طالبان در رقابت ترانزیتی با تهران؛ آیا افغانستان جای ایران را خواهد گرفت!؟

بازار؛ گروه بین الملل: حکومت طالبان از زمان روی کار آمدن مجدد خود پس از کودتای موفق علیه دولت اشرف غنی تا به امروز، پیشرفت هایی داشته است. اگرچه طالبان طی ماه های اولیه روی کار آمدن به دلیل مشکلات داخلی و درگیری با گروه های سیاسی در داخل افغانستان، سرگرم رفع مشکلات عدیده ای همچون کسب مشروعیت سیاسی در داخل و خارج، تامین مواد غذایی و بهداشتی و همچنین تلاش برای دسترسی به دارایی های مسدود شده افغانستان در خارج از این کشور بود، اما اکنون به نظر می رسد در حال بر داشتن گام هایی بسیار بلند تر از آنچه همسایگان افغانستان از این گروه توقع دارند بوده و تا حد زیادی نیز در این مسیر موفق بوده است.

یکی از اقداماتی که طالبان از زمان روی کار آمدن در افغانستان، به صورت همزمان در حال پیگیری مجدانه آن بوده، اتصال ترانزیتی با کشورهای همسایه افغانستان است که تاثیر بسیار زیادی بر آینده این کشور خواهد داشت.

اتصال ریلی افغانستان به پاکستان

هیات طالبان مرداد ماه سال جاری در کنفرانس بین‌المللی تاشکند برای افغانستان؛ امنیت و توسعه اقتصادی در ازبکستان حضور یافته و با مقام های ارشد این کشور به گفتگو پرداختند.

امیرخان متقی، وزیر خارجه طالبان که در راس هیات طالبان به ازبکستان سفر کرده بود از افزایش تجارت و حمل و نقل میان ازبکستان و افغانستان و آغاز پروژه‌ مهم خط آهن ازبکستان تا پاکستان از مسیر شهرهای مزارشریف، کابل و جلال آباد خبر داد و بنا بر اعلام خبرگزاری های رسمی، توافق بر سر بسیاری از مسائل مربوط به همکاری های مشترک میان دو کشور، از جمله ساخت خط راه آهن در مسیر مذکور، از جمله مهمترین محورهای مذاکره میان متقی و عمر زاکوف، معاون نخست وزیر ازبکستان بوده است.

هنوز جزئیات بیشتری در خصوص این مذاکرات منتشر نشده، اما گفته می شود متخصصان بخش ریلی ازبکستان قرار است از در افغانستان حضور یافته و کار نقشه برداری برای ساخت خط ریلی مذکور را آغاز نمایند. همچنین بر اساس اسناتد و مدارک موجود، این اتصال ریلی در راستای پروژه بزرگ کریدور تاری مشترک چین –پاکستان (CPEC) انجام شده که در این صورت، افغانستان به نقطه اتصال میان پاکستان و آسیای میانه تبدیل خواهد شد.

اتصال ریلی مجدد و توسعه ترانزیت جاده ای با ایران

خط ریلی خواف- هرات میان ایران و افغانستان از نخستین بخش های زیر ساختی افغانستان بود که در زمان کودتای طالبان به طور کلی به دست نیروهای این گروه تخریب شد. اکنون اما هیات طالبان با پی بردن به اهمیت این خط، از ابتدای تابستان امسال در حال رایزنی با وزارت خارجه و راه آهن جمهوری اسلامی ایران هستند تا هر چه سریعتر نسبت به احیای مجدد این خط ریلی اقدام نمایند.

همچنین اوایل هفته جاری، مولوی فاضل محمد فاضلی، رئیس اداره صنعت و تجارت طالبان از تصمیم این گروه برای تاسیس مسیر ترانزیتی جدید در کنار پل ابریشم در مرز دوغارون خبر داد که به گفته وی می تواند ترانزیت جاده ای میان ایران و افغانستان را افزایش دهد.

افغانستان در مسیر تبدیل شدن به هاب ترانزیتی غرب آسیا

بر اساس اسناد منتشر شده از سوی راه آهن افغانستان و دفتر منطقه ای خاورمیانه اتحادیه بین المللی راه آهن ها (RAME UIC)، افغانستان سعی دارد از شمال به ازبکستان، از غرب به ایران، از شرق به چین و از جنوب نیز به پاکستان متصل شود. البته در بخش ریلی، اتصال به ازبکستان در سال ۲۰۱۶ عملیاتی شده و حتی قطار چین نیز در بدو افتتاح این مسیر وارد افغانستان شده است.

پیش از هر چیز، ذکر این نکته بسیار ضروری است که افغانستان برای توسعه مسیرهای ترانزیتی خود، علاوه بر برخی دولت های غربی مانند ایتالیا، از حمایت قاطع و محکم چین برخوردار بوده که این کشور نیز منابع کافی مالی و فنی برای توسعه مسیرهای ریلی و جاده افغانستان را در اختیار دارد. اگرچه ساخت مسیرهای جاده ای و به ویژه ریلی در برخی مناطق صعب العبور و کوهستانی افغانستان ماری زمانبر و مشکل به نظر می رسد، اما چین طی سال های اخیر ثابت کرده که به خوبی از پس پروژه های کلان این چنینی بر خواهد آمد.

اکنون فرض کنیم بر اساس طرح CPEC، مسیرهای ریلی مد نظر راه آهن افغانستان طی سال های پیش رو تکمیل شود؛ آنگاه به خوبی می توان متوجه شد که این کشور به سادگی به چهارراه ترانزیتی میان جنوب و مرکز آسیا تبدیل خواهد شد که منابع درآمد سرشاری را عاید افغانستان خواهد کرد.

همچنین ذکر این نکته بسیار ضروری است که مسیرهای منتهی به بندر گوادار پاکستان نیز که رقیب اصلی بندر چابهار ایران محسوب می شود، تقریبا به موازات مسیر چابهار به سمت شمال پاکستان ساخته شده و از آنجا به دو کشور چین و افغانستان منتهی خواهد شد؛ البته با یک تفاوت مهم: ساخت گوادار در دستان پیمانکاران چینی بوده و بندر چابهار ایران هنوز تکلیف چندان مشخصی نداشته و به همین دلیل، ساخت فازهای مختلف این بندر و مسیر ریلی آن به سمت زاهدان، پیشرفت فیزیکی بسیار کمی دارد.

با در نظر گرفتن این نکات به خوبی متوجه خواهیم شد که در صورت ادامه بی اعتنایی و عدم توجه کافی به ساخت هر چه سریعتر بندر چابهار و مسیر ریلی آن که به سمت مرز ریلی سرخس و از آنجا به ترکمنستان منتهی خواهد شد، مسیر های پاکستان که به سرعت در حال ساخت هستند، به زودی جای خالی ما را در بازار ترانزیت آسیای میانه پر خواهند کرد که نتیجه آن نیز مشخص است.