بازار؛ گروه بین الملل: حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران که اخیرا در راس هیاتی سیاسی به صربستان سفر کرده است، در دیدار با ایویسا داچیچ، معاون اول نخست وزیر و وزیر امور خارجه این کشور ظرفیت ارتقای همکاری‌ها در حوزه تجارت بین دو کشور را بسیار بالاتر از وضعیت جاری دانست و تلاش بیشتر دو کشور برای بهره گیری از ظرفیت های روابط در این حوزه را مورد تاکید قرار داد.
همچنین آنا برنابیچ، نخست وزیر صربستان نیز در دیدار با امیرعبداللهیان خواستار افزایش همکاری های دو جانبه میان دو کشور در زمینه های علمی - دانشگاهی، کشاورزی و انرژی شده بود.
مروری بر روابط تجاری اخیر ایران و صربستان
بر اساس گزارش اتاق بازرگانی جمهوری صربستان ارزش کل مبادلات تجاری دو کشور و ارزش صادرات ایران به صربستان در سال ۲۰۲۱ نسبت به سال ۲۰۲۰ به ترتیب ۱۱۵.۲ و ۱۸۷.۶ درصد رشد داشته است.
بر اساس اطلاعات موجود در بازه زمانی ژانویه تا دسامبر ۲۰۲۱، مجموع تجارت خارجی با جمهوری اسلامی ایران بالغ بر ۵۰.۸ میلیون دلار بوده که نسبت به سال ۲۰۲۰ به میزان ۱۱۵.۲ درصد افزایش داشته است. در سال ۲۰۲۰ مجموع مبادلات تجاری دو کشور تنها ۲۳.۶ میلیون دلار بود. صادرات صربستان به ایران در سال ۲۰۲۱ تنها ۳ میلیون دلار بوده، در حالی که واردات نسبت به سال قبل ۱۸۷.۹ درصد افزایش داشته است.
مراودات تجاری تهران و بلگراد شامل زمینه‌های کشاورزی و انواع کودها، قطعات خودرو، صنعت، معدن و خاک نسوز، سنگ‌های تزیینی و محصولات کانی فلزی و کربنات سدیم، صنایع دامپروری، محصولات پتروشیمی و صنایع کاشی - سرامیک و چینی بهداشتی است.
البته لازم به ذکر است که حجم روابط تجاری دو طرف در سال ۲۰۱۸ به رقم مطلوب ۲۰۰ میلیون دلار در سال رسیده بود، اما شوربختانه تحریم های آمریکا، خروج این کشور از برجام و پاندمی کرونا موجب کاهش چندین برابری تعاملات تجاری میان دو طرف شده است.
پیش تر، در آبان ماه سال جاری احسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی ایران در سفر خود به صربستان برای شرکت در سومین اجلاس کمیسیون مشترک همکاری های اقتصادی ایران و صربستان اعلام کرده بود توسعه تجارت خارجی و سرمایه گذاری خارجی از الویت های دولت سیزدهم است.
عناصر اصلی در روابط فعلی ایران و صربستان شامل همکاری‌های اقتصادی ـ تجاری است که تحریم های آمریکا موجب دور شدن شرکت های تجاری صرب از بازار ایران شده است. با این وجود، صربستان تمام مساعی خود را برای حفظ روابط تجاری با ایران تا جایی که تحریم های آمریکا مانع نشود، به کار گرفته است
این در حالی است که رشد ۵۵ درصدی مبادلات تجاری دو کشور در فاصله اجلاس دوم و سوم کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی (طی سال جاری میلادی و کمتر از یک سال) موید عزم جزم دو کشور برای گسترش تبادلات تجاری و مراودات اقتصادی است.
عناصر اصلی در روابط فعلی ایران و صربستان شامل همکاری‌های اقتصادی ـ تجاری است که متاسفانه تحریم های آمریکا موجب دور شدن شرکت های تجاری صرب از بازار ایران شده است. با این وجود، صربستان تمام مساعی خود را برای حفظ روابط تجاری با ایران تا جایی که تحریم های آمریکا مانع نشود، به کار گرفته است. از سوی دیگر تبادلات آموزشی بعد دیگری از مراودات میان دو کشور است تا جایی که شماری از دانشجویان ایرانی در صربستان تحصیل می‌کنند.
واکاوی حجم اندک مراودات ایران و صربستان علی رغم پتانسیل های گسترده دو جانبه
با وجود ظرفیت بالای همکاری مشترک و اشتیاق دو جانبه برای گسترش همکاری های اقتصادی، سطح مبادلات تجاری دو کشور چندان رضایت بخش نیست که میتوان بخشی از چرایی آن را در عدم آشنایی تجار و فعالین بخش خصوصی با مفاد تحریم‌های آمریکا علیه ایران جست و جو کرد. لازمه افزایش مبادلات دو جانبه میان دو کشور تمرکز بازرگانان ایرانی و صرب بر کالاهای غیر تحریمی است. موانع بانکی و ارائه راهکارهای گمرکی، حمل و نقل و بازاریابی محصولات ایران در صربستان و مشکلات اخذ ویزا برای فعالان اقتصادی نیز از جمله مهم ترین چالش های پیش رو در گسترش مراودات تجاری دو جانبه است.
اوخر تابستان ۱۳۹۶ دولت صربستان شهروندان ایرانی را از دریافت ویزا معاف کرد. درواقع صربستان نخستین کشور اروپایی بود که دروازه‌های خود را به روی ایرانی‌هایی که همواره برای سفر به اروپا با چالش ویزا روبه‌رو بوده‌اند، گشود. اما یک سال بعد به دلیل سوء استفاده ایرانیان از این شرایط اقدام به لغو معافیت ایرانیان از قانون ویزا کرد.
در خصوص محدودیت‌های موجود در زمینه نقل و انتقالات مالی و پولی میان ایران و صربستان، میتوان از ظرفیت برخی بانک‌های ایران که با محدودیت‌های کمتری از نظر تحریم مواجه هستند، استفاده کرد. افزون بر این تهاتر کالا یا حذف دلار از تبادلات تجاری ایران و صربستان و جایگزینی ریال ایران یا دینار صربستان نیز راهکار دیگری است که میتوان برای حل مشکلات مالی و پولی اندیشید
البته لازم به ذکر است که اخیرا با هدف تسهیلات تجاری ایران و صربستان بر ایجاد پلتفرم مشترک گمرکی تاکید و مقرر شده است تا روند ترخیص کالا و استانداردسازی روال‌ها و انطباق روال‌های فعلی با محوریت اتاق بازرگانی مشترک و کمیته مشترک تجاری اصلاح شود.
در خصوص محدودیت‌های موجود در زمینه نقل و انتقالات مالی و پولی میان ایران و صربستان، میتوان از ظرفیت برخی بانک‌های ایران که با محدودیت‌های کمتری از نظر تحریم مواجه هستند، استفاده کرد. افزون بر این تهاتر کالا یا حذف دلار از تبادلات تجاری ایران و صربستان و جایگزینی ریال ایران یا دینار صربستان نیز راهکار دیگری است که میتوان برای حل مشکلات مالی و پولی اندیشید.
در این راستا، اوایل تابستان سال جاری محمودرضا کریمی، مدیر روابط عمومی سازمان توسعه تجارت در توئیتی اعلام کرد که وزیر دارایی صربستان در جلسه با رئیس کل سازمان توسعه تجارت ایران، دستورات لازم جهت برقراری ارتباطات میان بانک‌های دو کشور را به بانک‌های صربستان ابلاغ کرده است، زیرا اشتیاق صرب‌ها برای واردات محصولات ایرانی دانش‌بنیان، نانو، تجهیزات پزشکی و داروهای نوترکیب نیازمند کانال‌های بانکی فعال است. یک هیأت تجاری ایرانی به سرپرستی علیرضا پیمان پاک، معاون وزیر و رئیس کل سازمان توسعه تجارت و به منظور توسعه روابط تجاری تیرماه برای یک سفر پنج روزه عازم صربستان شد.
صرب‌ها مشتاقانه خواهان سرمایه‌گذاری‌های مشترک در خصوص تولید مشترک محصولات دانش‌بنیان، فناوری بالا و تجهیزات پزشکی با ایران هستند. محصولات نانو و داروهای نوترکیب ایرانی از سایر محصولات موردعلاقه صرب ها برای واردات است.
افزون بر این، از آنجایی که تولیدات کشاورزی ۹/۶ دهم درصد تولید ناخالص کشور صربستان را تشکیل می‌دهد، این حوزه از اهمیت بسیار بالایی در صربستان برخوردار است. بنابراین، محصولات کشاورزی و مواد غذایی را میتوان از حوزه‌هایی برشمرد که در بازارهای ایران و صربستان بسیار جذاب و پرطرفدار هستند و در این راستا میتوان با برگزاری اکسپو کشاورزی و مواد غذایی بین دو کشور باهدف افزایش تعاملات تجاری دو جانبه نسبت به شناخت نیازهای بازار هدف، قیمت گذاری و در نتیجه گسترش تعاملات تجاری و کشاورزی اقدام کرد
افزون بر این، از آنجایی که تولیدات کشاورزی ۹/۶ دهم درصد تولید ناخالص کشور صربستان را تشکیل می‌دهد، این حوزه از اهمیت بسیار بالایی در صربستان برخوردار است. بنابراین، محصولات کشاورزی و مواد غذایی را میتوان از حوزه‌هایی برشمرد که در بازارهای ایران و صربستان بسیار جذاب و پرطرفدار هستند و در این راستا میتوان با برگزاری اکسپو کشاورزی و مواد غذایی بین دو کشور باهدف افزایش تعاملات تجاری دو جانبه نسبت به شناخت نیازهای بازار هدف، قیمت گذاری و در نتیجه گسترش تعاملات تجاری و کشاورزی اقدام کرد.
همچنین جزیره کیش در ایران به دلیل مزیت‌های توریستی، عدم نیاز به اخذ روادید و داشتن پرواز مستقیم از دبی، به عنوان گزینه‌ای بسیار مناسب برای برگزاری اکسپوی کشاورزی میان ایران و صربستان به شمار می رود. گذشته از این، صربستان از جمله کشورهای اروپایی است که میتواند کانال مناسبی برای صادرات محصولات کشاورزی ایرانی به سایر کشورها باشد.
در راستای همکاری های کشاورزی میان تهران و بلگراد باید عنوان کرد که صربستان در زمینه اصلاح بذر دانش فنی و توانمندی فوق العاده ای دارد، بنابراین ایران مبتواند با دریافت بذور مورد نیاز از این کشور پس از بومی‌سازی آن ها را در مناطق مختلف کشور مورد استفاده قرار دهد. بنابراین سرمایه‌گذاری مشترک و همکاری با این کشور در زمینه کشاورزی میتواند افق‌های تازه‌ای را برای صادرات محصولات کشاورزی و واردات بذور باز کند زیرا صربستان در زمینه تولید بذر سویا، کلزا و ذرت دارای سابقه درخشانی است.
یکی دیگر از تولیداتی که میتوان در صادرات محصولات کشاورزی به صربستان تهاتر کرد، روغن نباتی است؛ زیرا این کشور تولیدکننده روغن نباتی از نوع آفتابگردان است و به این ترتیب ایران میتواند با واردات روغن خام از این کشور فرآوری و بسته‌بندی را در داخل انجام دهد.
با توجه به برنامه‌های صربستان جهت پیوستن به اتحادیه اروپا و توافقنامه تجارت آزادی که این کشور با اتحادیه اروپا دارد است، به این ترتیب، صربستان میتواند دروازه ورود محصولات ایرانی به بازار اروپای شرقی و اتحادیه اروپا باشد. لذا لازم است ایران با دیپلماسی اقتصادی فعال تری در خصوص گسترش مناسبات اقتصادی و تجاری با این کشور اقدام کند
با توجه به برنامه‌های صربستان جهت پیوستن به اتحادیه اروپا و توافقنامه تجارت آزادی که این کشور با اتحادیه اروپا دارد است، به این ترتیب، صربستان میتواند دروازه ورود محصولات ایرانی به بازار اروپای شرقی و اتحادیه اروپا باشد. لذا لازم است ایران با دیپلماسی اقتصادی فعال تری در خصوص گسترش مناسبات اقتصادی و تجاری با این کشور اقدام کند و با رفع مشکلات بانکی و پولی و هم چنین گمرکی بخش خصوصی، راه برای حضور هر چه بیشتر کالاهای ایرانی در اروپای شرقی باز کند، به ویژه با توجه به وجود شمار بالایی از شرکت های توانمند دانش بنیان در زمینه های صنعتی و پزشکی درکشور.
همچنین با توجه به دسترسی ایران به بازار ۵۰۰ میلیونی کشورهای همسایه، باید از این فرصت جهت معرفی پتانسیل‌های سرمایه‌گذاری و سرمایه‌پذیری ایران و صربستان به نحو مطلوب استفاده کرد. دسترسی به بازار کشورهای اطراف ایران میتواند پتانسیل تولید مشترک در ایران و یا مناطق آزاد تجاری را به فرصتی بالفعل تبدیل کند. البته نکته مثبت حاِئز اهمیت در روابط دو کشور برقرار و دایر بودن همیشگی اتاق تجاری ایران و صربستان است و البته از این تشکل انتظار می رود برای گسترش حجم روابط تجاری میان دو کشور فعال تر وارد عمل شود.
نتیجه
با توجه به شرایط اقتصادی ایران و صربستان گزینه های متنوعی براس گسترش روابط اقتصادی دوجانبه در زمینه های کشاورزی، محصولات دانش بنیان و نانوتکنولوژی وجود دارد. در مرحله نخست کارشناسان اقتصادی ایران باید با حضور در صربستان از نزدیک با پتانسیل‌های این کشور آشنا شده تا زمینه‌های همکاری بیشتری فراهم شود. همچنین با توجه به آب و هوای معتدل، خاک مرغوب و تولیدات انبوه کشاورزی صربستان کشت فراسرزمینی در این کشور از سوی مهندسین و کشاورزان ایرانی گزینه دیگری برای تقویت مناسبات و تعاملات اقتصادی دو جانبه است که قطعا معامله ای برد -برد برای را طرف را رقم میزند زیرا این کالاهای کشاورزی تولید شده را میتوان به آسانی از طریق صربستان به سایر کشورهای اروپایی صادرات کرد و ارزآوری بیشتری برای ایران ایجاد کرد.
همچنین با توجه به اشتیاق صربستان برای حضور و مشارکت سرمایه‌گذاران ایرانی برای تولید محصولات غذایی در کشور صربستان، کشاورزان ایرانی می‌توانند برای کشور خود یا صادرات به کشور ثالث، اقدام به فعالیت کنند. لذا تشکل های اقتصادی مربوطه مانند اتاق های مشترک ایران و صربستان باید با ورود به این حوزه ها و حایت از تاجران و کارآفرینان و سرمایه داران ایرانی راه را برای ورود هر چه بیشتر آنان در صربستان و انجام پروژه های مشترک و صادرات کالا باز کنند.
نظر شما