سوآپ فرآورده به جای سوآپ نفت از قزاقستان| تکنیک قزاق ها برای فرار از تله تحریم

بازار؛ گروه آب و انرژی: سوآپ نفتی ایران و قزاقستان دوباره از سر گرفته می شود. ابراهیم رییسی رییس جمهوری گفته که سوآپ نفتی دو کشور از حدود ۱۰ سال پیش آغاز شده بود، اما در ادامه به دلیل مشکلاتی متوقف شده بود که در این سفر برای از سرگیری سوآپ نفتی توافق شده است. قزاق ها که کمی بیش از یک درصد یا به عبارت دیگر ۱.۴ میلیون از عرضه جهانی نفت را تشکیل می دهداین روزها در آتش تحریم مسکو می سوزد.

در این میان از کارشناسان تصمیم قزاق ها به نوعی راهکاری برای فرار از تحریم های غرب علیه روسیه که به نوعی دامن این کشور را هم گرفته می دانند. آنگونه که سید حمید حسینی رییس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده های نفتی به بازار می گوید: عمده صادرات قزاقستان پیش از این از بنادر روسیه صورت می گرفته اما بعد از جنگ روسیه و اوکراین این کشور در صدور نفت و فرآورده های نفتی خود به چالش خورده و به دنبال مسیر جایگزینی می گردد.

بر اساس آمار موجود قزاقستان در گذشته ۲۰ درصد از صادرات نفت خود را از بنادر روسیه انجام می داده که مقدار آن در سال ۲۰۲۱ حدود ۱۳.۳ میلیون تن اعلام شده بود. به گفته معامله‌گران، نفتی که در قزاقستان تولید می‌شود هدف تحریم های غربی نیست اما محموله‌های نفت قزاقستان مکررا با نفت روسیه اشتباه گرفته شده‌اند.

همچنین طبق گزارش بیزینس اینسایدر، کشورهای اروپایی روزانه حدود یک‌میلیون بشکه نفت انتقالی از خط لوله کاسپین را خریداری می‌کنند و با وجود قرار داشتن تاسیسات صادراتی در خاک روسیه، حدود ۹۰درصد نفت خام عبوری از خط لوله کاسپین متعلق به قزاقستان است.

سوآپ فرآورده ظرفیتی که نباید از آن غافل شد

تا حالا هیچ جزییاتی درباره مقدار نفتی که قرار است از طریق ایران سوآپ شود، اعلام نشده است. البته حسینی مدعی است که قزاقستان ظرفیت چندانی برای سوآپ نفت ندارد و نفتی که در گذشته توسط قزاقستان سواپ می شد، نفت ترکمنستان بود.

ظرفیت سوآپ نفت قزاقستان بسیار محدود است. آنگونه که اعلام شده ظرفیت نفتی قزاقستان از ۳۰۰ الی ۴۰۰ هزار بشکه به حدود ۴۰ هزار بشکه کاهش یافته است

او البته معتقد است ظرفیت خوبی برای سوآپ فرآورده های نفتی از قزاقستان وجود دارد که ایران می تواند به خوبی از آن استفاده کند.

به گفته این کارشناس انرژی حتی در دوره ای به دلیل متوقف شدن صادرات فرآورده، ظرفیت انبارهای این کشور تکمیل و برای مدتی حتی پالایشگاه های قزاق ها تعطیل شدند.

سوآپ نفت یا فرآورده های نفتی از قزاقستان چه نفعی برای ایران دارد؟

از آنجا که عمده تولیدات نفت و گاز ایران در جنوب کشور است و عمده مصرف در مناطق شمالی است ایران می تواند نفت و گاز کشورهای حوزه دریای خزر را خریداری کرده و در شمال کشور به مصرف برساند و معادل آن را از خلیج فارس به کشورهای اروپا و خاورمیانه دور صادر کند.

سوآپ نفت یا فرآورده های نفتی جدای مزایای اقتصادی، مزایای سیاسی زیادی را نیز در ایجاد وابستگی کشورها به ایران به همراه دارد و موجب افزایش قدرت ایران و بیشتر شدن وابستگی انرژی کشورهای دیگر به ما می شود

به گفته رییس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده های نفتی، این روش به نفع کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز خواهد بود و هزینه های انتقال را بسیار پایین خواهد آورد. از طرف دیگر سوآپ نفت یا فرآورده های نفتی جدای از مزایای اقتصادی، مزایای سیاسی زیادی را نیز در ایجاد وابستگی کشورها به ایران به همراه دارد و موجب افزایش قدرت ایران و بیشتر شدن وابستگی انرژی کشورهای دیگر به ما می شود. البته اجرای چنین طرح‌هایی نیاز به مدیریت واحد دارد تا مانند گذشته دچار آسیب نشود و فرصت هایی که پیش روی ایران قرار گرفته به راحتی از دست نرود.

لازم به یادآوری است که قزاقستان برای فرار از آسیب های تله روسیه به دنبال یافتن راه های دیگری برای صادرات نفت خود است. مرداد همین امسال بود که رویترز در گزارشی اعلام کرد که شرکت نفت دولتی کازمونای‌ گاز قزاقستان(KMG) در حال گفت‌وگو با طرف تجاری شرکت دولتی سوکار آذربایجان است تا اجازه دهد سالانه ۱.۵ میلیون تن نفت خام قزاقستان از طریق مسیر باکو، تفلیس و جیهان(BTC) که نفت را به بندر جیهان ترکیه در دریای مدیترانه می‌رساند، به فروش برسد.

زیرساخت های سواپ تا چه اندازه فراهم است؟

جهت خط لوله کراس (نکا ـ ری) در اردیبهشت سال ۱۳۸۳ با حضور رئیس جمهور وقت با هزینه ۳۳۰ میلیون دلار احداث شده است. در مرحله اول روزانه ۱۲۰ تا ۱۵۰ هزار بشکه نفت خام سه کشور روسیه، قزاقستان و ترکمنستان به وسیله نفتکش به بندر نکا انتقال می یابد و از طریق خط لوله به پالایشگاه های ری و تبریز هدایت می شود. البته به گفته حسینی این خط لوله هم اکنون برعکس شده و از طریق آن فرآورده های نفتی به استان های شمالی و شمال غربی ارسال می شود و ظرفیت آن نیز نسبت به گذشته کاهش یافته است. البته ناگفته نماند که اصلاح مجدد مسیر این خط لوله به زمان و هزینه نیاز دارد.

لازم به یادآوری است که پایانه نکا یک میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه ظرفیت دارد. با احداث ۳۱۲ کیلومتر خط لوله ۳۲ اینچ امکان افزایش ظرفیت تا ۵۰۰ هزار بشکه فراهم است و امکان احداث خط موازی و رسانیدن این ظرفیت تا یک میلیون بشکه هم فراهم است.

تانکرهایی که عمدتا متعلق به آذربایجان و ترکمنستان هستند به دلیل تحریم ها حاضر نیستند به ایران بیایند

البته به گفته رییس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده های نفتی مشکلات دیگری در زمینه سوآپ نفت و فرآورده های نفتی وجود دارد که نبود زیرساختی های حمل و نقل ناشی از تحریم ها یکی از آنهاست. حسینی در اینباره گفته که تانکرهایی که عمدتا متعلق به آذربایجان و ترکمنستان هستند به دلیل تحریم ها حاضر نیستند به ایران بیایند.

البته مساله سوآپ تنها به قزاقستان محدود نمی شود آنگونه که از گفته های برخی از مسئولین برمی آید قدم بعدی کلید خوردن سوآپ نفت از روسیه است. خبری که روس ها نیز تلویحا آن را تایید کرده اند. الکساندر نواک، معاون نخست وزیر روسیه پیشتر اعلام کرده بود که مسکو و تهران ممکن است در مورد سوآپ عرضه ۵ میلیون تن نفت و ۱۰ میلیارد متر مکعب گاز که تا پایان سال تکمیل شود، توافق کنند.