یاسمن بلوردی؛ بازار: غلامرضا تقوی، مدیر کل دفتر امور گلخانه‌ها، گیاهان زینتی و قارچ خوراکی وزارت جهاد کشاورزی در خصوص عمده فعالیت های این دفتر می گوید: ما سه محور فعالیت تولیدی را تحت برنامه های خود اعم از برنامه ریزی و سیاست گذاری قرار می دهیم که در حوزه اول محصولات گلخانه‌ای است. در حوزه دوم محصولات گل و گیاهان زینتی و محصولات باز و گلخانه‌ای است و همچنین در بخش سوم محصولات تولیدی در حوزه قارچ های خوراکی و جوانه های خوراکی می باشد.
تقوی در پاسخ به این سوال که کشت گلخانه‌ای از چه سالی و با چه هدفی شروع شده است، اظهار می دارد: تاریخچه بحث گلخانه ای به ۳۰ تا ۳۵ سال پیش برمی‌گردد که به صورت تجاری کارهایی انجام شده است. در حوزه صیفی و سبزی نیز به صورت همه گیر از ۲۵ تا ۲۸ سال گذشته شروع شده است. اگرچه در بحث گل و گیاه سازه های گلخانه‌ای به ۱۲۰ سال پیش باز می گردد، اما زمانی که بحث گلخانه به عنوان یکی از روشهای جدی کشت مطرح شد به حدود ۲۸ سال پیش مربوط می شود.
یکی از راهبردهای اساسی برای تامین امنیت غذایی استفاده از روشهایی است که بهره‌وری را افزایش می‌دهد و از آنجایی که در بحث بهره وری یک مولفه مصرف نهاده و یک مولفه هم خروجی محصول است؛ گلخانه به عنوان یک روشی که امکان افزایش بهره‌وری را فراهم می کند مطرح می شود
وی در خصوص اهداف راه اندازی کشت گلخانه‌ای خاطرنشان می کند: با توجه به اینکه ما کشوری هستیم که در مناطق خشک و نیمه خشک قرار گرفته‌ایم یکی از راهبردهای اساسی برای تامین امنیت غذایی استفاده از روشهایی است که بهره وری را افزایش می‌دهد و از آنجایی که در بحث بهره وری یک مولفه مصرف نهاده و یک مولفه هم خروجی محصول است؛ گلخانه به عنوان یک روشی که امکان افزایش بهره وری را فراهم می کند مطرح می شود.
این مقام مسئول اظهار می دارد: خوشبختانه در طول این مدت با توجه به اینکه دانش فنی این کار و متخصصین فعال این زمینه هم تربیت شده‌اند و پای کار آمده‌اند، بحث کشت گلخانه‌ای از استقبال خوبی برخوردار بوده است به طوری که ما در طول این سالها به رقم بالای ۱۶۰ هزار هکتار احداث گلخانه رسیده‌ایم و در این حوزه ۱۵ تا ۱۶ هزار هکتار هم در حال تولید و فعالیت است که در این خصوص تقریبا ۱۲ هزار هکتار مربوط به سبزی و صیفی است و مابقی در حوزه کشت‌های سایر محصولات گلخانه‌ای است.
Co۲، نور، دما و میزان اکسیژن چهار فاکتور اصلی است که اگر در گلخانه فراهم شود ما هر محصولی را می توانیم کشت کنیم، اگرچه هزینه تولید و بحث اقتصادی است که به ما اجازه نمی‌دهد این کار را انجام بدهیم و ترجیح تولیدکنندگان این است که برخی محصولات را در فضای باز کشت کنند
بازار؛ اصلی ترین محدودیت در کشت‌های گلخانه‌ای محسوب می‌شود
تقوی در پاسخ به این سوال که در کشت گلخانه‌ای عمدتا چه محصولاتی کشت می‌شود و آیا محدودیت کشت دارید یا خیر، می گوید: محدودیت اصلی در بحث کشت‌های گلخانه‌ای در حقیقت بازار محصول است. با توجه به اینکه یکسری هزینه‌ها برای تولید به محصول تحمیل می‌شود بازار است که به ما میگوید چه کشتی انجام شود. در غیر این صورت از لحاظ فیزیولوژی گیاهی ما هیچ محدودیتی در کشت نداریم. البته این در صورتی است که چهار فاکتور اصلی تولید را که مربوط به عوامل محیطی است تامین کنیم.
وی ادامه می دهد: Co۲، نور، دما و میزان اکسیژن چهار فاکتور اصلی است که اگر در گلخانه فراهم شود ما هر محصولی را می توانیم کشت کنیم. اگرچه هزینه تولید و بحث اقتصادی است که به ما اجازه نمی‌دهد این کار را انجام بدهیم و ترجیح تولیدکنندگان این است که برخی محصولات را در فضای باز کشت کنند.
تقوی تصریح می‌کند: از سوی دیگر یکی از مهمترین رقبای اصلی در تولید گلخانه‌ای اقلیم است؛ یعنی وقتی اجازه تولید را در یک فصل مشخص به کشاورز نمی‌دهد محصول از ارزش لازم برخوردار نخواهد بود.
تنوع محصولی که یکی از برنامه‌های اصلی و راهبردی در حوزه دفتر ما بوده است، به این ترتیب از زمانی که شروع به کار کرده ایم به طور مشخص از ۴ محصول به ۱۵ محصول رسیده ایم
وی می افزاید: برای رفع این نقیصه ما امروز وارد این بحث شدیم که چگونه می‌توان با استفاده از بذور، نهال‌ها و نشاء‌هایی که پر بازده و پربار هستند اقلیم را در بحث رقابت کم اثر کرد و در اینجا است که کشاورزان استقبال می کنند و رغبت نشان می دهند. بنابراین الان در مناطقی که امکان کشت در فضای باز وجود داشته و این مساله باعث شده که گلخانه رشد نکند، کشاورزان متوجه شده اند که برخی از ارقام را در فضای باز نمی‌توانند در ارتفاع کشت کنند. به همین دلیل مجبور شده‌اند گلخانه احداث کنند. این موضوع هم در حال جا افتادن است و اگر این هم جا بیفتد در آینده با هیچ محدودیتی برای هیچ نوع محصولی که بخواهد در گلخانه تولید شود نداریم.
در راستای تنوع محصولی از ۴ محصول به ۱۵ محصول رسیده‌ایم
این مقام مسئول در خصوص تعداد انواع محصولاتی که در گلخانه‌ها کشت می شود، می گوید: در حال حاضر تعداد محصولات در حوزه گل و گیاهان زینتی بالغ بر ۲۰۰ محصول است. در حوزه صیفی‌جات هم ۴ تا ۵ محصول اصلی کشت می شود. از طرف دیگر در بحث سبزی هم الان بیش از ۳۰ نوع محصول کشت می شود.
تقوی خاطرنشان می کند: جالب است بدانید ما «توت فرنگی، درختان میوه، محصولات گیاهان گرمسیری مانند موز، زنجبیل، زردچوبه، مارچوبه، آناناس و پاپایا» را به عنوان محصولاتی که نوین کار می‌شود داریم.
وی با بیان اینکه تنوع محصولی که یکی از برنامه‌های اصلی و راهبردی در حوزه دفتر ما بوده است، می افزاید: به این ترتیب از زمانی که شروع به کار کرده‌ایم به طور مشخص از ۴ محصول به ۱۵ محصول رسیده‌ایم و طرح توجیهی مشخص را روی سایت گذاشته‌ایم که بتوانیم این را گسترش دهیم.
تقوی می گوید: از طرف دیگر در این سالها در برخی محصولات که به صورت تک محصولی بودیم ۱۳ تا ۱۵ درصد سطح کاهش یافته و محصولات دیگری که بایستی به عنوان بحث تنوع محصولی جایگزین می شدند، جایگزین شده‌اند. به عنوان مثال سطح کشت خیار را کم کرده‌ایم و جایگزین آن گوجه و فلفل کشت کرده‌ایم. به طوری که گوجه فرنگی به میزان ۱۳ درصد رشد کرده است تا به این ترتیب هم بازار خوبی در صادرات داشته باشیم و هم محصولی مانند خیار که در حال غالب شدن در بازار بود کاهش یافته و محصولات به تعادل برسد.
در فضای آزاد آنچه که تبخیر می‌شود را نمی توانیم تبدیل به قطرات کنیم، اما در گلخانه‌ها این کار شدنی است و اندک مقدار تبخیر نیز می‌تواند از سقف گلخانه‌ها برگردد و شرایط مرطوبی را در گلخانه ها ایجاد کند
نوع بذر، دوره رویش، شاخص کنترل آفات و میزان عملکرد؛ تفاوت محصولات گلخانه‌ای با فضای باز
مدیر کل دفتر امور گلخانه‌ها، گیاهان زینتی و قارچ خوراکی در مورد تفاوت محصولات گلخانه‌ای با محصولات فضای باز نیز می گوید: اولین اتفاقی که در محصولات گلخانه‌ای می افتد نوع بذرش است که در واقع نوع بذر متفاوت است و این در دو حوزه «تولید کمی و کیفی» خودش را نشان می دهد.
تقوی ادامه می دهد: مساله دیگری که در گلخانه کمک می کند طول دوره رویش است که در گلخانه‌ها طولانی تر از فضای بیرون است.
وی خاطرنشان می‌کند: موضوع دیگری که در گلخانه‌ها از نظر فاکتورها متمایز است شاخص کنترل آفات و بیماری ها هستند که اینها هم باعث می‌شود محصول از کیفیت بالایی برخوردار باشد. علاوه بر این شاخص دیگری که در گلخانه است و در فضای باز نیست میزان جذب و مدیریت تغذیه در حوزه محصولات گلخانه‌ای است که این عامل باعث می‌شود محصولات از کیفیت بالاتری برخوردار باشند. به طوری که کجی و دفرمه‌گی در محصولات گلخانه‌ای را به لحاظ تغذیه و رژیم تغذیه مناسب کمتر از فضای باز می بینیم.
تقوی اظهار می دارد: در بحث کمی هم به لحاظ استفاده از فضای عمودی و خود بذور هیبرید باعث شده که این کمیت نسبت به فضای باز غالب شود، عملکرد بالاتری داشته باشد و توجیه اقتصادی بیشتری داشته باشد و همین امر باعث می‌شود که از کشت گلخانه ای استقبال شود.
در حقیقت ما حدود ۶۰۰ میلیون نفر بازار زنده برای محصولات در حوزه صادرات داریم اما از این ظرفیت کمتر استفاده شده است
مرطوب شدن فضای گلخانه با استفاده از آب های تبخیر شده روی سقف
تقوی در ادامه به بحث تفاوت میزان مصرف آب در کشت گلخانه‌ای با فضای باز می پردازد و میگوید: اگر به طور ریشه ای بخواهیم مصرف آب را بررسی کنیم یکی مربوط به بافت خاک و شرایط اقلیمی می‌شود و دیگری هم به میزان تبخیر و تعرق خود گیاه مربوط می گردد که این دو مورد مصرف آب را بالا می برند.
وی می افزاید: با توجه به اینکه در گلخانه امکان ایجاد سایبان و استفاده از روشهایی که سایه اندازی می کنند، وجود دارد پس تبخیر و تعرق گیاه کاهش پیدا می کند. در بحث خاک هم همینطور، وقتی یک اقلیم گرم را از طریق گلخانه بتوانیم به یک اقلیم خنک تری با کاهش تابش اشعه خورشید تبدیل کنیم و از آن طرف بافت خاک را نیز اصلاح کنیم، بنابراین میزان مصرف آب با توجه به رابطه نفوذ پذیری و جلوگیری از سطح تبخیر خاک باعث می‌شود کاهش یابد.
در بحث گل و گیاه و سبزی و صیفی در جهت همسایگان شمالی و جنوبی و حتی شرقی و غربی برای محصولات گلخانه ای تقاضا داریم مخصوصا کشورهایی مثل عراق، قطر، ارمنستان، بلغارستان، آذربایجان و روسیه
این مقام مسئول تصریح می کند: نکته دیگری که وجود دارد بحث ذخیره آب است. ما در فضای آزاد آنچه که تبخیر می‌شود را نمی توانیم تبدیل به قطرات کنیم. اما در گلخانه‌ها این کار شدنی است و اندک مقدار تبخیر نیز می‌تواند از سقف گلخانه‌ها برگردد و شرایط مرطوبی را در گلخانه‌ها ایجاد کند.
تقوی در پاسخ به این سوال که حجم تولید سالانه محصولات گلخانه‌ای چقدر است، می گوید:پیش بینی ما برای سال ۹۸ تا ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار تن بود که محقق شد و برای سال ۹۹ نیز ۳ میلیون و ۵۰۰ تا ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار تن پیش بینی کرده‌ایم که تحقق آن بستگی به میزان توسعه گلخانه‌ها دارد. به عبارت دیگر با توجه به شرایط کنونی و اینکه تولیدکنندگان و متقاضیان با مشکلاتی در مورد تامین نهاده و لوازم مورد نیاز روبه رو هستند باید ببینیم چه اتفاقی می افتد.
در حوزه گل و گیاه سالانه ۴۰ میلیون یورو صادرات داریم
وی در خصوص صادرات محصولات گلخانه‌ای نیز می گوید: در بحث گل و گیاه و سبزی و صیفی در جهت همسایگان شمالی و جنوبی و حتی شرقی و غربی برای محصولات گلخانه ای تقاضا داریم مخصوصا کشورهایی مثل عراق، قطر، ارمنستان، بلغارستان، آذربایجان و روسیه. در حقیقت ما حدود ۶۰۰ میلیون نفر بازار زنده برای محصولات در حوزه صادرات داریم اما از این ظرفیت کمتر استفاده شده است.
برای سال جاری، تولید ۳ میلیون و ۵۰۰ تا ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار تن محصولات گلخانه ای را پیش بینی کرده‌ایم که تحقق آن بستگی به میزان توسعه گلخانه ها دارد
این مقام مسئول در مورد حجم ارزآوری با صادرات این محصولات نیز اظهار می دارد: در حوزه گل و گیاه سالانه ۴۰ میلیون یورو صادرات محصولات داریم. از سوی دیگر با توجه به اینکه سبزی و صیفی گلخانه‌ای و فضای باز با هم برآورد می شوند میزان کل صادرات این بخش نیز ۱.۳ دلار بوده است که حدود ۵۰۰ میلیون دلار آن مربوط به محصولات صیفی و سبزی گلخانه‌ای بوده است.
نظر شما