بازار؛ گروه بین الملل: آمریکا دارای پایگاه ها و تأسیسات نظامی در سراسر خاورمیانه است. از جمله بزرگترین آنها، مقر ناوگان پنجم در منامه بحرین، و پایگاه هوایی العدید در قطر است که قادر به پشتیبانی از تمام هواپیماهای موجود در زرادخانه ایالات متحده است. از طرفی، همکاری نظامی با مصر و اسرائیل صمیمی و قوی است، اما نیروهای رزمی در مصر مستقر نشده اند و استقرار در اسرائیل به استقرار موشک های ضد بالستیک محدود می شود. ایران نیز توسط تأسیسات متعددی از پایگاه‌های کاملاً عملیاتی گرفته تا فرودگاه‌ها و سایت‌های نظارتی محاصره شده است. در سال ۲۰۲۰، ۶۰ تا ۷۰ هزار نظامی در سراسر منطقه پراکنده بودند.
در این راستا، سه رئیس‌جمهور ایالات متحده از جمله اوباما، ترامپ و بایدن تلاش کرده‌اند تا ردپای نظامی آمریکا را در ابتدا برای کاهش تلفات خود پس از مداخلات ناموفق و سپس برای تمرکز بر روی منابع و توجه سیاسی بر روی رقابت با چین کاهش دهند، اما متوجه شده اند که برآورده کردن وعده‌ها سخت بوده است.
باراک اوباما در استراتژی امنیت ملی خود در سال ۲۰۱۲ متعهد شد که هزینه های نظامی را محدود کند و از درگیری های خاورمیانه خلاص شود، اما به زودی خود را گرفتار نبرد علیه داعش دید. ترامپ نیز همچنین قصد داشت تا حضور نظامی خود را در حین مذاکره در مورد قراردادهای فروش تسلیحات بزرگ با عربستان سعودی و امارات کاهش دهد.
خروج ناگهانی امریکا از افغانستان در سال ۲۰۲۱، گویاتر از هر زبان دیپلماتیکی بود؛ به طوری که حضور نظامی ایالات متحده کاهش یافت و راه بازگشتی وجود نداشت
در حالی که سیاست‌های او گاهی تهاجمی بود، اما وقتی او به حملات پهپادی علیه تأسیسات نفتی عربستان سعودی در سال ۲۰۱۹ که به طور گسترده به ایران نسبت داده می‌شد، پاسخ نداد، پادشاهی‌های خلیج فارس به صراحت اعلام کردند که می‌خواهند از اختلافات رودررو اجتناب کنند. در عوض، آنها سعی کردند تنش ها را با رقبای منطقه ای خود، به ویژه ترکیه و ایران کاهش دهند.
در سال ۲۰۲۱ نوبت بایدن بود که دست به کوچک سازی بزند. خروج ناگهانی از افغانستان گویاتر از هر زبان دیپلماتیکی بود؛ به طوری که حضور نظامی ایالات متحده کاهش یافت و راه بازگشتی وجود نداشت. چنین موضوعی در خاورمیانه به این معناست که دیگر نمی‌توان به روشی که در گذشته بود به آمریکا تکیه کرد.
از طرفی در حالی که بایدن در ارائه ساختار نیروی جدید کند عمل کرده است، اما برخی از ویژگی ها واضح به نظر می رسد. ساختار جدید، کمتر به پایگاه‌های عملیاتی اصلی و بیشتر به تأسیسات پشتیبانی کوچک‌تر مجهز و سازمان‌دهی شده برای تسهیل تقویت‌های سریع در صورتی که شرایط ایجاب کند، شاید در راستای خطوط توافق‌هایی که اخیراً با کشورهای خط مقدم اروپایی منعقد شده، متکی خواهد بود.
از سوی دیگر، مناطق تحت حاکمیت ایالات متحده در فرودگاه های ملی و پایگاه های دریایی، که در آن پرسنل ایالات متحده می توانند به دلخواه خود وارد و خارج شوند و تسلیحات را بدون نیاز به جلب رضایت کشور میزبان ذخیره کنند، ایده آل خواهد بود. این امر می‌تواند همراه با پیش‌موقعیت‌سازی تجهیزات سنگین و حق پرواز، راهی مقرون‌به‌صرفه برای همسو کردن قابلیت‌های خاورمیانه با الزامات آسیا محور باشد.
در حالی که ایالات متحده همچنان برای جنگ در خاورمیانه آماده خواهد بود، اما در خصوص اینکه آیا و چگونه درگیر شود، سر فرصت تصمیم خواهد گرفت. با این حال، دیپلماسی به سختی می‌تواند برنامه‌ریزی نیروی انعطاف‌پذیر را از راه دور با تضمین حضور نظامی گسترده در منطقه انجام دهد.
کشورهای خاورمیانه به سمت تعدیل سیاست‌های خارجی خود حرکت کرده و روابط کاری خود را در جهت‌های جدید بدون قطع روابط فعلی برقرار کرده اند
ژئوپلیتیک کشورهای کوچک و متوسط
بنابراین، کشورهای خاورمیانه به سمت تعدیل سیاست‌های خارجی خود حرکت کرده و روابط کاری خود را در جهت‌های جدید بدون قطع روابط فعلی برقرار نموده اند. در حقیقت، عقب نشینی ایالات متحده از خاورمیانه باعث شده که کشورهای عربی به دنبال مشارکت های جدید باشند تا آسیب پذیری های خود را در دنیای پرتلاطم کاهش دهند. برای کشورهای کوچک و متوسط، این موضوع به ماهیت ژئوپلیتیک مربوط می شود. آنها برای محافظت از منافع و افزایش آزادی عمل خود در دنیای پرتلاطم، تا جایی که می توانند اتکای خود را به دیگر بازیگران افزایش داده اند، در حالی که این مسئله یک نوع عمل و ایمنی محتاطانه است.
ترکیه به عنوان یکی از اعضای ناتو برای مدت طولانی این اقدام را انجام داده که البته به عنوان یک توپ آزاد بر روی عرشه شناخته شده است. روابط با روسیه نیز جامع است. سفر تعداد زیادی از گردشگران روسی به منطقه، ارسال گاز روسیه با حجم زیاد و حضور روسیه و ایران در مذاکرات آستانه در مورد سوریه همگی نشان دهنده روابط قوی مسکو با منطقه است. در حالی که خاورمیانه هواپیماهای بدون سرنشین را به اوکراین فرستاده، اما در تحریم های روسیه شرکت نکرده است؛ ضمن اینکه سامانه های پدافند هوایی را از روسیه خریداری کرده و در نتیجه در سال ۲۰۱۹ از برنامه F-۳۵ خارج شده است.
با کاهش روابط با امریکا، سعودی‌ها برای کاهش آسیب‌پذیری‌ها و ارتقای نقش خود به‌عنوان یک رهبر منطقه‌ای و شریک جذاب در امور بین‌الملل، برای تغییر ژئوپلیتیک آماده شده اند
در حالی که ترکیه در خاورمیانه به عنوان حامی اخوان المسلمین شناخته می شود، روابط نوسانی با مصر و عربستان سعودی داشته است، اما روابط کاری محکمی با ایران دارد. سعودی ها هم همین کار را انجام داده اند. آنها در واکنش به کاهش نظامی آمریکا و مداخله سیاسی در امور داخلی عربستان سعودی، در حال ایجاد روابط در جهات مختلف هستند. همچنین، آنها روابط کاری با روسیه از طریق اوپک و شراکت نزدیک با چین دارند؛ در حالی که چین بزرگترین مشتری نفت عربستان سعودی است. علاوه بر این، آنها مواضع مشترکی در مورد اکثر مسائل مهم دارند و همین موضوع موجب شده که بایدن در اوت ۲۰۲۲ از ریاض بازدید کرد در حالی که البته ظاهراً از واقعیت های جدید بی خبر بود.
بایدن از سعودی ها خواست برای کاهش فشارهای تورمی، تولید نفت خود را افزایش دهند. بن سلمان نیز گفت که باید این موضوع را با اوپک پلاس (به علاوه روسیه) در میان بگذارد. با این حال، نتیجه برعکس بود: تولید نفت کاهش یافت. بر همین اساس، بایدن گفت که خلائی ایجاد نخواهد کرد که چین، روسیه و ایران بتوانند از آن استفاده کنند و در همان حال اعراب شانه هایشان را بالا انداختند. آن نشست به یکی از ناموفق ترین اجلاس در تاریخ دیپلماسی مدرن تبدیل شد.
در واقع، این طور نبود که سعودی‌ها بخواهند روابط خود را قطع کنند، اما آنها برای کاهش آسیب‌پذیری‌های خود و ارتقای نقش خود به‌عنوان یک رهبر منطقه‌ای و شریک جذاب در امور بین‌الملل، برای تغییر ژئوپلیتیک آماده شدند. در این فرآیند، سوالاتی در مورد آینده سیستم مالی بین المللی مطرح شده است. هنگامی که نیکسون رئیس جمهور وقت امریکا ناگهان سیستم پولی استاندارد پایه طلا را کنار گذاشت، نگرانی هایی وجود داشت که تقاضا برای دلار کاهش یابد و موقعیت ایالات متحده به عنوان ارز منتخب جهانی تضعیف شود.
پنجاه سال بعد، همکاری همه جانبه عربستان سعودی با چین زیر سوال خواهد رفت
بنابراین، در سال ۱۹۷۴، نیکسون، کیسینجر را به ریاض فرستاد تا توافقی امضا کند که در آن سعودی‌ها را ملزم به نوشتن قراردادهای نفتی خود به دلار در ازای تضمین‌های امنیتی آمریکا برای رژیم نماید. سعودی ها نیز همین کار را کردند. پیگیری اوپک و تقاضا برای دلار تامین شد. از آن زمان، ایالات متحده از این سیستم بهره زیادی برده که یکی از ارکان هژمونی آمریکا بوده است.
بر همین اساس، پنجاه سال بعد، همکاری همه جانبه عربستان سعودی با چین زیر سوال خواهد رفت. پکن، از ریاض می خواهد که تجارت در بورس نفت شانگهای را آغاز کند و معاملات نفتی خود را به یوان انجام دهد. با این حال، با این که سعودی‌ها خود را عقب نگه داشته اند، اما متوجه شده‌اند که زمانی که با کارت چین بازی می‌کنند، آن را از دست خواهند داد. با توجه به آسیبی که ممکن است به کنترل ایالات متحده بر سیستم مالی بین‌المللی وارد کند، اتخاذ این تصمیم بسیار مهم است. با این حال، فشار بر این سیستم برای مدت طولانی افزایش یافته است.
بسیاری از کشورها خواهان یک سیستم مالی هستند که برای بسیاری از کشورها و نه فقط برای یک کشور مطلوب است، در حالی که اکثر ناظران تصور می کنند که در تصمیم عربستان برای پیوستن به بورس شانگهای فقط موضوع زمان مطرح است.
امارات نیز در حال تطبیق با کاهش بودجه ایالات متحده و تعامل اقتصادی با چین است. این کشور تلاش می کند روابط با ایران که به دلیل نزدیکی جغرافیایی و سنت تاریخی مورد علاقه است، و روابط با واشنگتن را متعادل کند و در عین حال از گشایش جدید به روی اسرائیل که توسط توافقنامه های ابراهیم ایجاد شده است، سود می برد.
نشانه‌هایی از نزدیکی روابط با ترکیه نیز وجود دارد و با توجه به نزدیکی ایران و ترکیه به چین، تصویر منطقه‌ای در مسیر شرق را تقویت می‌کند. در سال‌های اخیر، امارات قراردادهای تجاری و فناوری جامعی با چین منعقد کرده و ۶۰ درصد از صادرات کالاهای چین به اروپا و آفریقا از طریق امارات انجام می‌شود. با این حال، هشدارهای واشنگتن ناکام نمانده و تحت تهدید تحریم ها، ممکن است برخی از آنها به هر طریقی مورد توجه قرار گیرند.
سایر کشورها نیز مسیر عربستان و امارات را دنبال کرده اند. بسیاری برای پیوستن به سازمان همکاری شانگهای صف می‌کشند، سازمانی که به عنوان چتری بر گسترش اقتصادی چین از طریق آسیا به خاورمیانه و سپس به جنوب صحرای آفریقا در نظر گرفته می شود. ایران در سال ۲۰۲۳ به عضویت کامل و رسمی این سازمان درآمد، در حالی که ترکیه به دنبال عضویت کامل است. مصر و اسرائیل نیز برای شریک گفتگو درخواست داده اند. و عربستان سعودی، بحرین و قطر درخواست های خود را باز ارسال کرده اند.
نظر شما