پیدا و پنهان کرسنت| ضربه سیاسی کاری به پیکره اقتصاد

بازار؛ گروه آب و انرژی: سال ۱۳۸۰ بود که قرارداد قراردادی بین شرکت نفت ایران و شرکت گاز کرسنت پترولیوم بسته شد. در آن زمان بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت ایران بود. براساس این قرارداد مقرر شد که از سال ۲۰۰۵ با احداث خط لوله در خلیج فارس روزانه ۵۰۰ میلیون فوت مکعب از گاز ترش میدان سلمان (مخزن مشترک با ابوظبی) که توسط ایران سوزانده می‌شد و بخشی از آن از زیر میادین توسط ابوظبی برداشت می‌شد، به کرسنت پترولیوم فروخته شود. ایران متعهد می‌شد گاز ترش (فرآوری نشده) تولیدی میدان گازی سلمان را به مدت ۲۵ سال به امارات متحده عربی صادر کند.

حالا بعد از سال ها دوباره پرونده کرنست بر سر زبان افتاده و پایش به مناظره های انتخاباتی باز شده است. در این میان بیژن زنگنه هم خواهان مناظره تلویزیونی درباره این پرونده پر حاشیه شده است.

یک کارشناس حوزه انرژی در اینباره به بازار می گوید: «بسیاری از فعالین و کارشناسان این حوزه در آن زمان موافق امضای این قرارداد با شرکت کرسنت پترولیوم نبودند. نه اینکه این قرارداد مشکلی داشته باشد، مشکل اینجا بود که شرکت طرف قرارداد(کرسنت) توانمندی لازم را نداشت. اما وقتی قرار دادی در سطح بین الملل به امضا می رسد، باید آن را اجرایی کرد. از ظرفی امضای قرارداد با امارات و ایجاد نوعی وابستگی به ایران می توانست قدرت سیاسی و اقتصادی ما را در منطقه افزایش دهد.

ضمن اینکه عدم اجرای این قرارداد باعث نشد که ما بتوانیم گاز خود را به کشور دیگر و با قیمت بهتری صادر کنیم. در واقع میلیارد مترمکعب فلر سوزاندیم، هوا را آلوده تر کرده و به جریمه هم محکوم شدیم.»

به گفته یکی از مسئولان نفتی، ظرف هشت سال ۲۹۰ میلیارد فوت مکعب گاز میدان مشترک سلمان در مشعل سوزانده شد و در مقابل ابوظبی، روزانه ۶۰۰ میلیون فوت مکعب گاز از این میدان مشترک برداشت کرد و بالای یک تریلیون فوت مکعب گاز از ایران به سمت امارات مهاجرت کرد

جالب است که بدانید به گفته یکی از مسئولان نفتی، ظرف هشت سال ۲۹۰ میلیارد فوت مکعب گاز میدان مشترک سلمان در مشعل سوزانده شد و در مقابل ابوظبی، روزانه ۶۰۰ میلیون فوت مکعب گاز از این میدان مشترک برداشت کرد و بالای یک تریلیون فوت مکعب گاز از ایران به سمت امارات مهاجرت کرد. از طرفی امارات در دادگاه‌های بین‌المللی علیه ایران اقامه دعوی کرد و توانست جریمه ۱۸ میلیارد دلاری ایران را به دلیل عدم اجرا به جریان بیاندازد که حکم ۲ میلیارد دلار آن تاکنون گرفته شده است.

آیا قیمت گاز ایران در کرنست ارزان بود؟

قیمت هر فوت مکعب گاز ترش در آن قرارداد ۷۰ سنت در نظر گرفته شده بود. مخالفان کرنست در آن سال ها معتقدند بودند که قیمت در نظر گرفته شده در این قرارداد در مقایسه با قرارداد ترکیه بسیار پایین است. اما کارشناسان انرژی این ادعا را خیلی قبول ندارند. یک کارشناس انرژی در اینباره به بازار می گوید: این مقایسه مقایسه اشتباهی است. نخست اینکه گاز تحویل به ترکیه گاز شیرین بوده و نمی تواند مبنای درستی برای مقایسه باشد. از طرفی قیمت پیشنهادی در این قرارداد در مقایسه با دیگر قراردادهای امارات خیلی هم رقم پایینی نبوده است.

به گفته او، تقریباً با یک فاصله‌ای از قرارداد ایران، قطر نیز قراردادی با امارات امضا کرد آن هم با قیمتی که اگر معادل‌سازی شود از قیمت فروش گاز ایران به امارات نیز کمتر بود و با وجود تحولاتی که در این سال‌ها در بازار گاز اتفاق افتاده، هنوز به همان قیمت وفادار هستند.

اجرای قرارداد، یا نقض آن، کدام سود بیشتری داشت؟

او ادامه داد: ازطرفی طبق یکی از بندهای قرارداد، امکان تغییر قیمت در زمان اجرای قرارداد وجود داشت. بر اساس فرمول درج شده در این قرارداد قیمت فروش گاز ایران به امارات با تغییر قیمت‌های جهانی می توانست تغییر کند. ضمن اینکه این امکان وجو داشت که در مورد قیمت درج شده دوباره مذاکره و مورد تجدید نظر قرار گیرد. یعنی هر دو طرف می‌توانستند تقاضای تغییر قیمت و اصلاح قیمت بدهند.

این کارشناس حوزه انرژی ادامه داد: حالا سالها از ماجرای کرسنت می گذرد، گازی که می توانست به منبع درآمدی برای ایران تبدیل شود، به صورت فلر می سوزد وحاصلی جز آلوده کردن محیط زیست ندارم. از طرفی هم ایران در مجامع بین المللی محکوم به پرداخت جریمه های سنگین شده است.

یک کارشناس حوزه انرژی: تنها یک بند در این قرارداد مشکل داشت و مدت تنفس در این قرارداد بود. بر اساس این قرارداد مدت تنفس برای بازاریابی امارات در این قرارداد ۶ الی ۷ سال در نظر گرفته شده بود. این در حالی است که منتقدان می گفتند باید این زمان ۴ سال در نظر گرفته می شد. البته این مشکل هم قابل حل بود. ضمن اینکه میدان سلمان هنوز آماده نبود و آماده سازی آن زمان زیادی برد

او ادامه داد: تنها یک بند در این قرارداد مشکل داشت و مدت تنفس در این قرارداد بود. بر اساس این قرارداد مدت تنفس برای بازاریابی امارات در این قرارداد ۶ الی ۷ سال در نظر گرفته شده بود. این در حالی است که منتقدان می گفتند باید این زمان ۴ سال در نظر گرفته می شد. البته این مشکل هم قابل حل بود. ضمن اینکه میدان سلمان هنوز آماده نبود و آماده سازی آن زمان زیادی برد.

چرا پیگری کرنست به وزارت کشور رسید؟

کرنست را تنها قرارداد در حوزه نفت و گاز می توان دانست که پیگیری آن در وزارت کشور انجام می شد. داستان از این قرار بود که در زمان امضای این قرارداد، افرادی از جمله محمدرضا رحیمی، رئیس دیوان محاسبات وقت بود و انتقادات شدیدی به قرارداد کرسنت وارد کرد.

کمی بعد تر رحیمی معاون اول دولت احمدی نژاد شد و قدرت بیشتری در دولت پیدا کرد. در آن سال ها مرحوم کاردان وزیر کشور بود و بر اساس توافقاتی که بین این دو فرد صورت گرفت، وزارت کشور مسئول پیگیری این قرارداد شد.

من نمی دانم چرا یک قرداد گازی باید به وزارتخانه ای سپرده شود که هیچ تخصصی در این زمینه ندارد. این اولین و آخرین باری بود که پیگیری یک قرارداد گازی به وزارتخانه غیر مرتبط سپرده شد

یک کارشناس حوزه انرژی که نخواست نامش فاش شود، در اینباره می گوید: من نمی دانم چرا یک قرارداد گازی باید به وزارتخانه ای سپرده شود که هیچ تخصصی در این زمینه ندارد. این اولین و آخرین باری بود که پیگیری یک قرارداد گازی به وزارتخانه غیر مرتبط سپرده شد.

هر چه هست بیست و یک سال از عمر قراردادی که قرار بود بیست و پنج سال دوره‌ی اجرا داشته باشد سپری شده است اما هنوز جنجال بر سر آن ادامه دارد. روشن است اجرایی نشدن این قرارداد جراحت عمیقی را بر پیکره اقتصاد ایران وارد کرده است.