تهمینه غمخوار؛ بازار: اخیرا خبری مبنی بر اینکه وزرای امور خارجه و حمل و نقل ترکیه، آذربایجان، قزاقستان و گرجستان نقشه راهی را برای توسعه مسیر حمل و نقل بین‌المللی ترانس خزر (کریدور میانی) برای سالهای ۲۰۲۲-۲۰۲۷ امضا کرده اند، منتشر شده است که این موضوع نه تنها برای توسعه مسیرهای حمل و نقل بین‌المللی در مسیر شرق به غرب از طریق دریای خزر، بلکه برای برداشتن گام‌های عملی برای تقویت همکاری‌ها در دریای خزر و دریای سیاه نیز اهمیت دارد.
از طرفی، برخی از کارشناسان معتقدند که به دلیل آنکه این طرح در راستای به انحصار درآوردن مسیر تجاری چین است، به نوعی نشان دهنده همکاری راهبردی میان ترکیه و چین در جهت دور زدن ایران است. با نگاهی به روابط چین و ترکیه به خصوص در ماههای اخیر در می یابیم که دو کشور به منظور ارتقاء روابط همکاری راهبردی به سطح بالاتر، اعلام آمادگی کرده اند که یکی از جنبه های این افزایش همکاری در خصوص مباحث مسیرهای ریلی و کریدوری بوده است.
اردوغان در دیدارهای خود با رئیس جمهور چین بارها آمادگی خود را برای همکاری با چین به منظور ارتقای همکاری های دوجانبه ثمربخش در تجارت و سرمایه گذاری ابراز کرده در حالی که در نیمه اول سال ۲۰۲۲، حجم تجارت دوجانبه به بالاترین حد خود یعنی ۲۰ میلیارد دلار رسید. این رقم نشان دهنده پتانسیل همکاری استراتژیک دوجانبه است.
همچنین، ترکیه و چین تقویت اعتماد متقابل سیاسی برای تحکیم پایه های اقتصادی، همسویی استراتژی های دوجانبه و همکاری در زمینه هایی مانند نوآوری فنی، اقتصاد سبز، بهداشت عمومی و زیرساخت ها را مد نظر قرار داده اند. در همین راستا، باید توجه داشت که این موضوع به طور خاص آنها را به روسیه نزدیکتر می کند تا ایالات متحده.
هم افزایی بین ابتکار کمربند_جاده و کریدور میانی
در خصوص همسویی بین ابتکار یک کمربند_ یک جاده و راهبرد پیشنهادی ترکیه برای کریدور میانی، افزایش همکاری اقتصادی و تجاری چین و ترکیه و ارتقای همکاری چندجانبه منطقه‌ای با جزئیات مورد بحث قرار گرفته است.
مسیر حمل‌ونقل بین‌المللی ترانس خزر که به کریدور میانی معروف است، یک سیستم حمل و نقل ریلی و کشتیرانی است که چین را به اروپا متصل می‌کند. از آسیای جنوب شرقی و چین شروع می شود و بسته به مقصد بار، از قزاقستان، دریای خزر، جمهوری آذربایجان، گرجستان و ترکیه قبل از رسیدن به اروپای جنوبی یا مرکزی می گذرد. از نظر جغرافیایی، این کوتاه ترین مسیر بین چین غربی و اروپا است. در ۳۱ مارس ۲۰۲۲، دولت‌های جمهوری آذربایجان، گرجستان، قزاقستان و ترکیه بیانیه‌ای مبنی بر بهبود پتانسیل حمل‌ونقل از طریق منطقه امضا کردند.
با همسویی یک کمربند_یک جاده با کریدور میانی، مفهوم پل، مفاهیم فرهنگی خاصی برای مردم چین و ترکیه دارد. پل تاریخی اوزون کوپرو، یک پل سنگی عثمانی قرن پانزدهمی بر روی رودخانه ارگنه در شمال غربی ترکیه، و پل ژائوژو، که برای اولین بار در اوایل سلسله سوئی در شمال چین ساخته شد، هر دو نقطه پایان هنر معماری در جهان هستند. بر همین اساس، مقامات دو کشور معتقدند که ایجاد پل دوستی و همکاری در محافل دانشگاهی دو کشور نیز ضروری است که موجب تبادل و یادگیری متقابل بین دو تمدن باستانی، همکاری و توسعه بین دو کشور به عنوان اقتصادهای نوظهور و نیز توسعه و پیشرفت می شود.
رئیس جمهور چین ابتکار کمربند اقتصادی جاده ابریشم را در سال ۲۰۱۳ مطرح کرد. بر اساس مفهوم جاده ابریشم باستانی، هدف این ابتکار ایجاد یک منطقه توسعه اقتصادی جدید از غرب چین تا استانبول است. در همین راستا، ترکیه یکی از اولین کشورهایی بود که از این طرح چینی حمایت کرد. از این رو، ابتکار کریدور شرق_غرب_میانی ترانس خزر که به سادگی به عنوان کریدور میانی شناخته می شود، یک شبکه حمل و نقل است که اروپا و آسیا را به هم متصل می کند.
یک کمربند_ یک جاده و کریدور میانی تقریباً اصول راهنمای مشابهی دارند و در عمل یکدیگر را تقویت می کنند. در نوامبر ۲۰۱۹، اولین قطار باری چین_اروپا از طریق ترکیه وارد پراگ، پایتخت جمهوری چک شد. این یک دستاورد مهم همکاری چین و ترکیه در همسویی یک کمربند_یک جاده و ابتکار کریدور میانی است.
سایر مشارکت های منطقه ای
وانگ لینکونگ، محقق موسسه مطالعات غرب آسیا و آفریقا در آکادمی علوم اجتماعی چین، معتقد است که باید اقدامات خلاقانه ای برای پیشبرد همسویی یک کمربند_یک جاده و ابتکار کریدور میانی ایجاد شود. او اعلام کرده که دو طرف باید همکاریهیا دوجانبه را برای تحریک نوآوری های نهادی تقویت کرده و در مشارکت بیشتر کشورها برای پیوستن به طرح ها و بهبود رقابت برای همسویی این دو ابتکار سریعتر حرکت کنند.
از سوی دیگر، رئیس دپارتمان مطالعات منطقه ای دانشگاه فنی خاورمیانه، زمانی دو سال و نیم یک بررسی میدانی در مورد سرمایه گذاری در ترکیه تحت چارچوب یک کمربند_یک جاده و وضعیت ترکیه در این طرح چینی انجام داد. او معتقد است که با وجود تفاوت در دیدگاه ها، طرح کریدور میانی ترکیه و یک کمربند_یک جاده چین مکمل یکدیگر هستند و وضعیت ترکیه دریک کمربند_یک جاده نباید به روابط دوجانبه آن با چین محدود شود.
موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد آن که آسیای مرکزی، خاورمیانه و اروپا را به هم متصل می کند، و نفوذ آن در عرصه جهانی، بر وضعیت آن در یک کمربند_یک جاده تأثیر می گذارد. در بررسی میدانی مشخص شده که تحرکات دیپلماتیک و تجاری مکرر توسط ترکیه و کشورهای آسیای مرکزی، جریان محموله های ترانزیتی را با نتایج ملموس تسهیل کرده است، به طوری که برخی از شرکت های لجستیک از آسیای مرکزی و حتی اروپا با وسایل نقلیه خود به طور کامل باز می گردند. بر همین اساس، بنادر و مراکز لجستیکی باید نقش بیشتری در یک کمربند_یک جاده ایفا کنند.
همکاری های اقتصادی و تجاری چین و ترکیه
چین و ترکیه هر دو به عنوان اقتصادهای نوظهور، از سال ۲۰۱۸ با چالش هایی در تجارت به دلیل حمایت گرایی روبرو شده اند. در ۲۱ سپتامبر ۲۰۲۱، در مناظره عمومی هفتاد و ششمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد، جین پینگ ابتکار توسعه جهانی را از منظر رفاه همه بشریت پیشنهاد و بر اهمیت همکاری جهانی در اقتصاد دیجیتال و اتصالات در عصر دیجیتال تاکید کرد. بر همین اساس، در سالهای اخیر، همکاری چین و ترکیه در اقتصاد دیجیتال، اقتصاد سبز، انرژی‌های نو و سایر زمینه‌ها به رشد خود ادامه داده است.
از طریق استفاده موثر از منابع و فناوری های دیجیتال، ترکیه اکنون خود را به یک تولید کننده دیجیتالی غیر از مصرف کننده دیجیتال تبدیل کرده و پلتفرم های دیجیتالی برای ارائه تجربیات خرید بدون تماس ایجاد شده است. بنابراین، پتانسیل همکاری چین و ترکیه در اقتصاد دیجیتال بسیار زیاد است.
اگرچه تورم در ترکیه هنوز بالاست، اما اقتصاد آن انعطاف پذیر است و بررسی‌ها نشان می‌دهد که شرکت های تولیدی عموماً عملکرد خوبی دارند. بسیاری از شرکت های چینی به لطف مجموعه ای از سیاست های اقتصادی ارائه شده توسط دولت برای کاهش فشار اقتصادی، سرمایه گذاری مستقیم خود را در بخش تولید ترکیه از سال ۲۰۲۱ افزایش داده اند.
علاوه بر این، ترکیه یکی از اعضای وابسته به اتحادیه اروپا است که یکی از عوامل اصلی بسیاری از تولیدکنندگان چینی برای سرمایه گذاری و ساخت کارخانه در ترکیه است. برخی از کارشناسان معتقدند که موقعیت استراتژیک ترکیه، این کشور را قادر می سازد که امکان اتصال شرکت های بین المللی را با دسترسی راحت به بازارهای اروپا، خاورمیانه، شمال آفریقا و آسیای مرکزی فراهم کند. بر همین اساس، ترکیه که به زیرساخت‌های تولیدی و لجستیکی مجهز است و به واسطه صنعت خدمات سطح بالا و منابع انسانی جوان و واجد شرایط آن تسهیل می‌شود، می‌تواند مقصدی ایده‌آل برای سرمایه‌گذاران چینی باشد.
تغییر ژئوپلیتیک سال ۲۰۲۲ زنجیره های تامین را تغییر داده و اروپا را به ایالات متحده نزدیکتر کرده است و در عین حال موانعی را برای تجارت شرق و غرب ایجاد کرده است. این موضوع نه تنها روسیه، بلکه همه کشورهای دیگر در جنوب و شرق اتحادیه اروپا را تحت تأثیر قرار داده است.
ترکیه به استفاده از این موقعیت استراتژیک فکر می کند و به دریاهای سیاه، مدیترانه و همچنین مسیرهایی مانند کریدور میانی خزر و کریدور شمال_جنوب از طریق ایران به خلیج فارس دسترسی دارد. این امکان دسترسی به شرق آفریقا، خاورمیانه و جنوب و شرق آسیا را از طریق مسیرهای دریایی، جاده ای و راه آهن فراهم می کند.
البته چین برای سالهای متمادی توسعه دهنده بزرگ زیرساخت‌های اوراسیا بوده است و ظهور کریدورهای تجاری جدید از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است، زیرا این کشور تلاش می‌کند تا هم انرژی، غذا و زنجیره‌های تامین مصرف‌کننده به و از چین را حفظ و توسعه دهد. این تلفیق نیازهای مشابه و مسیرهای حمل و نقل؛ بدون شک تأثیر زیادی بر تجارت دوجانبه، تولید و لجستیک و تجارت کشورهای ثالث مانند روسیه که یک شریک بسیار مهم برای هر دو باقی مانده است، دارد.
علاوه بر تلاش‌های دوجانبه فعلی، آنکارا ممکن است به دنبال توسعه روابط نزدیکتر با گرجستان، کشوری استراتژیک برای اتصال در امتداد کریدور میانی باشد. با توجه به اینکه احتمال عضویت گرجستان در ناتو و اتحادیه اروپا در کوتاه مدت کمتر است، ممکن است گرجستان برای ضمانت های امنیتی و تعامل اقتصادی که در حال حاضر فاقد آن است به ترکیه مراجعه کند.
برخی از کارشناسان معتقدند که در حالی که چشم‌انداز کریدور حمل‌ونقل شرق_غرب امیدوارکننده‌تر به نظر می‌رسد، کریدور شمال_جنوب (روسیه از طریق قفقاز به ایران) به دلیل ادامه انزوای سیاسی و اقتصادی روسیه و ایران به طور فزاینده‌ای کمتر امکان‌پذیر شده است؛ یعنی با تحریم روسیه و ایران، کریدور میانی این شانس را دارد که خود را به عنوان مسیری مناسب در تجارت شرق و غرب معرفی کند. اما با این اوصاف، هر انتظاری وجود دارد که روسیه، چین و ایران به استفاده از تاکتیک‌های قدرت نرم و «منطقه خاکستری» برای تأثیرگذاری بر همسویی سیاسی منطقه به نفع خود ادامه دهند.
تداوم تضاد غرب با روسیه، چین و ایران منجر به این شده که این منطقه دارای ریسک استراتژیک و عدم اطمینان طولانی مدت باشد.
نظر شما