حسین کاوه؛ بازار: سال‌هاست که سیاستمداران و دولتمردان از جایگزینی اقتصاد غیرنفتی سخن می‌گویند اما در عمل مسیرهای این وعده برای صادرات کالا تأمین نمی‌شود.
صادرات ریلی همان‌طور که برای تمامی دولتمردان و بازرگانان ملموس و مشهود است صرفه اقتصادی بسیاری دارد و در شرایطی که تورم و گرانی مواد اولیه نرخ کالاهای صادراتی ایرانی را افزایش داده است لذا توجه به این موضوع در کاهش قیمت‌ها و رقابت‌پذیری با کالاهای خارجی برای بازرگانان و تجار بسیار حائز اهمیت است.
متأسفانه کمبود واگن یکی از مشکلاتی است که به یکی دو یا سه سال گذشته منتهی نشده بلکه بیش از یک دهه است که دولت نتوانسته این مشکل قدیمی را در استان خراسان رضوی حل کند و همچنین بسیاری از تجار با این مشکل دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
منطقه ویژه اقتصادی سرخس به دلیل موقعیت جغرافیایی خود در کانون کشورهای عضو«اکو» و همچنین به خاطر موقعیت راهبردی و جغرافیایی به‌عنوان دروازه طلایی ورود به کشورهای آسیای میانه، چین، روسیه و پل ارتباطی بازارهای مهم تجاری آسیای مرکزی با کشورهای حوزه خلیج‌فارس در جنوب ایران، اروپا در غرب میهن اسلامی و کشورهای افغانستان و پاکستان در شرق سرزمین جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود.
فعالیت منطقه ویژه اقتصادی سرخس هم‌زمان با واقعه مهم و تاریخی افتتاح راه‌آهن مشهد - سرخس - تجن با حضور رهبران و نمایندگان بیش از ۱۰۰ کشور جهان در سال ۱۳۷۵ آغاز شد.
باوجوداینکه ایران در سال ۱۳۷۵ از طریق ریل به کشورهای آسیای میانه متصل شد و بر اساس برنامه پنجم توسعه دولت، باید سالانه ۱۰درصد حمل‌ونقل ریلی افزایش می‌یافت اما این حمل‌ونقل طی سال‌های گذشته نه‌تنها افزایشی نداشت بلکه در مقاطعی نیز کاهش داشت و این در حالی است که حمل‌ونقل ریلی مزایای بسیاری دارد.
بر اساس قانون مدیریت حمل‌ونقل و سوخت کشور در پایان سال ۹۴ سهم حمل‌ونقل ریلی باید حدود ۳۰ درصد می‌بود که حتی یک‌چهارم آن‌هم در آن سال محقق نشد!
درحالی‌که تجار تمامی تلاش خود را برای به دست آوردن بازارها در رقابت با دیگر کشورها به کار بسته‌اند اما بعد از بازاریابی باید به دنبال واگن باشند تا بتوانند به تعهداتشان عمل کنند و بار را به دست سفارش‌دهنده برسانند.
در این راستا باید به‌صراحت عنوان کرد این کم‌لطفی است که تولیدکننده با مشقت بازارهای هدف را به دست آورد اما به دلیل نبود وسیله حمل‌ونقل با مشکل مواجه شود.
دلالی واگن‌های صادراتی
در سال های اخیر صادرکنندگان کشور و به خصوص خراسان رضوی برای صادرات محصولات خود به کشورهای آسیای مرکزی با معضلی به نام کمبود واگن مواجه بوده که این خود باعث افزایش هزینه‌های حمل کالا و در نتیجه افزایش تمام شده محصولات صادراتی به این کشورها شده است.
متأسفانه باوجوداینکه وظیفه تأمین واگن و فراهم کردن زیرساخت‌های حمل کالاهای صادراتی و وارداتی بر عهده راه‌آهن است؛ اما راه‌آهن به بهانه خصوصی‌سازی و تأمین واگن توسط بخش خصوصی توپ این کمبود را در زمین بخش خصوصی می‌اندازد.
این در حالی است که امضا کردن پروتکل و تأمین واگن وظیفه وزارت راه و شهرسازی است که این مهم به مصوبه مجلس نیز تبدیل شده اما در این زمینه قصور صورت گرفته است.با این‌حال شرکت‌های خصوصی بسیاری در کشور وظیفه تأمین واگن را بر عهده‌دارند که البته نحوه واگذاری واگن از سوی این شرکت‌ها، سلیقه‌ای است.
این موضوع موجب شده تا گروه‌های غیرتخصصی حمل‌ونقل در مسیر ورود، تأمین و توزیع واگن دخالت کنند و همین موضوع قیمت واگن را به نحو چشمگیری افزایش می‌دهد. این در حالی است که حمل‌ونقل بین‌المللی ریلی فعالیتی فوق تخصصی است که باید در اختیار مجموعه حمل‌ونقل باشد لذا ورود افراد غیر اعم از حقیقی و حقوقی و حتی شرکت‌ها و مجموعه‌های خصولتی باعث می‌شود این ضرر و زیان به بخش صادرات تحمیل شود.
یکی دیگر از علل گرانی واگن توقف و خواب واگن‌هاست در حالی که اگر صادرکننده بداند چه روزی واگن به او تعلق می گیرد، بر همان اساس برنامه ریزی می کند تا از خواب واگن و افزایش کرایه ها جلوگیری کند.
متاسفانه فعالیت بسیاری از شرکت ها و هم چنین فعالیت دلالان در مرز های ایران و ترکمنستان در طی سال های گذشته آفت بزرگی برای افزایش قیمت ها بوده و بسیاری از تجار در این مسیر زیان دیده اند.
راهکاری که وجود دارد این است که اتاق بازرگانی یا شرکتی تحت نظارت اتاق برای حفظ منافع تجار، واردات واگن را برعهده داشته باشند یا در آن سهامدار باشند و همچنین توافق لازم بین کشورهای «سی. آی. اس» و ایران صورت گیرد تا سهم خود را از ترانزیت، بار دیگر به دست آوریم.
برای اینکه از ریل های عریض آن کشورها استفاده کنیم، باید توافقی بین راه آهن ایران و کشورهای شوروی سابق صورت گیرد و لذا می توانیم در این زمینه واگن عریض تولید کنیم و از مشوق های صادراتی برای این موضوع استفاده کنیم تا دستمان زیر سنگ آن کشورها برای تامین واگن عریض نباشد.
به طور کلی عدم امکان سیر واگن‌های ایرانی در شبکه ریلی کشورهای «سی. ای. اس»، کاهش ترانزیت ریلی از مسیر ایران، کاهش واردات ریلی، کندی سیر واگن های روسی در کشور، نامشخص بودن متولی تامین واگن، اضافه شدن سایر کالاها به سبد صادرا ت و روند خصوصی شدن راه آهن در کشورهای آسیای میانه از جمله مشکلاتی است که صادرکنندگان را می رنجاند.
نظر شما