بازار؛ گروه بین الملل: رونق و توسعه کریدورهای تجاری که به عنوان مولفه های مهم در اقتصاد بین الملل هستند منجر به گسترش و تقویت روابط بازرگانی میان کشورها، همگرایی سیاسی میان آن ها و همچنین توسعه اقتصادی ملل می شوند. کریدورها در صورت رسیدن به ظرفیت حداکثری می توانند درآمد کلانی از طریق ترانزیت عاید کشور کنند.
در منطقه خاورمیانه، ایران از دوران های گذشته به دلیل موقعیت ژئوپولیتیکی خود، به عنوان هاب تجاری منطقه از اهمیت بالایی برخوردار بوده که برای اثبات این ادعا می توان به جاده ابریشم باستان و نقش کلیدی ایران در آن اشاره نمود.
انتفاع از مزایای حمل و نقل ترکیبی، احداث حلقه نهایی کریدور شمال- جنوب، افزایش ضریب امنیت سفرها، رونق اقتصادی و اجتماعی منطقه و همچنین کمک به رونق صنعت گردشگری از مهمترین مزایای این شبکه ریلی هستند
در همین راستا، پروژه راه آهن رشت - کاسپین در واقع حلقه مفقوده زنجیره تأمین کالا و توسعه اقتصادی منطقه با اتصال ایران به کریدور نوستراک شمال- جنوب به شمار می آید و لذا با توجه به شرایط نامساعد خطوط جاده ای کشور و بهای گزاف حمل و نقل جاده‌ای، با گسترش حمل و نقل ریلی، فعالیت نوین لجستیکی در گلوگاه‌های اقتصادی کشور شکل می گیرد، زیرا مسیرهای ریلی رهگذرهای ایمنی برای انتقال کالاها از شرق به غرب هستند و ایران با استقرار در مسیرهای حمل و نقل بین المللی در حال حاضر تمرکز بیشتری روی حمل و نقل ریلی دارد.
انتفاع از مزایای حمل و نقل ترکیبی، احداث حلقه نهایی کریدور شمال- جنوب، افزایش ضریب امنیت سفرها، رونق اقتصادی و اجتماعی منطقه و همچنین کمک به رونق صنعت گردشگری از مهمترین مزایای این شبکه ریلی هستند که بنا به وعده مسئولین قرار است در نیمه اول سال آینده به بهره برداری برسد.
اواخر سال ۹۷ راه آهن قزوین- رشت به طول ۱۶۴ کیلومتر با هزینه هزار و ۸۵۰ میلیارد تومان به بهره برداری رسید و گیلان رسماً به شبکه را آهن سراسری پیوست. بهره برداری از مسیر ریلی رشت- کاسپین می‌تواند گیلان را مبدل به یکی از قطب‌های اقتصادی کشور کند زیرا این منطقه امتیازهای اقتصاد دریا، کشاورزی و گردشگری را تماما در اختیار دارد. امتیاز مهم بندر کاسپین حمل‌ونقل ترکیبی محموله ها به روسیه و کشورهای حاشیه دریای خزر است.
با عنایت به موقعیت راهبردی این مسیر ریلی، اتصال راه آهن رشت به بنادر انزلی و کاسپین و آستارا به عنوان تکمیل کننده مسیر ریلی کریدور شمال – جنوب می‌تواند رونق اقتصادی فراوانی به ارمغان آورد
در حال حاضر ۷۵ درصد از پروژه راه آهن رشت- کاسپین که ۳۵ کیلومتر طول دارد تکمیل شده است. اعتبار لازم برای اجرایی کردن پروژه مذکور حدود ۶۵۰ میلیارد تومان برآورد شده است و پیش تر نیز ۲۰۰ میلیارد تومان به صورت نقدی برای این پروژه هزینه شده است که منجر به شتاب بیشتر در عملی کردن آن شده است. براساس آمار برای اتمام آن ۳۰۰ میلیارد تومان دیگر اعتبار مورد نیاز است. لازم به ذکر است که سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور در سفر خود به گیلان تاکید کرده بود که ۳۰۰ میلیارد متمم بودجه برای تکمیل این پروژه اختصاص داده شود. لازم به ذکر است که تمام مواد و قطعات مورد استفاده در این پروژه از جمله ریل و غیره تماما ساخت داخل بوده و از هیچ قطعه وارداتی در ساخت این مسیر ریلی استفاده نشده است.
با عنایت به موقعیت راهبردی این مسیر ریلی، اتصال راه آهن رشت به بنادر انزلی و کاسپین و آستارا به عنوان تکمیل کننده مسیر ریلی کریدور شمال – جنوب می‌تواند رونق اقتصادی فراوانی به ارمغان آورد.
استان گیلان با مواهب طبیعی منحصر به فرد خود به عنوان یک استان های مرزی از ظرفیت بنادر مسیرهای ریلی، جاده ای و هوایی در شمال کشور نیز منتفع شده که نقش پررنگی در درآمدزایی و توسعه این منطقه هم از نظر جذب گردشگر و هم ترانزیت دارد. افزون بر این همسایگان شمالی ایران به ویژه روسیه در انتظار تکمیل این حلقه مفقوده از کریدور شمال- جنوب بوده اند و بدیهی است که هر گونه تعلل و تاخیر می تواند منجر به جایگزینی مسیرهای دیگر از سایر کشورها شود و قطع به یقین ایران با توجه به ظرفیت گسترده بنادر خود در شمال و جنوب نباید چنین فرصت طلایی را از دست دهد.
بخشی از زنجیره مفقوده دالان شمال- جنوب با احداث مسیر ریلی قزوین- رشت به طول ۱۶۴ کیلومتر در اسفندماه سال ۹۷ به بهره برداری رسید و متعاقبا در سال ۹۸ احداث مسیر ریلی رشت- کاسپین آغاز شد اما این پروژه با وقفه ای جدی مواجه شد. اما دولت سیزدهم به رغم تمامی دشواری ها و تنگناهای اعتباری، مصمم به تکمیل این مسیر شده است. زیرا تکمیل راه آهن در گیلان اقدامی موثر در جهت رونق و توسعه ظرفیت های اقتصادی کشور، گسترش صادرات درون و برون مرزی و نیز مراودات اقتصادی گسترده جهانی استف زیرا استان گیلان نقش چشم گیری در توسعه تجارت بین الملل ایران در حوزه کشورهای اوراسیا دارد.
به عقیده کارشناسان تکمیل کریدور شمال- جنوب به صورت ریلی و آزادراهی می تواند نه تنها در این منطقه تحول ایجاد کند بلکه برای کشور هم درآمدزایی قابل توجهی خواهد داشت.
با عنایت به موقعیت جغرافیایی ایران، ظرفیت گسترده بنادر در شمال وجنوب کشور، مرزهای طولانی آبی و خاکی با همسایگان متعدد و استقرار در مسیر کریدورهای بین المللی مانند مسیر تجاری شمال- جنوب و شرق به غرب باید از تمامی ظرفیت های حمل و نقل ایران در حوزه ترانزیت بهره برد زیرا تکمیل و توسعه مسیرهای ترانزیتی از جمله مسیر ریلی رشت – کاسپین نه تنها موجب افزایش درآمدهای ترانزیتی ایران می شود بلکه موجب تقویت جایگاه کشور در منطقه و جهان و ایجاد پیوندهای سیاسی و اقتصادی با سایر کشورهای ذی نفع خواهد شد.
سه کشور کلیدی کریدور شمال - جنوب روسیه، ایران و هند هستند که با تاسیس کامل این کریدور از پطرزبورگ روسیه از مسیر ایران تا دریای عمان و هند در این مسیری که قرار است بین المللی شود، هزینه ها ۴۰ تا ۴۵ درصد برای کاربران کاهش می دهد.
از سوی دیگر تکمیل حلقه مفقوده (مسیر ریلی رشت – کاسپین) در کریدور شمال – جنوب موجب تجارت اروپا و آسیا می شود. در حال حاضر کالاهای صادراتی هند به مقصد اروپا باید از دریای عمان عبور کنند و پس از گذر از دریای احمر و کانال سوئز به اروپا می رسند در حالی که از طریق ایران مسیر ترانزیتی فوق العاده ساده، ایمن و مقرون به صرفه است.
با توجه به این که مسیر ریلی رشت – کاسپین گلوگاه این کریدور است در صورت تکمیل آن همسایگان شمالی از جمله جمهوری آذربایجان و روسیه قادر خواهند بود کالاهای خود را به جنوب ایران منتقل کنند و با استفاده از ظرفیت بنادر جنوبی به مناطق دیگر ارسال کنند
با توجه به این که مسیر ریلی رشت – کاسپین گلوگاه این کریدور است در صورت تکمیل آن همسایگان شمالی از جمله جمهوری آذربایجان و روسیه قادر خواهند بود کالاهای خود را به جنوب ایران منتقل کنند و با استفاده از ظرفیت بنادر جنوبی به مناطق دیگر ارسال کنند.
نبود همکاری میان برخی نهادهای ایرانی با طرف روس، برخوردهای سلیقه‌ای در خصوص اجرای قانون در بنادر مختلف که ضرر آن متوجه صاحبان کالا است، در اولویت بودن تردد مسافر در مسیر آزادراهی شمال کشور که باعث کندی و عدم امکان افزایش تعداد حمل و نقل کالا با کامیون می‌شود، قرار گرفتن بنادر ایران در شهر و مراکز تجمع جمعیتی و تردد گردشگران، رقابتی نبودن عوارض نقل و انتقال کالا از مسیر ایران و نبود برنامه کلان در زنجیره تأمین کالا از مهمترین مشکلات پیش روی فعال سازی کریدور شمال-جنوب بوده است.
ایجاد ارتباط میان کشورهای آسیا با اروپا مهمترین عامل ایجاد همکاری منطقه ویژه اقتصادی انزلی و آستاراخان را در دهه هفتاد تشکیل می‌داد و این در حالی است که علی رغم گذار دو دهه‌ای از انعقاد تفاهم نامه ایجاد کریدور شمال-جنوب و حضور کشورهای عضو در پیمان شانگهای، سازمان همکاری اقتصادی اکو و اتحادیه اقتصادی اوراسیا، هنوز شاهد بهره برداری کامل از این مسیر ترانزیتی مهم بین المللی نیستیم.
اشتیاق روسیه برای تکمیل راه آهن رشت – کاسپین
از زمان تحریم های اقتصادی و سیاسی گسترده علیه روسیه در پی جنگ این کشور با اوکراین، صنعت ترانزیت در سرزمین سزارها با محدودیت ها و آسیب های جدی مواجه شده است. به رغم زیرساخت های حمل و نقلی گسترده در روسیه از جمله گسترده ترین شبکه ریلی جهان که می تواند نقش موثری در ترانزیت کالاهای چینی به اروپا و بالعکس در مسیر کمربند و راه چین ایفا نماید، این کریدور که در حقیقت شاخه شمالی «کمربند و راه» چین به حساب می آید، از نخستین بخش های اقتصادی بود که به همراه بانک های روسی، تحت تحریم های شدید آمریکا و اتحادیه اروپا قرار گرفت.
بر این اساس، احداث و گسترش یک دالان تجاری به عنوان شاهراه اصلی ارتباط روسیه با سایر بخش های جهان به ویژه جنوب آسیا مانند هند و آسیای جنوب شرقی برای تامین مایحتاج مصرفی روسیه و همچنین به عنوان شاهراه صادراتی برای مسکو بسیار حیاتی است.
از این رو، طی ماه های گذشته و با افزایش همکاری های اقتصادی میان ایران و کشورهای مستقل مشترک المنافع شوروی سابق ، مسکو توجه و تمرکز خاصی بر راه اندازی، تقویت و تکمیل گسستگی های موجود در بخش ریلی کریدور شمال – جنوب در ایران مبذول داشته که از جمله می توان به پیشنهاد طرف روسی برای ساخت و تکمیل راه آهن رشت – آستارا اشاره کرد و روسیه مصر به استفاده از شبکه ریلی ایران برای حمل بار از دریای جنوب به شمال و بالعکس است
از این رو، طی ماه های گذشته و با افزایش همکاری های اقتصادی میان ایران و کشورهای مستقل مشترک المنافع شوروی سابق ، مسکو توجه و تمرکز خاصی بر راه اندازی، تقویت و تکمیل گسستگی های موجود در بخش ریلی کریدور شمال – جنوب در ایران مبذول داشته که از جمله می توان به پیشنهاد طرف روسی برای ساخت و تکمیل راه آهن رشت – آستارا اشاره کرد و روسیه مصر به استفاده از شبکه ریلی ایران برای حمل بار از دریای جنوب به شمال و بالعکس است.
مضاف بر این بسیاری از تجار روس علاقمند هستند کالای خود را نه از مسیر جاده بلکه از طریق ریل و پس از تخلیه و بارگیری در بنادر به مقصد منتقل کنند.
انزلی، کاسپین، امیرآباد، نوشهر و آستارا بنادر مهم شمالی کشور هستند و باید تمامی آن‌ها به ریل متصل شوند، همان‌طور که امیرآباد از این مزیت برخوردار است و به خوبی توانسته در حوزه صادرات عملکرد مطلوبی داشته باشد و در صورت اتصال رشت به بندر کاسپین، شاهد اتصال کامل شبکه ریلی بنادر شمالی کشور می شویم و به طور حتم توسعه ترانزیت و حمل‌ونقل کانتینری کشور محقق خواهد شد.
همچنین با توجه به اینکه راه‌آهن بندر کاسپین - رشت در حال احداث است می‌توان هاب رشت را نیز به عنوان مرکز لجستیکی دیگری تعریف کرد و به این ترتیب کالاهای کشور روسیه و آذربایجان از دو طریق ریلی و دریایی جهت ترانزیت به کشور ایران وارد شده و سپس به آب‌های آزاد جنوب ایران برای ارسال به هند و چین انتقال یابند.
نتیجه
با توجه به وقفه طولانی در بهره برداری از مسیر ریلی رشت – کاسپین و اهمیت راه اندازی این مسیر برای روسیه در شرایط کنونی و هم چنین عواید گسترده و درآمد زایی این دالان ترانزیتی در ایران لازم است ارگان های مربوطه هر چه سریع تر زمینه بهره برداری از این پروژه را فراهم آورند زیرا که تعلل در راه اندازی این کلان طرح موجب جایگزین شدن سایر مسیرهای غیرعبوری از ایران می شود.
از سوی دیگر اتصال مسیرهای ریلی به بنادر برای استفاده از ظرفیت کریدور شمال – جنوب، توسعه ترانزیت و حمل و نقل کاتینری نیز از دیگر مسایل مهم است که نباید از آن غافل شد. در حال حاضر تنها بندر شمالی کشور که به خط ریلی متصل است بندر امیر آباد است و بندر کاسپین به رغم موقعیت ژئوپلیتیکی به دلیل عدم این اتصال نتوانسته از ظرفیت های خود حداکثر استفاده را ببرد.
در نهایت با توجه به ایمنی بیشتر مسیرهای ریلی در مقایسه با خطوط جاده ای لازم است نهادها و ارگان های مربوطه بیش از پیش نسبت به توسعه خطوط ریلی برای گسترش صنعت ترانزیت در کشور خصوصا در شرایط فعلی با توجه به تحریم های ظالمانه غرب اهتمام ورزیده و زمینه ساز گشایش اقتصادی بیشتر برای کشور شوند.
نظر شما