بازار، گروه استان ها: انحصار خودروسازان ایرانی روز به روز مردم را از خودرو خریدن دور کرده است. دولت از یک سو نمی تواند از سود سرشار خودرو بگذرد و از سوی دیگر مردم هستند که نارضایتی‌شان از قیمت و کیفیت خودروهای ایرانی روز افزون است. خودروهایی که حتی حاضر به ارتقای کیفی هم نیستند و همانی هستند که سه دهه قبل بودند و تنها شکل و ظاهرشان تغییر می کند.
انحصار بلایی بر سر مردم آورده که به اذعان بسیاری از کارشناسان در شان این مردم نیست. خرید خودرویی که دست بالا و در خوش بینانه ترین حالت هفت هزار دلار قیمت دارد، به قیمت ۱۸ تا ۲۵ هزار دلار آن هم نقداً با ایستادن در صف، تحویل یک ساله و قرعه‌کشی و ... نه تنها در شان ایران و ایرانی نیست بلکه سبب سرخوردگی مردم نیز شده است.
حالا اما دولت و مجلس نه برای مقابله با انحصار دو خودروساز ایرانی بلکه برای اندک رضایتمندی مردم در حال بررسی طرح واردات خودرو هستند تا بازار کمی رقابتی تر شود و خودروساز دولتی مجبور شود به واسطه بازار فروش، خودروی خود را ارزان تر و با کیفیت تر بسازد.
اردیبهشت امسال بود که خبرگزاری بازار استان سمنان مصاحبه ای با کارشناسی را صورت داد که در آن این موضوع مورد بررسی و هشدار قرار گرفته بود که به دلیل سود سرشار واردات خودرو و اینکه دولت نمی تواند از آن به راحتی بگذرد، احتمالا واردات خودرو هم به دو خودروساز انحصارگر داده خواهد شد. موضوعی که بعد از پنج ماه شائبه‌های آن تقویت شده و ممکن است به زودی عملی شود و این به زعم مردم، مرگ امید خودرو خریدن شان است. در ادامه گفتگوی بازار با محمد کاظم اسماعیلی کارشناس بازار خودرو را می خوانید.
*انحصاری که از آن صحبت می کنیم در واقع چیست؟
انحصار یعنی جمع کردن همه چیز در یک مجموعه و لغو تمام امتیازات و شرایط که به ضرر این مجموعه باشد. همانطور که در خودروسازی شاهد هستیم که دو کارخانه دولتی انحصاراً همه چیز را به دست گرفته اند و به بهانه حمایت از تولید داخلی سال ها است که واردات خودرو متوقف شده تا این دو کارخانه حتی رقیب هم نداشته باشند و در یک اتوبان بی رقیب با سرعت تاخت و تاز کنند و مردم هم چاره ای نداشته باشند جز اینکه از خودروهای همینه دو کارخانه استفاده کنند.
انحصار یعنی جمع کردن همه چیز در یک مجموعه و لغو تمام امتیازات و شرایط که به ضرر این مجموعه باشد
وقتی انحصار وارد می شود شک نکنید که رانت و فساد و ... نیز ایجاد خواهد شد کما اینکه در موضوع اقتصاد مبتنی بر خودروی کشور چه کسی می تواند ادعا کند که ما با یک پدیده بدون رانت و ۱۰۰ درصد سالم روبرو هستیم؟
*آیا این مطلقاً بد است؟
خیر؛ ما نمی گوییم انحصار صد درصد بد است اما می گوییم اجرای آن در ایران افتضاح بوده و هیچ کجا مردم سود نکرده اند. این تجربه خودروسازان انحصاری است که در زمینه لوازم خانگی همه را نگران کرده است. مشکل اینجا است که مردم تجربه خودروسازی را دارند و نگران هستند که به لوازم خانگی تسری پیدا کند.
*یعنی این به خودِ تولیدگر هم ضرر می زند؟
قطعاً سه دهه است انحصار، ایران خودرو و سایپا را هم نابود کرده؛ وقتی شما منحصراً کاری را دست گروهی می سپارید و آن را بدون رقیب رها می کنید ابتدا کیفیت را نابود خواهید کرد وقتی کیفیت نابود شود کم کم باید شاهد کاهش فروش بود وقتی کاهش فروش رقم خورد، خودروهای تولیدی دپو می شوند و به همین شکل دومینوی ضرر ایجاد می شود تا اینکه امروز هر دو خودرو ساز ما بدهی های کلان دارند.
وقتی انحصار وارد می شود شک نکنید که رانت و فساد و ... نیز ایجاد خواهد شد
این بسیار عجیب است چرا که فرض کنید شما تک مغازه اغذیه فروشی یک شهر بزرگ هستید که تمام مغازه های شهر را برای تقویت شما تعطیل کرده اند شما تنها عرضه کننده اغذیه این شهر هستید و هرچه بخواهید می توانید بدهید ناظر هم که خودتان هستید پس هر کار هم بخواهید می توانید بکنید امروز گوشت را با مرغ جایگزین می کنید فردا برنج ایرانی را با پاکستانی و ... و در ضمن مردم هم چاره ای جز ایستادن در صف و خرید نقدی هم نداشته باشند اما بازهم شما مغازه را ورشکست کنید این هنری است که فقط از عهده مدیریت دولتی در کشور ما بر می آید و هیچ جای دنیا نخواهید دید که یک کارخانه انحصاری ورشکست شود.
*همه نگران واگذاری واردات خودرو به کارخانه های ایرانی هستند. چرا ؟
واگذاری واردات خودرو به خودرو سازان یک ایراد بسیار بزرگ دارد و آن هم اینکه شما کسی را که عامل پدید آمدن مشکل است را مامور رفع آن می کنید که اگر این فرد می توانست مشکلی را حل کند که سه دهه خودش باعث و بانی مشکل نبود! همین یک دلیل ساده آنقدر با معنی است که برای ملقا کردن این دستورالعمل کافی است. من امیدوارم این طرح عملی نشود چرا که مشخص می شود از ابتدا پس مردم اصل و محور طرح نبودند و این هم یک بازی سیاسی و اقتصادی برای تقویت خودروسازان انحصاری بوده است.
از طرف دیگر اما احتمالاً این واردات خودرو به کارخانه ها داده شود زیرا ما در کشوری زندگی می کنیم که مهد قوانین و مقررات خوب با بدترین نوع اجرا است؛ اینکه خودروساز انحصاری خودروها را به گونه ای وارد و عرضه می کند که در نهایت مردم سود نخواهند بزرگترین دغدغه ما است زیرا ابتدا او به زود خود می اندیشد و سپس به امور دیگر. این بسیار ساده انگارانه است که فکر کنیم دولت می تواند یا اصلا می خواهد از این لقمه چرب و نرم بگذرد و از واردات سودی نگیرد.
مگر دولت اینها را نمی بیند چرا پس مدام صحبت از واردات خودرو توسط خودروساز می شود
فلج شدن «قانون واردات خودرو» زیر سایه انحصار خطر جدی است. طرحی که قرار بود برای تنبیه کردن خودروسازان و امید دادن به مردم برای خودرودار شدن باشد، به آینه دق مردم بدل شده است که تنها هدفش سود خودروساز انحصاری است و نه مردم؛ یعنی در واقع این طرح کارخانه دار انحصار طلب را تقویت می کند نه مردم را و روز به روز فاصله مردم با خودرو خریدن بیشتر می شود.
واگذاری واردات خودرو به خودرو سازان یک ایراد بسیار بزرگ دارد و آن هم اینکه شما کسی را که عامل پدید آمدن مشکل است را مامور رفع آن می کنید
اما اینکه چرا دولت این کار را نمی کند به دو دلیل است همانطور که بیان شد سود سرشار از واردات آنقدر چشم‌گیر است که دولت از آن نمی تواند بگذرد دوم اینکه دولت به خوبی می‌داند که اگر واردات آزاد شود هیچ کس خودروی ایرانی نمی خرد چرا که اول نفری که می‌داند خودروهای تولید داخل چه کیفیتی دارند، خود دولت است! سوم دلیل هم این است که به نظر می‌رسد دولت وارد یک چرخه لجبازی شده وگرنه هیچ تعبیر دیگری به ذهن ما نمی‌رسد که موضوع با این همه وضوح و شفافیت، باز هم با چالش روبرو شده است.
مطمئن باشید که مافیای رانت و خودروساز و قطعه ساز و ... در این امر دخیل هستند و دولت نه تنها بر خلاف وعده‌هایی که داد با این فساد ها مبارزه نکرد بلکه با عدم اجرای قانون واردات خودرو و از همه بدتر با عوض کردن شکل آن به نوعی لجبازی با مردم می پردازد. فقط می توانیم بگوییم امیدواریم که این رویه اصلاح شود اما واقعاً از وعده های اقتصادی دولت سیزدهم هیچ کدام را عملی ندیده‌ایم.
نظر شما