سهیلا روزبان، خبرگزاری بازار- لیسانس ریاضی محض دارد و فوق لیسانس مدیریت شهرسازی. اما می گوید هزینه‌های زندگی نه قابل حساب کتاب است و نه مدیریت. باقر ۳۲ ساله، از شهریور پارسال به استخدام شرکت بیمه معلم درآمده اما هنوز روزهای سختی راکه ناچار بوده جانش را کف دستش بگیرد و برای یک لقمه نان راهی کوه شود را فراموش نکرده است. «حدود ۷۰ درصد کولبران تحصیل کرده‌هایی هستند که برای ۱۵۰ هزار تومان پول ناچارند، ۳۰ کیلوگرم بار را ۸ تا ۹ کیلومتر روی کوله‌های خود حمل کنند.»
او که در تمام طول دوران تحصیل ماهی چند بار راهی ارتفاعات ژالانه می شده، به خبرگزاری بازار گفت: «هنوز داغ مرگ فرهاد و برادر بزرگش را در که ارتفاعات کوه از سرما یخ زده بودند را فراموش نکرده بودیم که مرگ عثمان کوله بر سقزی دوباره بر غم مردمان شهرهای مرزی اضافه کرد. چه کسی می داند شاید اگر من همچنان کوله بری می‌کردم امروز به جای عثمان جانم را از دست داده بودم».
حمل هر کیلو بار ۵ هزار تومان
«دیپلم که گرفتم، گمان می کردم که اگر مدرک دانشگاهی داشته باشیم، می توانم در شغلی مناسب مشغول به کار شوم. لیسانس که هیچ بعد از گرفتن فوق لیسانس در یک دانشگاه دولتی هم نتوانستم کاری پیدا کنم و برای امرار معاش ناچار به کوله بری شدم.»به گفته باقر، در بهترین حالت کوله بارها، ماهی ۱۰ بار می توانند بار جابه جا کنند. اگر از هررفت و آمد ۱۵۰ هزار تومان پول به جیب بزنند، می شود ماهی یک میلیون ۵۰۰ هزار تومان. البته بعضی که پول لازم‌ترند بار بیشتری را حمل می‌کنند. ۵۰ کیلو، ۷۰ و حتی ۱۰۰ کیلو. کولبران به ازای هر کیلو باری که حمل می کنند ۵ هزار تومان دستمزد دریافت می‌کنند. دستمزد ۱۰۰ کیلو حمل بار می شود ۵۰۰ هزار تومان.
دکتری که کوله بر شد
این سرنوشت یکی از ۴ هزار نفری است که حالا کوله‌بری کسب و کارشان شده است. از پاوه و مریوان گرفته تا روستاهای آذربایجان غربی، هر جایی که راهی به سمت مرزها دارد، مسیری برای کسب درآمد جوانان و مردان این مناطق می‌شود. همان‌ها که نماینده مردم سنندج می گوید بیشترشان تحصیلات دانشگاهی دارند.
علوی می گوید: لیسانس و فوق لیسانس که هیچ، در میان کوله برها هستند کسانی که مدرک پزشکی دارند یا تحصیلات خود را تا مقطع دکتری ادامه داده اند.
همان‌هایی که قرار بود با ایده و نبوغ خود در مسیر توسعه آبادانی کشور گام بردارند حالا کمرهایشان خم شد بس که یخچال و تلویزیون و ماشین ظرفشویی و لباسشویی را بر پشت‌شان بستند و از تپه‌ها و راه‌های سخت بالا رفتند و پایین آمدند.
رویای سرمای زمستان برای فرار از قانون
ارتفاعات ژالانه در شهرستان سروآباد تنها مسیر تردد در کردستان است که کوله برها در تابستان و زمستان از آن برای تردد و حمل کالاها از خاک اقلیم کردستان به کشورمان استفاده می‌کنند. ارتفاعاتی که برف خیره کننده اش حتی در وسط تابستان هر چشمی را خیره می کند، سالهاست تابوت مرگ کوله برها شده است.
باقر می گوید: راه رفتن در کوه‌های ژالانه به قدری سخت است که حتی کوهنوردهای حرفه ای هم از بالا رفتن آن عاجزند. اما به دلیل نبود شغل از پسر بچه ۱۴ ساله تا پیرمرد ۷۰ ساله تابستان و زمستان راهی این کوه‌ها می شوند. زمستان دمای هوا در کوه‌ها به منفی ۳۰ درجه هم می رسد. سرمایی که کابوس هر انسانی می‌تواند باشد، حالا رویایی شده برای کولبران.
باقر می‌گوید: در هوای سرد زمستان خبری از ماموران انتظامی و بگیر و ببندها نیست و اگر از سرما و یخبندان و کولاک جان سالم به در ببری، دیگر نگران اینکه مامواران بارت را ثبت و ضبط کنند نخواهی بود. از طرفی اگر شانس بیاوری بار شکستنی نداشته باشی خیلی راحت می توانی آن را روی کوه سر بدهید. اما اگر بارت تلویزیون و شکستنی باشد، کارت ساخته است. هر قدمی که می گذاری خدا را شکر می کنی که سر نخوردی و اتفاقی برای بارت نیفتاده است.
بازارچه‌های مرزی هم دردی دوا نکرد
اما شرایط کولبران و سختی‌های ریزودرشت این کار مشقت‌بار با وجود وعده‌های ریز و درشت مسئولان هنوز هیچ تغییری نکرده است. قرار بود که با راه اندازی بازارچه‌های مرزی کمی از بار بیکاری در این شهرهای مرزی کاسته شود اما علوی نماینده مردم سیستان که این طرح را پروژه ای شکست خورده در اقتصاد ایران می داند، به خبرگزاری بازار گفت: این بازارچه‌ها یک روز باز هستند یک هفته تعطیل. یک تیر که در مرز شلیک می شود برای امنیت این بازارچه‌ها تعطیل می‌کنند و مردمان این شهرها برای امرار معاش خیلی نمی‌توانند روی آن حساب باز کنند.
مردمانی که یا کوله‌بر شدند یا مسافر کش
فعالان بخش خصوصی تمایلی برای حضور و سرمایه گذاری در این شهرها را ندارند و دولت هم هیچ یک صنایع بزرگ و اشتغالزا در این شهرها ایجاد نکرده است. از طرفی به دلیل کوهستانی بودن هم کشاورزی در آن رونق چندانی ندارد. بیشتر مردم در روستاهای این شهر دامپروری می‌کنند و در شهرها با تاکسی و ماشین شخصی مسافر کشی.
احسن علوی، نماینده مردم سنندج با بیان اینکه استان‌های مرزی سهمی از پروژه‌های عمرانی نبرده اند، گفت: درست در همان سال‌هایی که در شهرهای دیگر صنایع بزرگ با دلار ۷۰ تومانی ایجاد می شد، کردستان هنوز درگیر پاکسازی آثار به جا مانده از جنگ بود. حالا که دلار به ۱۳ هزار تومان رسیده و تحریم‌ها به اوج خود رسیده، تولید و ایجاد واحدهای تولیدی صرفه اقتصادی ندارد.
به گفته این نماینده مردم، استانی که ۲۲ گونه معدنی را در خود جای داده و ۳ معده طلا دارد، نتوانسته آنگونه که باید و شاید از ظرفیت‌های خود استفاده کند.
مسیر سنگلاخی ایجاد رونق
او که دل خوشی از فضای پیچیده کسب و کار و بروکراسی‌های پیچیده اداری در ایران و شهرهای مرزی ندارد، گفت : چرا باید سنگ آهن را خام صادر کنیم و هیچ ارزش افزوده ای از قبل صدور آن کسب نکنیم. کافی است که فضای کسب و کار در کشور را بهبود بخشیم و حس امنی را در بخش خصوصی ایجاد کنیم. اما متاسفانه در شرایط تحریمی که باید به دنبال رونق تولید و توسعه اقتصاد باشیم، سر راه فعالان اقتصادی سنگ اندازی می کنیم.
علوی ادامه داد: کردستان بعد از جنگ ۱۵ سال از سایر شهرها عقب افتادند. عدم تخصیص اعتبارات مناسب و نبود زیرساخت‌ها شرایط را بدتر هم کرده است. سالهاست که قرار است راه آهن تهران- کردستان راه اندازی شود اما به دلیل مشکلات بودجه‌ای این مسیر ریلی تنها تا همدان پیش رفته است. زیر ساخت‌های جاده ای هم چنگی به دل نمی زند.
مرزهایی که درآمد زا نشده‌اند
مشکل کولبری تنها مربوط به کردستان نمی‌شود، بلکه جز این استان، آذربایجان‌غربی، کرمانشاه و سیستان و بلوچستان هم تعداد زیادی از کولبران را دارند که هر ساله قربانی می‌شوند. تنها استان آذربایجان غربی، هزار کیلومتر مرز مشترک با چهار کشور همسایه ازجمله عراق، ارمنستان و ترکیه دارد؛ اما چقدر از این مرزها برای درآمدزایی استفاده شده و چقدر از جامعه مرزنشین در این درآمدزایی سهیم بوده‌اند؟ زمانی که درباره ساماندهی این کولبران حرف می‌زنند، باید نسبت به سرمایه‌گذاری اقتصادی و ایجاد زمینه‌های کشاورزی آنها اقدام کنند، باید صنایع تبدیلی در این مناطق ایجاد شود و افراد بکار گرفته شوند.
بحران بیکاری در شهرهای مرزی
وضعیت اشتغال در شهرهای مرزی هر سال بدتر می شود و نرخ بیکاری در آنها بیش از متوسط کشوری است. آنگونه که آمارها نشان می دهد نرخ بیکاری در استان کردستان از ۱۱.۴ درصد در تابستان ۹۷ به ۱۲.۲ درصد در تابستان ۹۸ رسیده است. نرخ بیکاری در استان کرمانشاه هم پاییز امسال ۱۶.۳ درصد بوده که ۵.۷ درصد نسبت به میانگین کشوری بیشتر است. سیستان و بلوچستان هم که همواره در این بخش رکورد دار است، ۱۵.۲ درصد از مردمانش هنوز بیکار هستند. در کرمانشاه هم اگرچه نرخ بیکار در تابستان ۹۸ نسبت به تابستان ۹۷ ۲.۵ درصد کاهش یافته اما بازهم از متوسط کشور حدود ۴ درصد بیشتر بوده است. مرکز آمار می گوید نرخ بیکاری در این استان مرزی ۱۴.۳ درصد است. جالب است که بدانید آذربایجان غربی با نرخ ۸.۷ درصد تنها استان مرزی است که نرخ بیکاری در آن کمتر از متوسط کشوری (۱۰.۵ درصد) گزارش شده است.
نظر شما