطن اصلی خود برای زندگی باشد
به طور کلی مهاجرت معکوس در ایران بیشتر به بازگشت مردم از شهرهای بزرگ به شهرهای کوچک یا از شهرها به مناطق روستایی مربوط می‌شود اما نکته مهم این است که ایجاد زمینه توسعه و عمران روستاها با توجه به شرایط فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی، تأمین عادلانه امکانات از طریق ایجاد تسهیلات اجتماعی، تولیدی و رفاهی، ایجاد تسهیلات لازم برای بهبود مسکن روستاییان و خدمات بهزیستی و عمومی، همگی مواردی هستند که می‌توانند عاملی برای بازگشت روستاییان به موطن اصلی خود برای زندگی باشد.
کمی که موضوع را باز می‌کنیم می‌بینیم، ایجاد شبکه ارتباطی منظم و ساماندهی منطقی نظام توزیع خدمات در سطح روستاها، ایجاد زمینه بهبود وضعیت اقتصادی روستاها از طریق تسهیلات تولیدی، اشتغال و ارتقای درآمد روستاییان هم برای تسریع روند مهاجرت معکوس باید مدنظر مسئولان مربوطه قرار بگیرد.
با توجه به موارد اشاره شده اجرای طرح هادی و دیگر فعالیت‌های عمرانی و توسعه‌ای در روستاها عاملی مهم در شکل‌گیری مهاجرت معکوس و افزایش تمایل روستاییان مهاجرت کرده به شهر برای بازگشت به موطنشان، است.
توسعه پایدار توسعه‌ای است که بتواند نیازهای کنونی بشر را برآورده کند بدون آنکه توانایی‌های محیطی و زیستی نسل‌های آینده را در تأمین نیازهایشان به مخاطره اندازد
وقتی موضوع مهاجرت معکوس به میان می‌آید توسعه پایدار روستایی به‌عنوان عاملی تعیین کننده نقش مهمی در این فرایند خواهد داشت؛ توسعه پایدار توسعه‌ای است که بتواند نیازهای کنونی بشر را برآورده کند بدون آنکه توانایی‌های محیطی و زیستی نسل‌های آینده را در تأمین نیازهایشان به مخاطره اندازد.
هدف اصلی توسعه پایدار، تأمین نیازهای اساسی، بهبود و ارتقای سطح زندگی برای همه ضمن حفظ و اداره بهتر اکوسیستم‌ها وآینده‌ای امن‌تر و سعادتمندانه تر است.
باید توجه شود که روستاها کانون مولد هر جامعه محسوب می‌شوند و تصمیم‌گیران کلان باید با شناخت ظرفیت‌های روستایی با راهبردهای مؤثر شرایطی را فراهم کنند که جذابیت لازم برای حضور جمعیت در روستاها و تقویت اقتصاد آن مهیا شده و روند مهاجرت به شهرها معکوس شود.
ناگفته پیداست اهمیت و ضرورت توسعه روستاها به اندازه‌ای است که بسیاری از کشورها برای آن یک سند جامع شامل اهداف کوتاه، میان و بلندمدت توسعه روستایی و در قالب چشم انداز توسعه اقتصادی تعریف و اجرا می‌کنند.
باید پذیرفت در استان همدان با توجه به مسائل زمین شناختی و ساختار جغرافیایی روستاها می‌توان با ارائه خدمات رفاهی، توسعه گردشگری، کشاورزی، صنایع دستی، ایجاد اشتغال از طریق بنگاه‌های زودبازده به‌عنوان اهرم‌های اصلی توسعه پایدار، زمینه مناسبی را برای مهاجرت معکوس ایجاد کرد.
همچنین در کنار مسایل پیش گفت توسعه سیستم آبیاری کم فشار، توسعه قنوات در روستاها، احداث کانال‌های آب رسانی کشاورزی، تامین آب شرب سالم و بهداشتی، توسعه صنایع تبدیلی، زنبورداری، پرورش آبزیان، توسعه گلخانه‌ها و جذب سرمایه گذاران از دیگر اقداماتی است که در استان همدان دست یافتنی بوده و باعث مهاجرت معکوس به روستاها می‌شود.
بدین ترتیب می‌توان نتیجه گرفت توسعه پایدار روستایی هم حمایت دولت و هم بخش خصوصی را می‌طلبد تا با سرمایه‌گذاری و ایجاد اشتغال و کارآفرینی بتوانند شکوفایی اقتصاد روستایی را به درستی رقم بزنند.
نظر شما