سند همکاری ایران – نیکاراگوئه نقشه راه راهبردی روابط دوجانبه؛ ایران در پی حضور قوی در آمریکای لاتین

بازار؛ گروه بین الملل: سند جامع برنامه همکاری میان ایران و نیکاراگوئه روز یک شنبه به امضای حسین امیر عبداللهیان، وزیر امور خارجه کشور و دنیس مونکادا همتای نیکاراگوئه ای وی رسید. مونکادا با هدف رایزنی و بررسی توسعه همکاری و تعاملات دو جانبه میان ایران و نیکاراگوئه و شرکت در سومین نشست مجمع گفتگوی تهران به ایران سفر کرده است. اجلاس کمیسیون مشترک همکاری های اقتصادی دو کشور به زودی در نیکاراگوئه برگزار می شود.

در این دیدار امیرعبداللهیان بر آمادگی جمهوری اسلامی ایران برای گسترش روابط دو کشور در حوزه‌های اقتصادی و تجاری به عالی‌ترین سطح تاکید کرد.

جامعه مدنی آمریکای لاتین، حامی دول چپ گرا است که این مساله موجب تضعیف پایه های امنیت و آینده اقتصادی غرب می شود و چنین وضعیتی اقدامات راهبردی و اقتصادی ایران را از طریق شرکای خود بهبود بخشیده است.

در دوره زمامداری محمود احمدی نژاد رییس جمهوری اسبق ایران روابط ایران با کشورهای آمریکای لاتین به شدت رو به گرمی و گسترش رفت. وی سفرهای متعددی به کشورهای آمریکای لاتین داشت و بر همین اساس پروژه های زیادی در کشورهای این منطقه از جمله برزیل، ونزوئلا، اکوادور و نیکاراگوئه اعم از ساخت و ساز مسکن و بیمارستان، معدن، نیروگاه و پالایشگاه فعال شدند و طی این مدت صادرات ایران به این منطقه افزایش چندین برابری را تجربه کرد. در دولت احمدی نژاد ایران و نیکاراگوئه توافق نامه ای در خصوص ساخت سد برق‌آبی ۲۳۰ میلیون دلاری به نام بودوک توسظ یک شرکت دولتی ایرانی برروی رودخانه "توما" امضا کردند.

نمودار صادرات ایران به آمریکای لاتین در سال ۲۰۱۶ به رقم تقریبی ۲۰۰ میلیون دلار رسید. در سال ۲۰۱۸ حجم تجارت غیر نفتی ایران با این منطقه به عدد ۵۰۰ میلیون دلار رسید و واردات از آمریکای لاتین نیز بالغ بر ۵۰۰ میلیون دلار شد.

همچنین، اطلاعات منتشر شده برای سال توسط گمرک ایران از رشد بالای تجارت غیرنفتی بیش از ۸۰۰ میلیون دلار برای سال مالی ۹۸-۹۷ خبر داد. در این دوره، ایران روی محصولات نیمه تمام آهن/فولاد غیر آلیاژی، ماشین آلات، کفپوش‌ها، محصولات نساجی، پسته، شیشه شناور و انگور خشک متمرکز بود.

اواخر مهرماه سال جاری، در دیدار میان علی اکبر محرابیان وزیر نیرو و هیئت عالی‌رتبه نیکاراگوئه در تهران «لائوره آنو اورتگا» دستیار ارشد رئیس‌جمهور در امور سرمایه‌گذاری، تجارت و همکاری‌های بین‌المللی نیکاراگوئه دریافت مشتقات نفتی موردنیاز کشور نیکاراگوئه را به‌عنوان نقطه عطف همکاری‌های اقتصادی دو کشور دانست

اما پس از روی کار آمدن دولت حسن روحانی رئیس جمهوری پیشین ایران و امضای برجام روابط ایران و کشورهای آمریکای لاتین رو به سردی رفت و دیگر خبری از اجرای پروژه های ایرانی در این کشورها نبود. در حال حاضر در دوره سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری فعلی ایران با توجه به رویکرد شرق محور دولت و تمرکز آن بر آمریکای لاتین مجددا پرونده همکاری های تجاری و اقتصادی با این کشورها باز شده است.

اواخر مهرماه سال جاری، در دیدار میان علی اکبر محرابیان وزیر نیرو و هیئت عالی‌رتبه نیکاراگوئه در تهران «لائوره آنو اورتگا» دستیار ارشد رئیس‌جمهور در امور سرمایه‌گذاری، تجارت و همکاری‌های بین‌المللی نیکاراگوئه دریافت مشتقات نفتی موردنیاز کشور نیکاراگوئه را به‌عنوان نقطه عطف همکاری‌های اقتصادی دو کشور دانست.

وی در ادامه خواستار برنامه ریزی برای واردات سایر اقلام موردنیاز این کشور آمریکای لاتین از جمله محصولات دارویی، اقلام مصرفی خانوارها و سرمایه‌گذاری مشترک در حوزه‌های کشاورزی و انرژی شده بود.

فرصت های سرمایه گذاری و صدور خدمات فنی مهندسی ایران به نیکاراگوئه

در این راستا با توجه به خودکفایی ۹۷ درصدی ایران در تولید دارو و صادرات گسترده اقلام دارویی ایران به کشورهایی چون ترکیه، اتریش، سوریه، آلمان، افغانستان، ظرفیت صادرات اقلام دارویی به نیکاراگوئه فعال شد و تیر ماه سال جاری ایران ۲۰۰ هزار دوز واکسن کووایران برکت به صورت رسمی به نیکاراگوئه تحویل داده شد. ایران حدود ۴ میلیون دوز واکسن کرونای داخلی به کشورهای دیگر صادر کرده است. شهریور ماه سال جاری شرکت گروه دارویی برکت با بزرگترین تامین کننده دارو نیکاراگوئه CRUZ AZUL در حوزه تامین دارو و تجهیزات پزشکی قرارداد امضا کرد.

از سوی دیگر و در ادامه همکاری های اقتصادی ایران و نیکاراگوئه، اوایل سال جاری رویترز گزارش داد که دو کشور به منظور توسعه میادین نفتی در نیکاراگوئه و همچنین سرمایه گذاری در یک واحد پالایشگاهی تفاهم نامه مشترک امضا کردند.

ایران به نیکاراگوئه اطمینان داده است که در تامین سوخت این کشور همکاری داشته باشد و اقداماتی را برای سرمایه گذاری در یک پالایشگاه به منظور «خنثی کردن اثرات تجاوزات و تحریم‌های آمریکا و اروپا» در دستور کار خود قرار دهد. جواد اوجی وزیر نفت نیز گفته بود که ایران از هیچ تلاشی برای تامین سوخت به نیکاراگوئه دریغ نخواهد کرد

در این گزارش آمده است که ایران به نیکاراگوئه اطمینان داده است که در تامین سوخت این کشور همکاری داشته باشد و اقداماتی را برای سرمایه گذاری در یک پالایشگاه به منظور «خنثی کردن اثرات تجاوزات و تحریم‌های آمریکا و اروپا» در دستور کار خود قرار دهد. جواد اوجی وزیر نفت نیز گفته بود که ایران از هیچ تلاشی برای تامین سوخت به نیکاراگوئه دریغ نخواهد کرد. نیکاراگوئه در حال حاضر ونزوئلا سوخت وارد می‌کند.

بر اساس گزارش رویترز، دانیل اورتگا رئیس جمهور نیکاراگوئه اعلام کرده بود که در جریان سفر اوجی در راس یک هیأت ایرانی به به این کشور در اردیبهشت سال جاری، «موضوعات اساسی مربوط به نفت» با پیشنهاد «پتروشیمی و پروژه‌های نفتی» و همچنین بهبود و نوسازی پالایشگاه‌ها و توسعه تولید در میادین نفت و گاز مورد بحث و بررسی قرار گرفت و دو دولت توافقنامه هایی در حوزه نفت امضا کردند.

به گفته اوجی این پروژه‌ها شامل سرمایه گذاری درپالایشگاه "بولیوار سوپریم سوئنو" متعلق دولت نیکاراگوئه است که توسط دولت اورتگا در سال ۲۰۰۷ راه اندازی شد اما در میانه راه متوقف شد. در این راستا وزیر نفت اعلام کرده بود که مرحله نخست پتروپالایشگاه ۱۰۰ هزار بشکه‌ای نیکاراگوئه با سرمایه‌گذاری کشور ونزوئلا علی رغم تحریم‌های آمریکا تکمیل شده است و با تحویل اسناد فنی این پروژه بی‌شک ایران در تکمیل این پروژه و دیگر پروژه‌های پالایشی شرکت خواهد کرد.

افزون بر این تیرماه سال جاری و در دیدار معاون صنایع حمل‌ونقل وزارت صمت منوچهر منطقی و وزیر ترابری و زیرساخت‌های نیکاراگوئه، منطقی از آمادگی کشورمان برای توسعه مراودات اقتصادی دو کشور در زمینه‌های ریلی، سیمان و فولاد خبر داده بود. منطقی در این دیدار گفته بود که ایران در ایجاد کامل خطوط ریلی در سه بخش زیرساخت تامین واگن و لوکوموتیو، تجهیزات کنترلی خطوط ریلی برای ایجاد ایمنی و بالا بردن بهره‌وری خطوط ریلی، آمادگی دارد.

شایان ذکر است با توجه به توانمندی شرکت های سازنده خطوط ریلی و لوکوموتیوسازی در ایران و هم چنین ظرفیت گسترده صادرات فولاد و سیمان کشور میتوان از این فرصت بهره برداری کرد و با انتقال دانش فنی برای ساخت خطوط ریلی و لوکوموتیو و گسترش زیرساخت مورد نیاز نیکاراگوئه علاوه بر ارزآوری نسبت به تقویت پیوندهای اقتصادی و بالطبع سیاسی ایران با کشورهای امریکای لاتین و به ویژه نیکاراگوئه گام برداشت که این مساله قطعا موجب تقویت وزنه اقتصادی، سیاسی و دیپلماتیک ایران در آمریکای لاتین میشود.

پیش تر اورتگا در دیدار با غلامحسین شافعی رییس اتاق بازرگانی ایران گفته بود مقادیر زیادی از صادرات این کشور به مواد خام بدون فرآوری اختصاص دارد و خواستار سرمایه گذاری تجار ایرانی در تولید ارزش‌افزوده و صادرات محصولات، کشت در زمین‌های حاصلخیز موجود در این کشور و صادرات ۱۰۰ درصد آنها، تأسیس شرکت‌های فعال در حوزه تکنولوژی‌های جدید رایانه‌ای و مونتاژ خودرو شده بود. با توجه به عملکرد مثبت ایران در زمینه کشت فراسرزمینی در صربستان، روسیه و برخی کشورهای دیگر و هم چنین با درنظرگرفتن خاک حاصلخیز و مرغوب نیکاراگوئه و نیاز این کشور به دانش فنی و تکنولوژی برای فرآوری محصولات شرکت های دانش بنیان توانمند در عرصه های کشاورزی و صنعتی می توانند با ورود به این حوزه با صدور خدمات فنی مهندسی و راه اندازی کارخانه های صنعتی در این کشور علاوه بر درآمدزایی ملی و گشایش بیشتر مالی و پولی برای ایران راه را برای ورود به سایر کشورهای آمریکای لاتین هموار کنند. در همین راستا طبق گفته رئیس سازمان حفظ نباتات کشور شاهپور علایی مقدم ایران اخیرا اقدام به صادرات آفت کش به نیکاراگوئه کرده است.

بخش کشاورزی نیکاراگوئه فعال است، اما نیازمند دریافت خدمات فنی مهندسی برای فرآوری محصولات کشاورزی است که این موضوع زمینه را برای همکاری ایران و نیکاراگوئه فراهم می‌کند. از سوی دیگر ایران نیازمند قهوه، پنبه و گوشت است و نیکاراگوئه در صادرات این محصولات فعال است. این در حالی است که به گفته اورتگا شرکت‌های فعال در مناطق آزاد نیکاراگوئه از پرداخت مالیات، معاف هستند و این امتیاز دیگری برای شرکت های ایرانی در این زمینه خواهد بود.

نکته مهم دیگر در خصوص مشارکت شرکت های ایرانی در پروژه های نیکاراگوئه حضور سالانه دو میلیون گردشگر در این کشور و نیاز مبرم آن به تامین زیرساخت هتل است و در همین باره اورتگا با توجه به عملکرد پیشین و قابل قبول شرکت های ایرانی در زمینه ساخت و ساز بیمارستان و واحدهای مسکونی در ونزوئلا و نیکاراگوئه و برخی کشورهای آمریکای لاتین خواستار حضور شرکت ایرانی در این طرح ها و پروژه ها شده است.

از سوی دیگر تهران به دنبال افزایش شمار دوستان خود برای مقابله با تحریم های جامعه غرب و خصوصا آمریکا است و روابط دو جانبه ایران با کشورهای آمریکای لاتین طبیعتاً مسیر را برای مقابله با تأثیر تحریم‌های بین‌المللی و تنوع بخشیدن به ابزارهای ایران باز می کند

مساله گسترش روابط ایران با آمریکای لاتین با توجه به رویکرد دولت سیزدهم مبنی بر توجه به ظرفیت های این منطقه در شرایط فعلی در الویت سیاست خارجی و دیپلماسی اقتصادی ایران قرار گرفته است و ونزوئلا، نیکاراگوئه و سایر کشورهای این منطقه مورد توجه جدی ایران هستند.

از سوی دیگر تهران به دنبال افزایش شمار دوستان خود برای مقابله با تحریم های جامعه غرب و خصوصا آمریکا است و روابط دو جانبه ایران با کشورهای آمریکای لاتین طبیعتاً مسیر را برای مقابله با تأثیر تحریم‌های بین‌المللی و تنوع بخشیدن به ابزارهای ایران باز می کند.

ایران امیدوار است که بتواند از طریق این ارتباطات با شکست انزوای بین المللی تحریم های غربی را بی پاسخ نگذارد و از آنجایی که کشورهایی مانند نیکاراگوئه، شیلی، ونزوئلا و ..نیز مانند ایران هدف تحریم های آمریکا قرار گرفته اند این مساله اتحاد میان ایران و این کشورها را برای خنثی کردن تحریم ها تقویت کرده است.

باید در نظر داشت که کشورهای آمریکای لاتین با توجه به پتانسیل ها و ظرفیت های خفته آنها تنها شریک راهبردی ایران نیستند و کشورهای منطقه از جمله ترکیه موفقیت های بسیاری در عرصه های حقوقی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی در تعامل با این کشورها کسب کرده اند. به عنوان مثال حجم تجارت فعلی ترکیه با آمریکای لاتین از یک میلیارد دلار در سال ۲۰۰۲ به ۱۵ میلیارد دلار در سال در حال حاضر رسیده است و همین موضوع اهمیت تمرکز بیشتر ایران بر آمریکای لاتیم را تقویت می کند.

نتیجه
روابط تجاری ایران در منطقه آمریکای لاتین کاملا بر اساس منافع سیاسی خارجی و روندهای ایدئولوژیک آمریکای لاتین در دو دهه گذشته بوده است. اگرچه مراودات تجاری با این منطقه عمدتا بر مبنای دیپلماسی نفت ایران بوده است، اما مواد خام و صنعتی به طور فزاینده‌ای در کشورهای آمریکای لاتین راه پیدا کرده است.

از سوی دیگر با درنظر گرفتن اهمیت امنیت غذایی در این منطقه و نیاز نیکاراگوئه به تجهیزات و دانش فنی کشاورزی برای فراوری محصولات، شرکت های دانش بنیان میتوانند به حوزه کشت فراسرزمینی در این منطقه، فرآوری محصولات و صادرات آنها ورود کنند که طبعا منافع متقابل برای کشور میزبان و شرکت های پیمانکاری خواهد داشت.

نیکاراگوئه و ونزوئلا در مقایسه با بزرگترین تولیدکنندگان مواد غذایی آمریکای لاتین مانند برزیل شرکای تجاری چندان بزرگی برای ایران نیستند اما اهمیت کشوری مانند نیکاراگوئه برای ایران از نظر راهبردی در جهت افزایش قدرت نرم جهانی ایران است. به عنوان مثال ایران به دنبال استفاده از موسسات مالی دو ملیتی برای بی اثر کردن تحریم های ظالمانه غرب است.

از سوی دیگر ایران در تلاش است تا با به مخاطره انداختن نفوذ آمریکا در خاورمیانه و آمریکای لاتین بقای سیاسی خود را حفظ کند و از این رو تحکیم روابط با متحدان خود در این منطقه با هدف کاهش فاصله جغرافیایی از ایالات متحده ضروری است.

ایران و نیکاراگوئه که هدف تحریم های آمریکا قرار دارند با هدفی مشترک سعی در توسعه همه جانبه روابط دارند و قطعا می توانند از مزایای اقتصادی یکدیگر استفاده کنند و به تلاش های خود برای دور زدن تحریم های آمریکا ادامه می دهند.