فرحناز سپهری؛ بازار: صندوقهای سرمایه گذاری جسورانه یا venture capital صندوق‌هایی هستند که به منظور سرمایه گذاری استارت آپ ها و تامین مالی آنها راه اندازی می شوند و سرمایه گذاری این نوع صندوقها در دسته سرمایه گذاری با ریسک بالا به شمار می رود. از این رو به باور امینی میلانی، مدیر سرمایه گذاری صندوق جسورانه، این نوع سرمایه گذاری برای افراد حقیقی توصیه نمی‌شود. در عین حال که وی معتقد است با عرضه سهام استارت آپ های موفق در بورس می توان مردم را به خرید واحدهای این صندوقها راغب کرد. در همین راستا، برای آگاهی از کارکرد این صندوقها و اینکه چه راهکاری باید اتخاذ کرد تا به توسعه این صندوقها بینجامد؛ خبرگزاری بازار در گفتگویی با محمد امینی میلانی، مدیر سرمایه گذاری صندوق سرمایه گذاری پارتیان، نظرات وی را در این باره جویا شده است؛ در ادامه از نظرتان می گذرد.
*درباره اینکه صندوقهای سرمایه گذاری جسورانه چه نوع صندوق‌هایی هستند و کارکرد شان چیست، توضیحی بیان کنید.
صندوقها ی وی سی تقریبا از سال ۱۹۶۰ در امریکا شکل گرفت. از طرفی در آن زمان استارتاپ ها با ظرفیت رشد بالا راه اندازی شدند. از این رو بهتر است ابتدا تعریفی از استارت آپ ها داشته باشیم چراکه تعریف صندوق جسورانه آسانتر می شود. قبلا شرکتهایی شکل می گرفت که ساختارشان و محصول تولیدی، تکنولوژی و بازارشان معلوم بود و تنها نیاز به سرمایه داشتند و از این رو سرمایه گذار هم تجهیزات و زمین صنایع سنتی را تامین می کرد اما در سالهای ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ با توسعه حوزه سخت افزار شرکتهایی به نام سیلیکون محصولاتی را در زمان کوتاه عرضه کردند که در مقایسه با کسب و کارهای سنتی رشد عجیبی پیدا کردند. از آن دوره سرمایه گذاری در این شرکتها شکل گرفت اما سرمایه گذاری با ریسک بالا بود اسم این شرکتها را استارتاپ گذاشتند یعنی چند نفر نخبه ایده ای داشتند، که البته یا موفق می شدند یا شکست می خوردند، که اگر محقق می شد سرمایه بالایی را بدست می آوردند و اگر شکست می خوردند، کل سرمایه از بین می رفت.
در ادامه سرمایه گذاران به فکر افتادند تا سبدی تشکیل دهند و پرتفویی از این استارپها داشته باشند البته طوری بود که تعدادی به صورت رندوم شکست می خوردند و برخی از آنها هم موفق می شدند. به طوریکه آنهایی که موفق می شدند، زیان کسب و کارهایی که شکست خورده‌اند را پوشش می دهند و از اینجا مفهوم وی سی شکل گرفت. به عبارتی سبدی از استارت آپ‌هایی است که ۳۰ تا ۴۰ درصدی از کسب و کارها، که وی سی روی انها سرمایه گذاری می کنند یا کاملا شکست و تعطیل می شوند و از ۶۰ درصد مابقی کمتر هم ۴ یا ۵ درصد با موفقیت چشمگیری روبرو میشوند و مابقی هم بازدهی شان در حد متوسط است. وی سی نوعی از سرمایه گذاری خصوصی یا Private equity است و خارج از بازار بورس و بازار مالی است. با آن که Private equity روی شرکتهای بالغ تر و کم ریسک تر سرمایه گذاری می شود، اما وی سی ها دنبال سود نقدی نیستند بلکه دنبال capital gain (سود سرمایه) است به طوری که سهام شرکتی را خریداری و پولی را در شرکت سرمایه گذاری شود، مثلا ۵ سال بعد بتوان با یک عدد بالاتری سهام را فروخت. برای مثال در سیلیکون ولی، به طور نرمال در بازه ۵ ساله ۱۰ برابر بازده بدهد اما در ایران به واسطه تورم این مقدار بازه زمانی، خیلی بیشتر است.
*چه نوع سرمایه گذارانی در این صندوقها سرمایه گذاری می کنند؟ آیا برای سرمایه گذاران خرد مناسب است؟
در سایر نقاط دنیا سرمایه گذاران خرد در این صندوقها سرمایه گذاری نمی‌کنند و اغلب سرمایه گذاران ثروتمند و ارگانهای نهادی مثل بیمه ها و تامین سرمایه ها این کار را می کنند به طور معمول گفته می شود بیش از ۵ یا ۱۰ درصد ثروت نباید در وی سی سرمایه گذاری کرد و از طرفی هم برای افراد خرد توصیه نمی‌شود.
صندوق وی سی تقریبا در تمام دنیا به شکل Closed-End هستند چرا که بتوان عملکرد وی سی ها را ارازیابی کرد باید اشاره کنم که شرکت وی سی (vc firm) و صندوق وی سی (vc fund) وجود دارد به طوریکه شرکتهای وی سی شامل افراد متخصص در حوزه سرمایه گذاری خطر پذیر هستند که بعضا یا خودشان استارتاپ داشته اند و یا کلا به سرمایه گذاری در این فضا آگاهی دارند و یک شرکت وی سی ممکن است یک صندوق یا چند صندوق وی سی را مدیریت کند. شرکت وی سی دارای عمر نامحدود هست.
اما صندوقهای وی سی، حتما ۷ تا ۱۰ سال عمرشان است و در این صندوقها دو نوع توزیع سود داریم یک نوع این است که بخشی از سود در طی عمر صندوق به سهامداران داده می شود اما در برخی دیگر در نقطه انتهایی که صندوق بسته می شود سود تقسیم می شود. البته در برخی نقاط دنیا در اواسط عمر صندوق به تقسیم سود اقدام می کنند تا این صندوقها را نزد سرمایه گذاران جذابتر کنند. در ایران ضوابط بورس به گونه ای است که تقسیم سود در پایان عمر صندوق است یعنی حدودا بعد از ۷ سال انجام می شود.
* درحال حاضر چند صندوق جسورانه در بازار سرمایه داریم؟ و اینکه قوانین سازمان بورس برای پذیرش و عرضه آنها در بازار سرمایه سخت گیرانه است؟
در حال حاضر ۹ صندوق جسورانه داریم اما بیش از اینکه سخت گیری قوانین مساله باشد، باید اشاره کنم بیشتر زمانبر بودن روالها و فرایند بوروکراتیک سازمان در زمینه ثبت پذیره نویسی است. به طوریکه حداقل یکسال ونیم تا دوسال فرایند مجوز صندوقها زمان می برد.
یکسال و نیم پیش در جلسه که با آقای هامونی (مدیر عامل فرابورس) داشتیم اعلام شد حدود ۳۰ صندوق درخواست داده‌اند که با درخواست ۷ و ۸ تا صندوق موافقت شده در حالیکه تنها ۲ صندوق وارد بورس شدند. هرچند همکاران فرابورس درا ین زمینه همکاری می کنند اما روند کار در بورس کندتر است از این رو بسیاری انصراف می دهند.
از طرفی صندوقها برای سازمان بورس صرفه ای ندارد، چون با توجه به مواردی که گفتم، واقعیت اصلی این است که این صندوقها تامین مالی شان را از طریق بازار نمی توانند انجام بدهند و در نهایت از طریق مذاکرات با شرکتها و افراد ثروتمند است تا در صندوق شریک شوند. در بورس هم تمام صندوقها ۸۰ تا ۹۰ درصد به این شکل سرمایه جذب می کنند و بخش کوچکی از سرمایه را در پذیره نویسی قرار می دهند تا مردم مطلع شدند. بورس عملا برای وی سی فایده ا ی ندارد. اما یک فایده که متصور است بعد از سال چهارم و پنجم صندوق، چنانچه عملکرد خوبی داشت برای اینکه مردم با استارتاپ‌هایش آشنا شوند می تواند دست به عرضه اولیه آنها بزند. آن موقع است که مردم خواهان این میشوند که سهامشان را بخرند و اینکه بعد از ان به سمت خرید یونیت صندوق های جسورانه روی می آورند.
* در سایر نقاط دنیا صندوقهای و ی سی چگونه سرمایه از بورس جذب می کنند؟
زمانی که صندوقها در ۱۹۶۰ شکل گرفت و عرضه اولیه استارت آپ ها در بورس اتفاق افتاد، دوره اینترنت در آمریکا بود و باعث هجوم سرمایه به سمت وی سی ها شد. حجم سرمایه گذاری خطر پذیر در سال ۲۰۰۰ رشد کرد و این به خاطر موفقیت بود که استارت آپ ها در بورس داشتند اما البته حبابی در بورس و در فضای وی سی در ۲۰۰۰ سال روی داد و سهام شرکتهای ای تی سهامشان در بورس امریکا نزول کرد، اما بعد متعادل شد به هر حال به نظرم آنچه مهم است که باید مردم ببیند چه اتفاقی برای استارت آپ ها می افتد تا پس از آن برای سرمایه گذاری در وی سی ها راغب شوند.
نظر شما