بازار؛ گروه بین الملل: عمان همسایه آبی جنوبی ایران از روابط بسیار گرم و حسنه ای با ایران برخوردار است و پیش تر نیز به عنوان میانجی گر در توافق هسته‌ای ایران و بحران یمن نقش آفرینی مثبتی داشته است و ایران نیز متقابلا علاوه بر همکاری‌های اقتصادی، پروژه‌های بزرگی مانند صادرات گاز به این کشور را در برنامه خود دارد.
عمان برخلاف اکثر همسایگان خود در خلیج فارس، در طول جنگ ایران و عراق از سال ۱۹۸۰ تا ۱۹۸۸ روابط دیپلماتیک خود را با هر دو طرف حفظ کرد و همواره از قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل برای پایان دادن به مناقشه میان دو طرف حمایت کرد.
با توجه به موقعیت ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک جمهوری اسلامی ایران و عمان، توسعه روابط اقتصادی و تجاری دوجانبه به ویژه در حوزه انرژی و ترانزیت کالا می تواند بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد تا ضمن کاهش آسیب پذیری ایران در برابر تحریم ها، سبب ساز تقویت روابط راهبردی دو طرف شود.
به صورت اخص، عمان در بخش ری اکسپورت کالاهای ایرانی میتواند نقش بسزایی ایفا کند، به طوری که کالاهایی که از ایران به عمان وارد می شوند؛ با ۳۰ درصد ارزش افزوده این کشور میتواند با تعرفه صفر به بازارهای دنیا راه پیدا کند که این امر فرصت مطلوبی برای افزایش دو برابری حجم صادرات ایران به شمار می آید
به صورت اخص، عمان در بخش ری اکسپورت کالاهای ایرانی میتواند نقش بسزایی ایفا کند، به طوری که کالاهایی که از ایران به عمان وارد می شوند؛ با ۳۰ درصد ارزش افزوده این کشور میتواند با تعرفه صفر به بازارهای دنیا راه پیدا کند که این امر فرصت مطلوبی برای افزایش دو برابری حجم صادرات ایران به شمار می آید. هم چنین همکاری دو کشور می تواند در بازارهای ثالث نیز محقق شود. به عنوان نمونه، عمان در آفریقا و کشورهایی مانند تانزانیا و کنیا از زیرساخت های مناسبی برخوردار است که فرصت هایی را برای صادرات مجدد کالاهای ایرانی به این پهنه از جهان نیز فراهم میکند.
حجم تجارت تهران و مسقط
در سال های گذشته در زمینه توسعه زیرساخت های تجاری مورد نیاز ایران و عمان، از جمله سهولت و سرعت صدور روادید، ثبت شرکت ها، راه اندازی خطوط کشتیرانی مستقیم میان بنادر دو کشور، برقراری پروازهای مستقیم بین عمان و شهرهای مختلف ایران و همچنین تسهیل شرایط سرمایه گذاری در مناطق آزاد دو کشور، پیشرفت های قابل توجهی حاصل شده است.
دست بالای ایران در بازار عمان از لحاظ استاندارد کالایی، مزیت رقابت پذیری اغلب اقلام صادراتی ایران به عمان، روابط سیاسی بسیار نزدیک دو کشور و خطوط مستقیم کشتیرانی میان این دو همسایه با فاصله جغرافیایی کم همگی ظرفیت های قابل توجهی برای توسعه تبادلات تجاری میان دو طرف به شمار می آیند
دست بالای ایران در بازار عمان از لحاظ استاندارد کالایی، مزیت رقابت پذیری اغلب اقلام صادراتی ایران به عمان، روابط سیاسی بسیار نزدیک دو کشور و خطوط مستقیم کشتیرانی میان این دو همسایه با فاصله جغرافیایی کم همگی ظرفیت های قابل توجهی برای توسعه تبادلات تجاری میان دو طرف به شمار می آیند.
در حقیقت، ایران توان افزایش سهم صادرات به عمان تا ۱۰ درصد از کل واردات این کشور را دارد، در حالی که سهم کنونی ایران از این حجم ۲.۹ درصد برآورد شده است و به فعلیت رسیدن این برنامه مستلزم تامین زیرساخت برای بخش خصوصی دو طرف است. بررسی وضعیت تجارت ایران و عمان در سال ۱۴۰۱ نشان می‌دهد در این سال ارزش صادرات ایران به عمان ۰۸۷/ ۱میلیارد دلار و ارزش واردات از این کشور حدود ۸۰۰میلیون دلار بوده است.
بر اساس گزارشهای آماری، صادرات ایران به عمان در سال ۱۴۰۰ به عمان بالغ بر ۷۱۶ میلیون دلار شده است که نسبت به سال ۹۹ با رشد ۶۳ درصدی مواجه شد و حجم کلی تجارت دو طرف به رقم یک میلیارد و ۳۳۶ میلیون دلار با رشد ۵۳ درصدی رسید. در سال ۹۸ و ۹۹ حجم صادرات روند کاهشی داشته است که تا حدودی مربوط به تحریم های خارجی و بخش عمده آن مربوط به تحریم های داخلی، چند نرخی بودن ارز، پیمان سپاری ارزی، ممنوعیت صادراتی و وضع عوارض صادراتی بوده است.به صورت کلی، قیر، شمش آهن، مواد غذایی، محصولات کشاورزی، میوه، مواد معدنی و شوینده جزء مهم ترین اقلام صادراتی ایران به عمان به حساب می آیند.
با توجه به اظهارات محسن ضرابی رئیس اتاق مشترک ایران و عمان رقم فعلی تجارت میان دو کشور در حالی است که این عدد در سال ۹۲ تنها ۲۲۱ میلیون دلار بوده که ۱۴۶ میلیون آن را صادرات ایران به این کشور تشکیل می داده است ، پس بدین ترتیب می توان دو کشور را همسایگانی سود آور برای یکدیگر خواند. هر چند عمان با ایالات متحده روابط نزدیکی دارد، اما در تعاملات مالی خود با ایران در چارچوب تحریم ها همواره به سوی افزایش تجارت دوجانبه گام برداشته، اما در این میان ملاحظاتی را نیز برای پیشگیری از مجازات های آمریکا درنظر گرفته است. از زمان تحریم‌های جدید آمریکا، عمان روابط تجاری خود با ایران را تقریباً به بیش از دو برابر رسانده است و خطوط کشتیرانی و هواپیمایی جدید بین دو کشور افتتاح شده است. عمان با ارائه تسهیلاتی چون لغو روادید تسهیلات بیشتری را برای سفر ایرانیان به این کشور فراهم کرده است.
نکته قابل توجه آن است که هزینه حمل‌و نقل و تجارت از طریق عمان در مقایسه با امارات برای ایران پایین‌تر است و بنادر این کشور فاصله کمتری با ایران دارند. افزون بر این، راه اندازی خطوط کشتیرانی بندرعباس –بندر خصب عمان نیز مسیری جذاب برای صادرات و واردات کالاهای ایرانی فراهم آورده است
نکته قابل توجه آن است که هزینه حمل‌و نقل و تجارت از طریق عمان در مقایسه با امارات برای ایران پایین‌تر است و بنادر این کشور فاصله کمتری با ایران دارند. افزون بر این، راه اندازی خطوط کشتیرانی بندرعباس –بندر خصب عمان نیز مسیری جذاب برای صادرات و واردات کالاهای ایرانی فراهم آورده است. جهت تامین مایحتاج مردم عمان به‌خصوص در حوزه مواد غذایی و میوه و تره‌بار، شرکت بندری المرافی عمان وابسته به وزارت حمل و نقل، خطوط حمل و نقل کانتینری یخچالی را از بندرعباس به بندر سلطان‌قابوس در مسقط و بندر السویق در فاصله ۷۵ کیلومتری پایتخت راه‌اندازی کرده است و هم چنین در خرداد ماه سال جاری خط کشتیرانی بندر شهیدرجایی - بندر صحار مجهز به کانتینر خشک و یخچالی کار خود را آغاز کرده است.
منطقه آزاد «صحار» از جمله مناطق مهم کشور عمان است که در جذب سرمایه‌گذاری خارجی عملکرد موفقی داشته است. بندر صحار (عمان) به عنوان منطقه آزاد تجاری میتواند برای صنایع مختلفی مانند پتروشیمی، فولاد، مواد غذایی، نفت، گاز و سایر صنایع شرایط مناسبی برای تجارت و حتی سرمایه‌گذاری مشترک ایجاد کند. فاصله دریایی ۴۵ کیلومتری بندر چابهار ایران تا بندر صحار عمان خود باعث کاهش هزینه‌های لجستیکی و حمل‌ونقل می شود. از سوی دیگر با توجه به روابط تجاری عمان با تانزانیا و برزیل، امکان تامین محصولات وارداتی مورد نیاز بخش کشاورزی ایران از این مناطق نیز وجود دارد.
هر چند تحریم ها مشکلاتی انتقال پول را برای تجار ایرانی و عمانی ایجاد کرده بود و ایران پیش‌تر آمادگی خود را برای توسعه تعاملات تجاری با عمان با استفاده از روش‌های بین‌المللی اتاق پایاپای پولی، پیمان پولی چندجانبه و پیمان پولی دوجانبه اعلام کرده بود، اما در پی مذاکره میان دوطرف بخشی از مشکلات بانکی دوطرف که به واسطه تحریم‌ها ایجاد شده حل شده است.
هم چنین لازمه استفاده از پتانسیل صادرات مجدد از طریق عمان، تولید بیش از ۳۰ درصد کالا در آن کشور با هدف صفر کردن تعرفه ها است. لازم به ذکر است که عمان قراردادهایی تجاری با ۱۶ کشور عربی – افریقایی، اروپایی، آمریکایی و سنگاپور امضا کرده که به این ترتیب ایران قادر خواهد بود کالاهای خود را با تعرفه گمرکی صفر به این کشورها از طریق عمان مجددا صادر کند و اگر ایران ۳۵ درصد تولید خود را در مناطق آزاد عمان انجام دهد میتواند روی صادرات مجدد کالاها و محصولات خود از مبدا عمان حساب باز کند.تاکنون عمان ۱۶موافقت‌نامه تجارت آزاد با کشورهای عربی- آفریقایی، آمریکا، سنگاپور و چهار کشور اروپایی سوئیس، لیختن‌اشتاین، نروژ و سوئد بسته است.
محورهای انرژی و تنگه هرمز نقطه تلاقی تعامل استراتژیک
با توجه به منافع حیاتی و استراتژیک ایران و عمان در تنگه هرمز، ایران به دلیل تسلط نظامی (و ضعف نظامی عمان) نقش امنیتی مهمی در تنگه هرمز و اقیانوس هند بر عهده گرفته است اما دو کشور در تنگه هرمز شرکای استراتژِک یکدیگر به شمار می آیند. ژئوپلیتیک تنگه هرمز یکی از عوامل موثر و ثابت در روابط ایران و عمان است. ایران و عمان به ترتیب در بخش شمالی و جنوبی تنگه هرمز قرار دارند و علیرغم تحولات منطقه‌ای و جهانی، این امر سبب استحکام هر چه بیش تر مناسبات میان دو کشور می شود.
بزرگترین بندر ایران یعنی بندرعباس در ورودی تنگه هرمز قرار دارد، این بندر مسیر ورودی ژئواستراتژیک به فلات ایران است، در مقابل شبه جزیره استراتژیک مسندم نیز در شمال عمان و در ورودی تنگه است.
مجاورت جغرافیایی ایران و عمان در تنگه هرمز، انزوای جغرافیایی عمان از جهان عرب و اهمیت ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژی تنگه هرمز، باعث شده است که ایران و عمان روابط خوبی با یکدیگر داشته باشند.
با توجه به منابع و مصارف گاز در عمان، واردات گاز یک موضوع حیاتی برای عمان و به ویژه بخش صنعتی آن است، هرچند در حال حاضر عمان مقدار اندکی گاز از خط لوله دلفین قطر و نیز از امارات دریافت میکند. با این وجود عمان برای افزایش تولیدات صنعتی و انرژی بر نیاز به گاز ایران دارد
افزون بر این،با توجه به منابع و مصارف گاز در عمان، واردات گاز یک موضوع حیاتی برای عمان و به ویژه بخش صنعتی آن است، هرچند در حال حاضر عمان مقدار اندکی گاز از خط لوله دلفین قطر و نیز از امارات دریافت میکند. با این وجود عمان برای افزایش تولیدات صنعتی و انرژی بر نیاز به گاز ایران دارد.
در واقع انرژی نقش مهمی در محاسبات روابط دوجانبه بر عهده دارد. در مارس ۲۰۱۴، دو کشور در جریان سفر حسن روحانی، رئیس‌جمهور وقت ایران به مسقط، به یک توافق تجاری مهم برای ساخت یک خط لوله یک میلیارد دلاری زیر دریا دست یافتند تا سالانه ۳۵۰ میلیارد فوت مکعب گاز طبیعی ایران را از استان هرمزگان ایران به صحار در عمان برساند، اما اعمال مجدد تحریم‌های آمریکا علیه ایران در سال ۲۰۱۸ این خط لوله را از مسیر خود خارج کرد. ارزش این قرارداد که ۲۵ ساله، ۶۰ میلیارد دلار برآورد شده بود.
در آن زمان به طور جداگانه، ایران قصد خود را برای سرمایه گذاری ۴ میلیارد دلاری در بندر جدید عمان در «دقم» اعلام و متعهد شد با بهبود زیرساخت این پروژه را اجرایی کند که شوربختانه این دو طرح به دلیل تحریم های اقتصادی علیه ایران ملغی شدند. بنابراین می توان عمان را یک مشتری بالقوه برای گاز ایران در نظر گرفت تا در صورت رفع تحریم ها و توافق میان ایران و آمریکا چنین پروژه هایی را مجددا راه اندازی کرد.
جمع بندی
تهران و مسقط با برخورداری از هویت مشترک و به دور از بحران در منطقه، روابط خود را شکل داده و منافع مشترکی را ایجاد می‌کنند. عمان به عنوان یک کشور عربی روابط نزدیکی با جمهوری اسلامی ایران دارد.
ایران به منظور افزایش سهم به منظور افزایش سهم خود از بازار عمان و کسب سود حداکثری در تجارت دوجانبه با این کشور، باید با دقت در سند ۲۰۴۰ عمان و شناخت بخش‌های پیشران آن، از یک‌طرف افزایش صادرات غیرنفتی با برندینگ مطلوب، ارزش افزوده بالاتر و باکیفیت تر به عمان را در دستور کار قرار دهد و ازطرف دیگر با اجرایی کردن طرح‌های راهبردی، همانند خط لوله صادرات گاز ایران به عمان، مناسبات اقتصادی خود را با این کشور عمق بخشد.
نظر شما