بازار؛ گروه بین الملل: صنایع نیمه رسانا (نیمه هادی) را می توان در زمره ترندهای جدید در روابط بین الملل دانست. امروزه قدرت های بزرگ فعال در زمینه فناوری جهان در حال رقابتی سنگین در زمینه تولید و صادرات نیمه رساناها بوده و در این میان، کشوری چون تایوان را می توان به عنوان بزرگترین رقیب چین، ایالات متحده، ژاپن و کره جنوبی دانست. تایوانی ها علیرغم برخورداری از وسعت خاکی کوچک در شرق آسیا، بیش از 46 درصد سهم بازار نیمه رساناها را در اختیار داشته که همین امر، تایوان را به کلیدی ترین بازیگر این عرصه جدید از روابط بین الملل تبدیل کرده است.
اما با توجه به نقش فزاینده صنایع نیمه رسانا در بسیاری از فناوری های نوین و استراتژیک همچون هوش مصنوعی، اینترنت نسل پنجم، مخابرات، تجهیزات وابسته به اینترنت و حتی صنایع مهم ناظمی همچون ساخت پهپاد، انواع موشک ها و حتی تسلیحات اتوماتیک به روز، امروزه شاهد تلاش بسیاری از کشورها برای سرمایه گذاری در این سنعت و بهره برداری از آن هستیم.
اگرچه منطقه خاورمیانه طی چند دهه گذشته درگیر تنش های ژئوپولیتیک گسترده بوده و اقتصاد آن نیز عمدتا همچنان وابسته به درآمدهای نفتی است، اما برخی از کشورهای منطقه با تکیه بر توان مالی و البته عزم راسخ در تشخیص بازارهای درخشان آینده، سرمایه گذاری گسترده ای برای ساخت و تولید تجهیزات نیمه رسانا انجام داده اند که مهمترین آنها عربستان سعودی است.
سرمایه گذاری سنگین عربستان سعودی روی ساخت و تولید تجهیزات نیمه رسانا
عربستان سعودی طی سال های اخیر، به ویژه از زمان روی کار آمدن محمد بن سلمان ولیعهد این کشور، شاهد تغییرات گسترده ای بوده و نمی توان این حقیقت را کتمان کرد. اگرچه بن سلمان اصلاحات خود در عربستان را از سیاست و فرهنگ آغاز کرد، اما امروزه شاهد حرکات سنگین وی به سمت صنعتی سازی عربستان سعودی هستیم.
به عنوان مثال، می توان به سرمایه گذاری های بزرگ ریاض در زمینه تولید محصولات نفتی، پتروشیمی و ساخت واحدهای تولیدی مربوط به آنها در دو کشور چین و کره جنوبی، ساخت نیروگاه های خورشیدی با همکاری چین، ساخت شبکه ریلی در قالب کریدورهای شمالی و جنوبی داخلی و اتصال آن به شبکه شورای همکاری خلیج فارس و بسیاری از موارد دیگر اشاره کرد که همگی نشانگر میل عربستان به صنعتی شدن است.
حجم بازار صنایع نیمه رسانا در حال حاضر، رقمی حدود 500 میلیارد دلار بوده و این در حالیست که این حجم تا سال 2030 به بالای 1 تریلیون دلار رشد خواهد کرد.
اما ریاض به تازگی بر اساس مفاد مندرج در سند مشهور چشم انداز 2030 توسعه عربستان، دست به سرمایه گذاری گسترده برای ساخت محصولات نیمه رسانا زده است. به نوشته نشریه عرب نیوز، مقامات عربستان سعودی هدف از این اقدام را کاهش وابستگی به خارج در تامین نیمه رساناها و همچنین، تنوع بخشی به اقتصاد و صنعت این کشور عنوان کرده اند.
«فردریک اوزر» رئیس بخش خاورمیانه و شمال آفریقای هلدینگ بزرگ سرمایه گذاری «الیور وایمن» معتقد است که عربستان دست به سرمایه گذاری هوشمندانه ای زده است. به گفته وی، حجم بازار صنایع نیمه رسانا در حال حاضر، رقمی حدود 500 میلیارد دلار بوده و این در حالیست که این حجم تا سال 2030 به بالای 1 تریلیون دلار رشد خواهد کرد. اوزر همچنین با اشاره به نقش گسترده صنایع نیمه رسانا در بخش های مختلف از انرژی گرفته تا خودروسازی، تجهیزات بهداشتی و بیمارستانی، مخابرات، تلفن های همراه و .... معتقد است که برخورداری از دانش و فناوری تولید نیمه رساناها از جمله فاکتورهای مهم در شناسایی اقتصادهای مدرن به حساب آمده و به نظر می رسد عربستان سعودی در همین راستا گام بر می دارد.
عربستان سعودی قصد دارد تا سال 2030، بیش از 266 میلیون دلار در زمینه توسعه فناوری صنایع نیمه رسانا سرمایه گذاری نماید.
بر اساس آخرین اطلاعات ارائه شده از سوی صندوق سرمایه گذاری پادشاهی سعودی، عربستان تاکنون بیش از 100 میلیون دلار در زمینه تولید و توسعه محصولات نیمه رسانا سرمایه گذاری کرده و قصد دارد طی سال های آتی به یکی از بزرگترین هاب های توزیع و صادرات این محصولات در جهان تبدیل شود. گفته می شود دولت عربستان برای این پروژه سنگین که «اَلِت» نام گرفته، از متخصصین شهر هوشمند ملک عبدالعزیز، نخبگان داخلی و متخصصین خارجی بهره برده و قرار است تا سال 2030 دستکم بیش از 50 شرکت فعال در زمینه طراحی و ساخت نیمه رساناها در این کشور تاسیس و راه اندازی نماید. عربستان سعودی قصد دارد بیش از 266 میلیون دلار در زمینه توسعه این فناوری تا سال 2030 سرمایه گذاری نماید.
اهمیت برخورداری ایران از صنایع نیمه رسانا و موانع موجود
همانطور که گفته شد، بسیاری از صنایع مدرنی که ایران دستکم طی دو دهه اخیر به دنبال توسعه آنها بوده، کاملا به صنایع نیمه رسانا وابسته است. نگاهی به آرشیو مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی و مجمع تشخیص مصلحت نظام نشان می دهد که مسئولین ایرانی دستکم به اهمیت این صنایع و لزوم برخورداری از آنها پی برده اند. اما مشکلات همیشگی موجود بر سر راه این مسیر یعنی لزوم سرمایه گذاری خارجی و برطرف شدن تحریم هایی که مانع از ورود فناوری های نوین و صادرات آنها به ایران می شود، همچنان دست ایران را در این زمینه بسته نگه داشته است.
دستیابی به فناوری تولید و توسعه صنایع نیمه رسانا، علاوه بر برد اقتصادی آن برای ایران از لحاظ امنیتی نیز بسیار مهم بوده و قطعا طی سال های آتی، میزان برخورداری از این صنایع، نقشی کلیدی در تامین امنیت ملی کشور ایفا خواهد کرد.
حقیقت امر این است که صنایع نیمه رسانا علاوه بر بازار جذاب بین المللی خود، شاه کلید ساخت صنایع نظامی مدرن همچون پهپادها ، هواپیماهای بدون سرنشین، انواع موشک های هوشمند، خودروسازی و .... محسوب شده و بدون آنها نمی توان این محصولات را تولید کرد. اساسا همین وابستگی جهانی به چند کشور خاص سبب شده تا موضوع تایوان به عنوان یک جزیره کوچک، از اهمیت ویژه ای برای آمریکا و اروپا برخوردار باشد؛ اهمیتی که نهایتا منجر به ایجاد تنش هایی بعضا جدی میان غرب و چین بر سر تایوان شده و این در حالیست که اهمیت صنایع نیمه رسانا و لزوم دستیابی غرب به فناوری تایوان در این زمینه، رهبران غرب را مجاب کرده تا علیرغم پرداخت هزینه های مربوط به تنش با چین، همچنان از استقلال نسبی تایوان در برابر پکن دفاع کنند.
مسیر رفع بسیاری از مشکلات امروز کشور همچون کمبود نیروگاه های برق که طی روزهای اخیر به شدت خودنمایی می کنند نیز در گرو دستیابی به صنایع نیمه رسانا به عنوان قلب های تپنده نیروگاه ها است.
لذا، دستیابی به فناوری تولید و توسعه صنایع نیمه رسانا، علاوه بر برد اقتصادی آن برای ایران از لحاظ امنیتی نیز بسیار مهم بوده و قطعا طی سال های آتی، میزان برخورداری از این صنایع، نقشی کلیدی در تامین امنیت ملی کشور ایفا خواهد کرد. حال سوال اینجاست که با توجه به عدم انتقال رسمی فناوری تولید صنایع نیمه رسانا به ایران از سوی چین، غرب و تایوان به دلیل تحریم ها، چگونه می توان به صورت پایدار به این منابع دسترسی پیدا کرد؟ اگرچه در حال حاضر نیز بسیاری از تجهیزان نظامی به روز ایران با استفاده از نیمه رساناهای خارجی (احتمالا چین) تولید می شوند، اما حقیقت امر این است که پایداری شبکه تامین قطعات از اصل مساله تامین آنها مهمتر است. فرض کنید در جریان رشد تنش های ژئوپولیتیک میان غرب و شرق، چینی ها از تحویل قطعات استراتژیکی چون نیمه رساناهای کاربردی در تجهیزات نظامی و الکترونیکی به ایران ممانعت کنند. حال باید پرسید در این صورت، آیا امنیت ملی پایداری خود را حفظ خواهد کرد؟ همچنین باید در نظر داشت که مسیر رفع بسیاری از مشکلات امروز کشور همچون کمبود نیروگاه های برق که طی روزهای اخیر به شدت خودنمایی می کنند نیز در گرو دستیابی به صنایع نیمه رسانا به عنوان قلب های تپنده نیروگاه ها است. لذا، حتما باید در زمینه ورود فناوری های مدرن به کشور و بازسازی زیرساخت های قدیمی و ناکارآمدی چون نیروگاه های حرارتی، خطوط تولید خودروی زیان ده و .... اقدام کرد.
نظر شما