نرخ ارز و اثرات آن بر اقتصاد ایران | اقتصاد واردات محور تاثیرپذیری زیادی از نرخ ارز دارد

سمیه شوریابی؛ بازار: سعید امیرشاهکرمی مدرس و کارشناس بازار سرمایه طی یادداشتی به بررسی نرخ ارز و آثار آن بر اقتصاد کشور پرداخت. این یادداشت را می خوانیم:

نرخ ارز با توجه به ماهیتی که دارد می تواند سطح عمومی قیمت‌ها را تحت تأثیر قرار دهد، از این رو یکی از متغیرهای اصلی اقتصاد کلان محسوب می شود که هم تحت تأثیر مستقیم و غیرمستقیم سیاست گذاری های دولت قرار دارد و هم مؤلفه ای است که حالت تعادلی آن با توجه به وضعیت اقتصاد به صورت درونزا تعیین می گردد.

از این رو سیاست گذاران می توانند به طور مستقیم و یا از طریق اثرگذاری بر وضعیت اقتصاد در تغییرات نرخ ارز مؤثر باشند؛ اما فارغ از اینکه منشأ تغییرات نرخ ارز چیست، اثرگذاری نرخ ارز بر قیمت‌های داخلی در زمان ها، کشورها و نیز بخش‌های مختلف اقتصادی با توجه به عوامل متعدد، متفاوت بوده و لازم است اثر نرخ ارز بر قیمت‌های داخلی در هر بازار و هر بخشی به طور مجزا مورد بررسی قرار گیرد تا با توجه به مؤلفه های اثرگذار، رابطه بین نرخ ارز و قیمت‌های داخلی تبیین شود از این رو برای سیاست گذاری که هدف آن کنترل تورم است، بررسی چگونگی اثرگذاری تغییرات ارزی بر قیمت‌های داخلی حائز اهمیت می باشد.

فارغ از اینکه منشأ تغییرات نرخ ارز چیست، اثرگذاری نرخ ارز بر قیمت‌های داخلی در زمان ها، کشورها و نیز بخش‌های مختلف اقتصادی با توجه به عوامل متعدد، متفاوت بوده و لازم است اثر نرخ ارز بر قیمت‌های داخلی در هر بازار و هر بخشی به طور مجزا مورد بررسی قرار گیرد

از طرف دیگر، نرخ ارز در ایران در سال‌های گذشته تحت تأثیر سیاست ارزی (مانند یکسان‌سازی نرخ ارز، چند نرخی کردن نرخ ارز و ...) و شوکهای بیرونی (ناشی از تحریم‌های بین المللی و شوکهای قیمت نفت) نوساناتی زیادی داشته است.

با توجه به مشاهدات به نظر می‌رسد که در اقتصاد ایران با توجه به واردات محور بودن برخی تولیدات داخلی و واردات قابل توجه کالاهای مصرفی، این تغییرات ارزی اثر قابل توجهی بر قیمت‌های داخلی داشته باشد، از این رو محاسبه گذر نرخ ارز برای اقتصاد ایران، بررسی تغییرات آن و شناسایی عوامل مؤثر بر تغییرات آن می تواند برای سیاستگذاری که هدف کنترل تورم را دارد، حائز اهمیت باشد.

مجرای مستقیم اثرگذاری نرخ ارز دو مرحله ای است، در مرحله اول تغییرات نرخ ارز بر قیمت‌های واردات اثر می‌گذارد که به عنوان گذر نرخ ارز بر قیمت‌های واردات مطرح می شود و در مرحله بعد تغییر در قیمت واردات بر قیمت‌های داخلی اثرگذار خواهد بود، طبیعتاً در هر مرحله مؤلفه های مربوط می تواند میزان اثرپذیری را تحت تأثیر قرار دهد.

نرخ ارز هم از مجرای مستقیم و هم غیرمستقیم بر قیمت‌های داخلی اثرگذار است؛ مجرای مستقیم اثرگذاری نرخ ارز دو مرحله ای است، در مرحله اول تغییرات نرخ ارز بر قیمت‌های واردات اثر می‌گذارد که به عنوان گذر نرخ ارز بر قیمت‌های واردات مطرح می شود و در مرحله بعد تغییر در قیمت واردات بر قیمت‌های داخلی اثرگذار خواهد بود، طبیعتاً در هر مرحله مؤلفه های مربوط می تواند میزان اثرپذیری را تحت تأثیر قرار دهد.

اثر غیرمستقیم نرخ ارز بر قیمت‌ها به واسطه اثرگذاری نرخ ارز بر رقابت پذیری کالاها در بازارهای بین المللی است، تضعیف ارزش پول داخلی باعث ارزان شدن کالاهای داخلی برای خریداران خارجی شده که منجر به افزایش صادرات و افزایش تقاضای کل می شود، با ایجاد مازاد تقاضا در بازار داخلی، سطح قیمت‌های داخلی افزایش می‌یابد از آنجا که در قراردادها، در کوتاه‌مدت سطح دستمزد اسمی ثابت است، سطح دستمزد واقعی در نتیجه این تحولات سیر نزولی یافته و تولید نیز افزایش می‌یابد، با گذشت زمان که دستمزدها تعدیل می‌شوند و به سطح اولیه خود می‌رسند با افزایش هزینه تولید، سطح قیمت‌ها افزایش و در نتیجه تولید کاهش می‌یابد بنابراین کاهش ارزش پول، موجب افزایش دائمی در سطح قیمت‌ها و افزایش موقتی در تولید می شود.