تهمینه غمخوار؛ بازار: با وجود تحریم های شدید و رقابت با اسرائیل و آمریکا، ایران یک قدرت مهم منطقه ای است که از نظر ژئوپلیتیکی موقعیت استراتژیکی در قاره آسیا دارد؛ در حالی که به عنوان یکی از اعضای موسس سازمان ملل متحد، سازمان همکاری اسلامی، اکو و اوپک در نظر گرفته می شود و ورود اخیر و عضویت رسمی آن در سازمان همکاری شانگهای مورد استقبال گرم و زیادی قرار گرفته است. این امر به ارزش سازمان همکاری شانگهای می افزاید و همچنین موضع ایران را در منطقه تقویت می کند.
اگرچه ایران خواهان همزیستی مسالمت آمیز با جهان عرب است، اما برخی از اعراب تحت نفوذ غرب، آن را به عنوان یک چالش و تهدید در نظر می گیرند. با این حال، ایران سعی کرده تا روابط خود را با همسایگان حفظ و برای توسعه روابط با آنها تلاش کند. یکی از این کشورها، پاکستان است که پیوندهای عمیق تاریخی، فرهنگی، زبانی و مذهبی با ایران دارد. روابط دوستانه آنها به سال ۱۹۴۷ باز می گردد، زمانی که ایران اولین کشوری بود که کشور تازه تاسیس پاکستان را به رسمیت شناخت و هر دو کشور در سال ۱۹۵۰ معاهده دوستی امضا کردند.
روابط دوجانبه بین پاکستان و ایران در چندین ابعاد و جبهه از جمله جنگ داخلی در افغانستان ( پاکستان و ایران به شدت در مورد امنیت منطقه ای مرتبط با افغانستان نظرات مشترک دارند)، تنش‌های فرقه‌ای، تحریم‌های ایران و روابط ایران با عربستان مورد آزمایش قرار گرفته است؛ در حالی که پاکستان نقش میانجی را در تنش زدایی میان سعودی و ایران ایفا کرده، زیرا مقامات پاکستانی بارها اعلام کرده اند که پاکستان به سیاست صلح و اتحاد بین جهان اسلام پایبند است.
بیانیه اخیر ابراهیم رئیسی مبنی بر اینکه ایران هیچ مرزی برای گسترش همکاری با پاکستان در زمینه های اقتصادی، تجاری، انرژی، حمل و نقل و فرهنگی نمی بیند، نیاز به بررسی گسترده دارد؛ در حالی که افزایش دیدارها و گفتگوها بین دو کشور کلید همکاری همه جانبه متقابل است، چرا که ارتباط فرهنگی و تاریخی قوی میان دو کشور وجود دارد.
از طرفی با توجه به اینکه پاکستان هشتمین شریک تجاری ایران است، پتانسیل عظیمی برای همکاری های اقتصادی میان دو کشور قابل مشاهده است. صادرات پاکستان عمدتاً شامل برنج، گوشت، کاغذ، مقوا، مواد شیمیایی، منسوجات، میوه و سبزیجات است در حالی که عمده واردات از ایران عمدتاً شامل سنگ آهن، پوست و پوست و محصولات شیمیایی می‌شود.
با توجه به چشم‌اندازهای مثبت اقتصاد ایران، امید زیادی برای بهبود تجارت با پاکستان پس از کاهش فشارهای ناشی از کووید-۱۹ و تحریم‌های آمریکا در کنار برنامه‌های ایران برای افزایش این تجارت با این کشور وجود دارد. برخی از این عوامل عبارتند از گسترش راه آهن چابهار_گوادر، مسیر دریایی بندرعباس_چابهار_گوادر_کراچی و بالعکس، و مسیرهای هوایی کراچی_کویته_زاهدان_چابهار و کراچی_کویته_زاهدان_مشهد.
همچنین هیچ مانعی برای واردات کالاهای پاکستانی مانند برنج، شکر و منسوجات وجود ندارد، زیرا در حال حاضر حجم زیادی از برنج و پوشاک ساخت پاکستان به بازار ایران وارد می شود. بزرگترین مانع بر سر راه تجارت دو کشور تحریم ها و محدودیت های بانکی آمریکاست که از سال گذشته، برای غلبه بر این موضوع، ایران پیشنهاد ایجاد اتاق های مبادله کالا را مطرح کرده است. در واقع تهاتر کالا و سرمایه گذاری های مشترک از جمله راههای رونق تجارت دو جانبه است. آنچه در تجارت مهم است، صادرات و واردات در کنارهم است یعنی باید درعین حال هم به صادرات فکر کرد و هم خرید از کشور مقابل را هم در دستورکار قرار داد.
به منظور ارتقای تجارت دوجانبه و تقویت همکاری‌های اقتصادی، اقدامات زیر در چند ماه اخیر انجام شده است:
_ در بیست و یکمین نشست کمیسیون مشترک اقتصادی پاکستان و ایران به میزبانی پاکستان از ۱۶ تا ۱۸ اوت ۲۰۲۲، هر دو کشور توافق کردند که تعرفه‌های ضد تجاری و موانع غیرتعرفه‌ای را برای افزایش حجم تجارت دوجانبه حذف کنند ضمن اینکه طرفین قرارداد تجارت آزاد را در شش ماه آینده به امضا رسانند.
_ علاوه بر این، ایران و پاکستان یادداشت تفاهم ۳۲ ماده ای را در ژوئن ۲۰۲۲ در جریان کمیته تجارت مشترک که در زاهدان برگزار شد، امضا کردند. افزون بر این، هر دو طرف توافق کردند که اقداماتی را برای گسترش مبادلات تجاری سالانه تا سال ۲۰۲۳ انجام دهند.
_ همچنین، پاکستان یک گذرگاه مرزی اضافی را در ریمدان به منظور تسهیل تجارت بین دو کشور عملیاتی کرده است.
_ در سال گذشته نیز، اعضای گروه دوستی پارلمانی ایران و پاکستان در نشستی که در اکتبر ۲۰۲۱ برگزار شد، تقویت روابط دوجانبه و تقویت همکاری‌های پارلمانی دو کشور را مورد بحث و بررسی قرار دادند.
پس از این اقدامات، اتفاق تازه ای که میان دو کشور در جهت گسترش روابط تجاری رخ داده این است که در هفته گذشته یک هیات تجاری از ایران به پاکستان سفر کرد و با ریاست رئیس اتاق ایران با رئیس فدراسیون اتاق‌های بازرگانی پاکستان دیدار و گفتگو داشت. در این نشست، این مسئله که اقتصاد مکمل دو کشور فرصت‌های بی‌نظیری را برای همکاری فراهم کرده و ایران یکی از تامین‌کنندگان بزرگ انرژی است و می‌تواند نیاز روزافزون پاکستان در بخش انرژی را رفع کند، مورد تاکید قرار گرفت.
بر اساس این دیدار میان خصوصی دوکشور، قرار است توافق تجارت آزاد ایران و پاکستان به زودی نهایی شود و تعرفه‌های بسیار پایین اعمال گردد تا تجارت دوجانبه دارای رشد بیشتری شود.
پروژه خط لوله گاز ایران و پاکستان دوباره روی میز است....
تکمیل خط لوله گاز ایران و پاکستان که به نام خط لوله صلح نیز شناخته می شود، در دست انجام است. این جمله خبری است که مقامات دو کشور بر روی آن تاکید کرده اند.
این پروژه به دلیل تحریم های آمریکا علیه ایران متوقف شده بود، زیرا ایالات متحده به طور مداوم با توافق نامه خط لوله که برای اولین بار توسط ایران و پاکستان در سال ۱۹۹۵ امضا شد، مخالفت کرده است. بنا بر گزارش ها، ایران پس از تکمیل بخشی از خط لوله خود در سال ۲۰۱۱، ۵۰۰ میلیون دلار برای کمک به ساخت و ساز به پاکستان پیشنهاد داده است در حالی که انتظار می رود که این خط لوله در مجموع ۷ میلیارد دلار (۶.۲ میلیارد یورو) هزینه داشته باشد.
اساساً به دلیل تحریم های ایالات متحده علیه ایران متوقف شده است، زیرا هیچ بانک پاکستانی حاضر به پذیرفتن ریسک تأمین مالی این پروژه نبود. این پروژه همیشه بخشی از بحث‌ها در تعاملات سطح بالا بین دو کشور بوده با اینکه برای دهه‌ها هیچ پیشرفتی مشاهده نشده است.
اما، اکنون طرفین به منظور گسترش روابط اقتصادی بین دو کشور معتقدند که این خط لوله طولانی مدت گاز باید بر اساس اولویت تکمیل شود. طرف ایرانی تاکنون ساخت بیش از ۹۰۰ کیلومتر در داخل ایران را تکمیل کرده است و دولت پاکستان اخیرا اعلام کرده که به منظور به حداقل رساندن کسری انرژی کشور، با رعایت قوانین و دستورالعمل‌های بین‌المللی، مجدداً به طور جدی در حال بررسی مجدد کار پروژه خط لوله گاز ایران_پاکستان است. دولت فعلی بر این باور است که در شرایط کنونی پروژه خط لوله گاز صلح به جای تکیه بر ال ان جی گسترده برای تامین نیازهای روزافزون انرژی کشور به گزینه مناسبی تبدیل شده است.
فاکتور چین در روابط ایران و پاکستان
عامل چین در شکل دادن به آینده روابط پاکستان و ایران بسیار مهم است، بنابراین می توان تاکید کرد که اجرای کریدور اقتصادی چین_پاکستان یا همان سی پک دو کشور را به یکدیگر نزدیکتر خواهد کرد. سی پک، یکپارچگی اقتصادی کل منطقه را در کنار ایجاد مسیر راحت‌تر برای صادرات کلان منابع نفت و گاز ایران تسهیل خواهد کرد، ضمن اینکه کل منطقه را در تجارت و فعالیت های اقتصادی تقویت می کند.
بنادر گوادر و چابهار به دلیل موقعیت ژئواستراتژیکی که دارند از اهمیت فوق العاده ای برخوردار شده اند. بندر گوادر توسط چین تحت پروژه سی پک مدیریت می شود؛ در حالی که توسعه بندر چابهار توسط هند تحت توافقنامه تجارت ترجیحی سه جانبه با ایران و افغانستان تامین مالی می شود.
هر دو پروژه در مسیر تجارت بین المللی انرژی قرار دارند و اتصال به آسیای مرکزی، خاورمیانه، آفریقا و اروپا فراهم می شود. بنابراین می توان گوادر و چابهار را خواهرخوانده هایی در نظر گرفت که موجب افزایش حجم تجاری می شوند. با این حال، ایران باید اطمینان حاصل کند که بندر چابهار برای مقاصد نظامی استفاده نمی شود.
گوادر یک بندر با پتانسیل عظیم است و ممکن است به بزرگترین بندر اعماق دریا در این دوره از جهان تبدیل شود و به عنوان بزرگترین مرکز فعالیت های اقتصادی در کل منطقه ظهور کند. برخی از کارشناسان معتقدند که چابهار و گوادر رقیب یکدیگر نیستند و می توانند مکمل یکدیگر باشند. بنابراین، هیچ تضاد منافعی میان آنها وجود ندارد و در بسیاری از جنبه ها از یکدیگر حمایت می کنند.
چین بزرگترین شریک ایران و پاکستان در توسعه زیرساخت ها و توسعه اقتصادی است و پیوند محکمی برای همکاری ایران و پاکستان نیز به شمار می رود. روابط پاکستان و ایران بر اساس منافع متقابل و حمایت از یکدیگر برای دستیابی به توسعه، شکوفایی اقتصادی و امنیت در منطقه در حال افزایش است ضمن اینکه روابط نزدیک این دو کشور نه علیه هیچ کشور ثالث و نه تهدیدی برای هیچ کشور دیگری است.
بر همین اساس، پتانسیل همکاری بین دو کشور همسایه بسیار زیاد است و تمایل همکاری در همه ابعاد در روزهای آینده وجود دارد که به نفع ایران و پاکستان و همچنین کمک به صلح، امنیت و توسعه منطقه ای و جهانی خواهد بود.
نظر شما