بازار؛ گروه بین الملل: اگر چه اتفاق نظر کاملی در خصوص پیامدهای توافق ماه مارس بین عربستان سعودی و ایران برای هند وجود ندارد، اما تعداد زیادی از تحلیلگران موافقند که این توافق قطعاً دارای تبعاتی برای دهلی است. در همین راستا، برخی اینگونه استدلال کرده اند که واقعا حیرت‌انگیز بود که چین در این توافق میانجیگری کرد و نشان داد که نفوذ و اعتبار ایالات متحده در منطقه کاهش یافته است.
برخی دیگر این توافق را یک زنگ بیدارباش برای هند در نظر گرفته و معتقدند که هند به گونه ای خطرناک در گروه I۲U۲ به رهبری ایالات متحده به همراه امارات و اسرائیل که برای کاهش تدریجی نفوذ در نظر گرفته شده است، اردو زده است، در حالی که توافق جدید عربستان، ایران و چین احتمالاً به منافع ملی هند در خاورمیانه و منطقه وسیع‌تر غرب آسیا آسیب می‌زند.
با این حال، هند تنها از کاهش خصومت ها در منطقه ای که مستعد بی ثباتی است سود خواهد برد. سخنگوی وزارت امور خارجه هند اخیرا با بیان اینکه هند روابط خوبی با کشورهای مختلف در غرب آسیا و منافع عمیقی در آن منطقه دارد، از گفتگو و دیپلماسی به عنوان راهی برای حل اختلافات حمایت کرده است؛ ضمن اینکه چنین اظهاراتی بر سیاست خود مختاری استراتژیک هند که توانایی یک دولت برای پیگیری منافع ملی و اتخاذ سیاست خارجی مطلوب بدون محدودیت توسط سایر کشورها است، تأکید می کند.
هند از این استقلال برخوردار است که با عربستان سعودی و ایران هر کدام بر اساس شرایط خود به صورت دوجانبه دارای روابطی خاص باشد
با پایبندی به این استراتژی، هند از درگیری های خارجی پرهزینه خارج مانده و محیطی مناسب را برای دستیابی به هدف نهایی خود یعنی تقویت رشد اقتصادی دنبال می کند. علاوه بر آن، توافق با میانجیگری چین در خاورمیانه به هند فضای استراتژیک مورد نظر را می دهد تا از حداکثر مزایای این نزدیکی برخوردار شود؛ بی ثباتی کمتر در یک منطقه ناآرام و فرصت تعامل با رقبای سابق عربستان سعودی و ایران و در عین حال سرمایه گذاری با حداقل مسئولیت ها. بنابراین، این نزدیکی به نفع دهلی است، زیرا انتخاب های هند را محدود نمی کند. هند از این استقلال برخوردار است که با عربستان سعودی و ایران هر کدام بر اساس شرایط خود به صورت دوجانبه دارای روابطی خاص باشد.
در خاورمیانه، خودمختاری استراتژیک هند با یک سیاست خارجی «مستقل یا پویا» به عنوان شاخه ای از فلسفه عدم تعهد آن تعریف می شود. در نظم جهانی تک قطبی نظامی، از نظر اقتصادی چند قطبی و از نظر سیاسی شکاف خورده امروزی، خودمختاری استراتژیک برای هند به عنوان تعامل چند بعدی با کشورها بر اساس مسائل منافع مشترک و نه بر اساس ایدئولوژی مجددا تنظیم می شود.در همین راستا، وزیر امور خارجه هند توضیح داده که دنبال کردن خودمختاری استراتژیک به معنای پیوستن به اتحادها یا دنبال کردن انزوا نیست، بلکه در مورد تنظیم سیاست ها مطابق با محیط امنیتی است؛ ضمن اینکه هند هرگز بخشی از یک سیستم اتحاد نخواهد بود.
سیاست استقلال استراتژیک طیف وسیعی از مشارکت‌ها را امکان پذیر می‌سازد که در مشارکت‌های استراتژیک رو به رشد هند با کشورهای مختلف منطقه خلیج‌فارس مشهود است
این سیاست استقلال استراتژیک طیف وسیعی از مشارکت‌ها را امکان پذیر می‌سازد که در «مشارکت‌های استراتژیک» رو به رشد هند با کشورهای مختلف منطقه خلیج‌فارس مشهود است. در سال ۲۰۰۳، هند اولین مشارکت استراتژیک خود را در منطقه خلیج فارس با ایران برقرار کرد. از آن زمان تاکنون با عربستان سعودی، امارات و عمان مشارکت راهبردی برقرار کرده است. در سال ۲۰۰۸ نیز هند قرارداد همکاری امنیتی و نظامی با قطر امضا کرد. در ادامه سیاست تعامل متنوع، نخست وزیر این کشور نارندرا مودی در سال ۲۰۱۶ از ایران بازدید کرد و توافق نامه هایی در زمینه تجارت، سرمایه گذاری، دفاع و امنیت و اتصال منطقه ای امضا نمود.
به طور جداگانه، هند در سال ۲۰۱۷، یک توافقنامه مشارکت استراتژیک با اسرائیل امضا کرد و آن زمانی بود که مودی به یک سفر تاریخی به مناسبت گذشت ۲۵ سال از برقراری روابط دیپلماتیک کامل هند با اسرائیل پرداخت. رهبران هند خودمختاری استراتژیک را برای هند برای دستیابی به یک قدرت پیشرو به جای موازنه قدرت در منطقه خلیج فارس و خاورمیانه ضروری می دانند.
پیروی سیاست نگاه به شرق خلیج فارس از یک تغییر استراتژیک در بازار جهانی انرژی
در بحبوحه تغییرات در خلیج فارس، سیاست «نگاه به غرب» یا « عمل در غرب» با سیاست‌های «نگاه به شرق» کشورهای عربی خلیج فارس و ایران همسو شده است. سیاست نگاه به شرق کشورهای عربی خلیج فارس از یک تغییر استراتژیک در بازار جهانی انرژی پیروی می کند؛ جایی که هند و چین بازیگران انرژی جدید جهانی هستند که تمایل شدیدی برای نفت و گاز خلیج فارس دارند.
هند قرار است شاهد بزرگترین افزایش تقاضای انرژی در جهان در این دهه باشد و تا سال ۲۰۳۰ با نرخی بیش از سه درصد در سال افزایش یابد. بر همین اساس، پیش بینی می شود تقاضای نفت تا سال ۲۰۳۰ از ۷/۴ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۲۱ به نزدیک به هفت میلیون بشکه در روز افزایش یابد و انتظار می رود تقاضای گاز طبیعی از ۶۶ میلیارد متر مکعب در سال، در سال ۲۰۲۱ تا سال ۲۰۳۰ به ۱۱۵ میلیارد متر مکعب در سال برسد.
رویکرد شرق‌نگر ایران، به‌عنوان راهی برای مقابله با نفوذ آمریکا در خاورمیانه و غرب آسیا، آن را به روسیه، چین و احتمالاً هند نزدیک‌تر می‌کند
در همین حال، رویکرد شرق‌نگر ایران، به‌عنوان راهی برای مقابله با نفوذ آمریکا در خاورمیانه و غرب آسیا، آن را به روسیه، چین و احتمالاً هند نزدیک‌تر می‌کند. هند به عنوان یک قدرت اقتصادی و نظامی رو به رشد که پیش بینی می شود چهارمین اقتصاد بزرگ جهان باشد و تا سال ۲۰۲۶ از آلمان پیشی بگیرد، به شدت به کشورهای عربی خلیج فارس و ایران وابسته است. عربستان سعودی و سایر کشورهای عربی خلیج فارس امنیت انرژی را برای هند فراهم می کنند و میزبان میلیون ها مهاجر هندی هستند که سهم زیادی در تولید ناخالص داخلی آن دارند.
در همین حال، روابط هند با ایران فراتر از اهداف امنیت انرژی است.این روابط شامل اتصال مرزی هند از طریق پروژه بندر چابهار در جنوب شرقی ایران و کریدور حمل و نقل بین المللی شمال-جنوب برای دسترسی به بازارهای امیدوارکننده انرژی آسیای مرکزی و روسیه و همچنین ارتقای ثبات در افغانستان است.
عربستان سعودی نیز مامن یکی از بزرگترین جمعیت مهاجرین هند در جهان است که در مجموع نزدیک به ۲.۵ میلیون نفر است. این جمعیت در سال ۲۰۲۱ حدود ۱۳ میلیارد دلار حواله ارسال کرد که حدود ۵ درصد از کل ۱۰۰ میلیارد دلار دریافتی هند در آن سال بود و تنها پس از نزدیک به ۲۰ میلیارد دلار ارسال شده توسط هندی های مقیم امارات در رتبه دوم قرار داشت. علاوه بر این، هند به عنوان سومین واردکننده بزرگ نفت در جهان، به شدت به عربستان متکی است که ۱۸ درصد نفت خام هند و نزدیک به ۲۲ درصد از گاز مایع آن را تامین می کند.
بر همین اساس، روابط اقتصادی گسترده تری بین عربستان سعودی و هند قوی و رو به رشد است. عربستان، چهارمین شریک تجاری بزرگ هند است به طوری که در سال مالی ۲۰۲۲-۲۰۲۱، تجارت دوجانبه ۴۲.۸ میلیارد دلار برآورد شده است. علاوه بر این، با تشکیل شورای مشارکت استراتژیک در اکتبر ۲۰۱۹ برای پیشبرد همکاری های نظامی، اطلاعاتی و دفاعی، روابط به مشارکت استراتژیک تبدیل شده است.
کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در حال حاضر بزرگترین شریک تجاری هند با تجارت در سال مالی ۲۰۲۲-۲۰۲۱ هستند که بیش از ۱۵۴ میلیار دلار برآورد شده است
در مجموع، کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در حال حاضر بزرگترین شریک تجاری هند با تجارت در سال مالی ۲۰۲۲-۲۰۲۱ هستند که بیش از ۱۵۴ میلیار دلار برآورد شده است. علاوه بر این، مذاکرات توافقنامه تجارت آزاد هند و شورای همکاری خلیج فارس با هدف تقویت روابط اقتصادی بین دو منطقه ادامه دارد.
در حالی که تحریم های دوره ای غرب بر روابط تجاری بین هند و ایران تأثیر گذاشته است، هند برای دوره های طولانی به واردات نفت از ایران برای پاسخگویی به تقاضای فزاینده ادامه داده است. ایران دومین تامین کننده بزرگ نفت به هند در سال های ۲۰۰۹-۲۰۰۸ و بار دیگر در ژوئن ۲۰۱۸ بود. با این حال، هند واردات نفت از ایران را با پایان یافتن معافیت‌های تحریمی ایالات متحده به هشت خریدار در ماه می ۲۰۱۹ متوقف کرد.
گزارش های رسانه های هند حاکی از آن است که تا اواخر آوریل ۲۰۱۹، واردات نفت هند از ایران از حدود ۲.۵ میلیارد تن در ماه به یک میلیون تن در ماه کاهش یافته است. به همین ترتیب، موقعیت ایران از سومین شریک تجاری بزرگ هند به سی و هشتمین شریک تجاری آن کاهش یافت که نشان‌دهنده تاثیر گسترده‌تر تحریم‌های غرب بر ایران در بخش‌های مختلف است.
این مسائل در حالی مطرح است که توسعه بندر چابهار محور سیاست هند در قبال ایران است. در ژانویه ۲۰۰۳، هند، ایران و افغانستان یادداشت تفاهم مشترکی برای توسعه بندر چابهار امضا کردند، اما این پروژه به دلیل تحریم‌های غرب علیه ایران متوقف شد. در سال ۲۰۱۵، دهلی و تهران قراردادی به ارزش ۱۹۵ میلیون دلار برای توسعه این بندر امضا کردند در حالی که تکمیل آن هزینه های ترانزیت و زمان حمل و نقل هند به آسیای مرکزی و خلیج فارس را تا حدود یک سوم کاهش داده و به کالاهای هندی امکان دسترسی مستقیم به افغانستان را می دهد و پاکستان که ترانزیت زمینی را برای هند مسدود کرده، دور می زند.
در همین راستا، هند اخیراً ۲۰ هزار متریک تن گندم به دولت تحت رهبری طالبان در افغانستان ارسال کرده که از طریق بندر چابهار منتقل شد. در ماه مه، آجیت دوال، مشاور امنیت ملی هند، با ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران در تهران ملاقات کرد و آنها متعهد شدند که روابط را با تمرکز بر تعاملات اقتصادی و تجاری از جمله امکان تجارت طولانی مدت به روپیه به سطح جدیدی برسانند. با این حال، در حال حاضر، چنین آرزوهایی به دلیل واقعیت تحریم های اعمال شده بر ایران محدود شده است.
تضادها؛ اتصال هند به خاورمیانه
نزدیک شدن ایران و عربستان سعودی با مذاکره چین تنها یک بازی در منطقه نیست. در حال حاضر مخالفت‌هایی در منطقه به رهبری ایالات متحده در حال شکل‌گیری است که به ایفای نقشی محوری به عنوان یک پل که شبه قاره هند را به خاورمیانه متصل می کند، می پردازد. در ماه مه، مشاوران امنیت ملی هند، ایالات متحده، عربستان سعودی و امارات در ریاض گرد هم آمدند و در آنجا توافق کردند که دیدگاه مشترک خود را در مورد منطقه ای امن تر و مرفه خاورمیانه مرتبط با هند و جهان پیش ببرند.
این چشم انداز شامل پروژه ای برای اتصال راه آهن خلیج فارس و کشورهای عربی و اتصال آنها به هند از طریق خطوط کشتیرانی از بنادر است. در همین راستا، جیک سالیوان مشاور امنیت ملی در یک سخنرانی در ماه مه گفت: تعهد ایالات متحده به منطقه خاورمیانه تزلزل ناپذیر است و واشنگتن به مناطق جدید همکاری بین دهلی و خلیج فارس و همچنین ایالات متحده و بقیه منطقه چشم دوخته است.
این تلاش شامل استفاده از پلتفرم های موجود مانند گروه I۲U۲ و روابط قوی هند و امارات از طریق توافقنامه مشارکت اقتصادی جامع آنها برای ادغام موثرتر منطقه است. دیگر همسویی‌هایی که در حال حاضر در منطقه شکل می‌گیرند، نشان‌دهنده تغییر محسوس به سمت جهان چندقطبی، پیگیری منافع ملی و افزایش استقلال استراتژیک است. مقامات ارشد تعدادی از کشورها از جمله عربستان سعودی و ایران در اوایل ژوئن در کیپ تاون جضور یافتند تا در مورد گسترش احتمالی بلوک بریکس متشکل از برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی گفتگو کنند.
پیگیری هند برای خودمختاری استراتژیک از نیاز به ایجاد روابط با تمام قدرت های بزرگ در خاورمیانه برای ایجاد رشد اقتصادی قوی ناشی می شود
عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران همچنین به سازمان همکاری شانگهای تحت سلطه چین، ایران به عنوان یک عضو کامل و عربستان سعودی به عنوان شریک گفتگوی رسمی، پیوسته اند. در حال حاضر، بدیهی است که تهران و ریاض به طور فزاینده ای در حال تنوع بخشیدن به سیاست های خارجی خود و دنبال کردن خودمختاری استراتژیک به عنوان وزنه تعادلی در برابر ایالات متحده و غرب هستند.
در حالی که پیگیری هند برای خودمختاری استراتژیک از نیاز به ایجاد روابط با تمام قدرت های بزرگ در خاورمیانه برای ایجاد رشد اقتصادی قوی ناشی می شود، این یک معضل برای هند است و نیاز به یک اقدام متعادل کننده دقیق دارد. از یک سو، هند نظم امنیتی تحت رهبری ایالات متحده در خاورمیانه را ترجیح می دهد. از سوی دیگر، تشدید تنش‌های آمریکا، ایران و اسرائیل و ایران ممکن است مانع از برنامه‌های دهلی برای تعامل مؤثرتر با تهران شود.
هند از یک سیاست خودمختاری استراتژیک سود می برد؛ در حالی که به این کشور امکان می دهد رقابت های تاریخی و درگیری های طولانی خاورمیانه را هدایت کند
در اینجا، هند از یک سیاست خودمختاری استراتژیک سود می برد در حالی که به این کشور امکان می دهد رقابت های تاریخی و درگیری های طولانی خاورمیانه را هدایت کند. در حالی که در گذشته انتخاب‌های هند در خاورمیانه توسط یک سیاست خارجی واکنشی محدود می‌شد و آن را به تماشاگر نسبتاً منفعل تبدیل می‌کرد، اما اکنون همزمان دارای روابط گرم تری با عربستان سعودی، امارات، اسرائیل و ایران از روابط گرم‌تری است.
در حقیقت، هند دیگر یک ناظر خاموش نیست، بلکه یک قدرت اقتصادی رو به رشد با نفوذ فزاینده در خاورمیانه است.
نظر شما