بازار؛ گروه استانها: رشته‌های گیوه‌دوزی، جاجیم‌بافی، شعربافی، چلنگری، خورجین بافی، صحافی سنتی، برک بافی، قفل‌سازی، علامت سازی و دباغی سنتی در خراسان رضوی منسوخ‌شده و چادرشب بافی، پوستین‌دوزی، رنگرزی گیاهی، ساخت احجام سنتی، آینه‌کاری، نمدمالی، مسگری، چارق‌دوزی و گره چینی نیز در شرف نابودی قرار دارند.
در حال حاضر در هرکدام از رشته‌های خورجین بافی، چارق‌دوزی، گیوه‌دوزی و شعربافی که منسوخ‌شده است تنها یک نفر در حال فعالیت است این در حالی است که تمام هنرهای منسوخ‌شده یا در شرف فراموشی صنایع‌دستی قابلیت و توان تعریف کاربری و مصرف جدید رادارند و با این اقدام می‌توان از نابودی آن‌ها جلوگیری کرد.
در چنین شرایطی است که راهبرد بازاریابی و توجه و برنامه‌ریزی در این زمینه اهمیت و ضرورت خود را نمایان می‌کند و حرکت در این مسیر می‌تواند به‌عنوان راهی برای نجات هنرهای سنتی و صنایع‌دستی از حاشیه و فراموشی محسوب شود.
تغییر سبک زندگی موجب کمرنگ شدن صنایع‌دستی در زندگی انسان‌ها شده و لذا کاربرد مصنوعات دست‌ساز یا صنایع‌دستی را کاهش داده به‌طوری‌که بخش عمده صنایع‌دستی در حال فراموشی هستند.
برنامه بی‌برنامه
حسین محتشمی یکی از فعالان حوزه صنایع‌دستی در گفت‌وگو با بازار اظهار می‌کند: خراسان رضوی در برخی از رشته‌های هنری مانند سنگ‌تراشی و یا سنگ‌های هرکاره، فیروزه‌تراشی و پوستین‌دوزی حرفهای زیادی برای گفتن دارد.
وی ادامه می‌دهد: تولیدات چرم و نیز گوهرسنگ‌ها در این شهر از دیرباز در سراسر جهان شهره آفاق بوده است اما برای برند سازی و معرفی این تولیدات چه اقداماتی تاکنون انجام دادیم؟
وی با اشاره به این موضوع که شناخت کافی از بازارهای هدف صنایع‌دستی وجود ندارد بیان کرد: باید سوغات استان خراسان رضوی به همه زائران و گردشگران داخلی و خارجی به نحو شایسته معرفی شود و لذا این موضوع عزم و اراده‌ای جدی را می‌طلبد.
محتشمی بابیان اینکه باید نوآوری را در صنایع‌دستی موردتوجه قرارداد تا از وضعیت موجود و در حاشیه قرار گرفتن رها شویم ادامه داد: بسیاری از هنرهای سنتی قدیمی و حتی منسوخ‌شده را با حمایت و تغییر کاربری می‌توان جان تازه و دوباره داد به‌شرط اینکه دولت در این مسیر صنعتگر و هنرمند را یاری برساند.
بسیاری از هنرهای سنتی قدیمی و حتی منسوخ‌شده را با حمایت و تغییر کاربری می‌توان جان تازه و دوباره داد به‌شرط اینکه دولت در این مسیر صنعتگر و هنرمند را یاری برساند.
وی می افزاید: در این راستا بازاریابی در کنار دیگر راهبردها همچون نوآوری، تعریف کاربرد جدید و افزایش کیفیت محصول در شرایط کنونی امری ضروری برای احیای صنایع‌دستی هستند.
این هنرمند می‌افزاید: این راهبردها نه‌تنها می‌تواند راهگشا و ضامن درآمد هنرمندان سازنده آن‌ها باشد بلکه تأمین امنیت حرفهای و حفظ هنرهای سنتی و صنایع‌دستی را نیز در پی دارد.
وی می‌گوید: درحالی‌که راهبردهایی چون بازاریابی و نوآوری به‌عنوان ضرورت‌های ارتقای جایگاه صنایع‌دستی مطرح می‌شود، مشکلات هنرمندان و صنعتگران این حوزه ازجمله تأمین اقلام و مواد اولیه، گرانی مواد اولیه، مشکلات حمایتی، معیشتی و مسائلی ازاین‌دست هنوز هم سایه سنگین خود را بر سر صنایع‌دستی انداخته‌اند.
این هنرمند ادامه می دهد: هنر مقوله‌ای است که فعالان آن همیشه از عدم امنیت مالی و کمبود درآمد رنج می‌برند و هنرمندان گاه ناگزیر به روی آوردن به فعالیت‌هایی می‌شوند که یا مطابق میل و علاقه‌شان نیست یا اثربخشی چندانی ندارد و این وضعیت به کناره‌گیری از هنر و گرایش به‌سوی فعالیت‌های پردرآمدتر منجر می‌شود.
صادرات صنایع‌دستی
معاون صنایع‌دستی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی در گفت‌وگو با بازار پیرامون وضعیت صادرات صنایع‌دستی اظهار می‌کند: به طور طبیعی با توجه با بالا رفتن تورم و هزینه‌های زندگی و مشکلات مردم به لحاظ اقتصادی در تأمین معیشت و نیازهای اصلی زندگی ،موضوع صنایع‌دستی و حتی سفر در اولویت‌های بعدی قرار می‌گیرد و چه‌بسا که از اولویت نیز خارج گردد لذا در یک چنین شرایطی اقبال چندانی برای خرید صنایع‌دستی وجود ندارد.
رضا ابراهیم نیا ابراز می‌کند: با توجه به کاهش ارزش ریال که باعث افزایش قدرت خرید مشتریان خارجی می‌شود و همچنین اتمام محدودیت‌های مسافرتی دوران کرونا قاعدتاً باید اوضاع صادرات صنایع‌دستی بهتر شود ولی مشکلاتی ازجمله تحریم‌های مالی بانک‌های ایرانی، عدم امکان مبادلات ارزی با سایر کشورهای مقصد و از سویی کاهش سفرهای خارجی به ایران بر روی فروش صنایع دستی تاثیر گذاشته است.
وی ادامه می دهد: ناآرامی های سال گذشته؛ تیرگی روابط بین‌المللی ایران با تعدادی از کشورهای هدف، کاهش توان مالی مردم، کاهش تعداد مسافرت‌های خارجی، عدم استقبال تولیدکنندگان داخلی از نمایشگاه‌های خارجی به دلیل مشکلات مالی، محدودیت اینترنت و فیلتر پلتفرم‌های خارجی که ابزاری برای صادرات از طریق دیجیتال مارکتینگ بودند همگی این روز ها بر فروش صنایع دستی و میزان صادرات تاثیر منفی گذاشته است.
معاون صنایع‌دستی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی هم چنین اشاره ای به صنایع‌دستی منحصربه‌فرد و پرطرفدار این استان داشته و ادامه می‌دهد: خراسان رضوی دارای تولیداتی شامل زیورآلات سنتی، فیروزه و سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی، گلدوزی، مصنوعات چرم دست‌دوز، گلیم، سفال و سرامیک، نساجی سنتی مانند پارچه‌های دست‌بافت؛ مصنوعات حجاری سنتی هم چون سنگ هر کاره، کاشی سنتی و تابلوهای مینیاتور و نگارگری است که موردتوجه و استقبال کشورهای همسایه است.
ناآرامی‌های سال گذشته؛ تیرگی روابط بین‌المللی ایران با تعدادی از کشورهای هدف، کاهش توان مالی مردم، کاهش تعداد مسافرت‌های خارجی، عدم استقبال تولیدکنندگان داخلی از نمایشگاه‌های خارجی به دلیل مشکلات مالی، محدودیت اینترنت و فیلتر پلتفرم‌های خارجی که ابزاری برای صادرات از طریق دیجیتال مارکتینگ بودند همگی این روز ها بر فروش صنایع دستی و میزان صادرات تاثیر منفی گذاشته است
وی با تأکید بر اینکه تولیدکنندگان ما باید در رقابت با صنایع‌دستی و محصولات خارجی هزینه مؤلفه‌های تولید را تا جای ممکن کم نمایند می‌افزاید: این مؤلفه موجب می‌شود تا محصول نهایی تولیدشده باقیمت تمام‌شده قابل‌رقابت با صنایع‌دستی خارجی به دست مردم برسد.
عبور از مرحله سنتی
عماد دولت شاه پژوهشگر، مخترع و نوآور برتر کشور در سال‌های ۸۷ تا ۹۰ و مؤسس و مدیر اولین مرکز آینده‌پژوهشی و آینده‌نگاری جنوب کشور در گفت‌وگو با بازار بر ضرورت عبور از تولیدات سنتی تکیه داشته و می‌گوید: در این موضوع اگر بخواهیم تحلیلی انجام دهیم می‌بینیم سهم واردات صنایع‌دستی در کشورها متفاوت شده است و درواقع صنایع فرهنگی جایگزین صنایع‌دستی شده‌اند بنابراین صنایع‌دستی باید روالی را طی کند که در قالب صنایع فرهنگی دانش‌بنیان شود.
وی اذعان می کند: هنرمندان کشورهایی مانند ترکیه و کره جنوب توجه به حوزه علوم شناختی اقدام به تهیه فیلم و سریال می‌کنند و از همین طریق با توجه به نیاز ایجادشده خود ما به دنبال واردات محصولات صنایع‌دستی این کشورها می‌رویم.
این پژوهشگر ادامه می دهد: اگر ما بتوانیم صنایع فرهنگی را جا بیندازیم به دنبال آن می‌توانیم صنایع دانش‌بنیان دستی را نیز صادر کنیم لذا برای این روش نیازمند هستیم که محصولات صنایع‌دستی را به‌صورت تجاری و در قالب محصولات کم‌هزینه‌تر طراحی کنیم.
وی اذعان می‌کند: در حوزه دانش‌بنیان شدن صنایع‌دستی باید اول مسئولان قانع شوند و بعد هنرمند را قانع کنیم. هنرمندان به خاطر چرخاندن دخل‌وخرج خود مشکلات بسیاری دارند به دنبال فرآیند اداری نمی‌روند.
ددوات شاه بیان می کند: در خلق یک اثر، مطالعات جامعه‌شناختی می‌خواهد که بدانیم چطور یک اثر می‌تواند در افراد تأثیر ایجاد کند. به‌وسیله بازاریابی عصبی و علوم شناختی می‌توان فرآیندی که یک اثر هنری در ذهن انسان می‌گذارد را بررسی کرد.
وی متذکر می شود: پیوند زدن علوم به یکدیگر نقطه دانش‌بنیان شدن است و لذا دانش در بحث طراحی یک محصول درگیر می‌شود و می‌گوید اگر عناصر یا چیدمان، جنس، رنگ یا سایر جزئیات به این طریق باشد قطعاً اثرگذاری بهتری دارد.
این نوآور برتر بیان می کند: اگر دانش در هر سطحی در طراحی محصول صنایع‌دستی دخالت کند آن محصول دانش‌بنیان می‌شود به‌شرط آنکه دانش به‌کاررفته روایی نباشد، مثلاً در طراحی یک اسلیمی یا طرح یک قالی اگر دانش به‌صورت استاد و شاگردی و روایی منتقل شود دانش‌بنیان نیست اما اگر به‌صورت یک دانش آشکار در یک نرم‌افزار گنجانده شود دانش‌بنیان می‌شود.
وی با تأکید بر این موضوع که صنایع‌دستی در حال حاضر تبدیل به یک علم بین‌رشته‌ای شده و مثل قدیم نیست که شرط آن وجود المان‌های دیروز یا روش‌های دیروز باشد. امروز امکانات و فنّاوری جدید به وجود آمده است که ما می‌توانیم صنایع‌دستی مدرن و جدید ایجاد کنیم.
دولت شاه اذعان می کند: لزوم آموزش هنر به هنرمندان و آشنا کردن این افراد با علم و یا اینکه چه علومی به درد هنرمندان می‌خورد از ضروریات رفتن به سمت دانش‌بنیان شدن صنایع‌دستی است لذا در معاونت صنایع‌دستی قسمتی به نام آموزش و ترویج وجود دارد، یکی از وظایف این معاونت ترویج شیوه‌های اجرا است ولی خود این معاونت در اکثر مواقع دانشی ندارد که به درد هنرمندان بخورد و به‌نوعی دانش هنرمندان به‌روز شود.
بازاریابی حلقه مفقوده صنایع‌دستی
معاون سرمایه‌گذاری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان رضوی نیز در این رابطه معتقد است هنرمندان در حوزه بازاریابی موفق نبوده و کمتر بر روی این مقوله تمرکز داشتند.
احمد دیناری به بازار می‌گوید: پرداختن به موضوع مهم سرمایه‌گذاری در بازاریابی صنایع‌دستی و هنرهای سنتی بدان جهت مهم و ضروری است که به‌قدر کافی به آن توجه نشده است و تمرکز هنرمندان و تولیدکنندگان همواره بر روی تولید بوده است و نه بازاریابی.
پرداختن به موضوع مهم سرمایه‌گذاری در بازاریابی صنایع‌دستی و هنرهای سنتی بدان جهت مهم و ضروری است که به‌قدر کافی به آن توجه نشده است و تمرکز هنرمندان و تولیدکنندگان همواره بر روی تولید بوده است و نه بازاریابی
وی بابیان اینکه امروزه مهم‌ترین چالش و خلأ حوزه کسب‌وکارهای صنایع‌دستی، مقوله بازاریابی علمی و نظام‌منداست ادامه می‌دهد: مهم‌ترین عامل ورشکستی کسب‌وکارهای خرد همچون کسب‌وکارهای حوزه صنایع‌دستی، ضعف عملیات بازاریابی بوده و تقویت آن به‌شدت به کاهش هزینه‌های کسب‌وکار کمک می‌کند.
معاون سرمایه‌گذاری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان رضوی یکی از راهکارهای عملی افزایش فروش صنایع‌دستی را استفاده از ظرفیت گردشگری مقاصد گردشگری و کسب‌وکارهای آن می‌داند و می‌گوید: البته این موضوع درگرو بازار سنجی و بررسی علایق و سلایق، ویژگی‌ها و دلایل خرید و سایر ویژگی‌های گردشگران است.
دیناری عنوان می‌کند: بازاریابی فرایندی است که در قالب آن بررسی بازار در اولویت کار قرار دارد و لذا نمی‌توان نسخه‌ای عاری از هرگونه بازار سنجی را به مردم ارائه کرد و انتظار بازخورد مثبت و رضایت داشت.
نظر شما