افریقا در هزاره سوم میلادی؛ جولانگاه بزرگ تجاری| مالی و تانزانیا، انتخاب ایران از دو سوی قاره سیاه

تهمینه غمخوار؛ بازار: دو روز پیش، وزیر امور خارجه در راستای گسترش روابط با آفریقا و در نخستین سفرش به قاره سیاه به جمهوری مالی و از آنجا به تانزانیا و زنگبار سفر کرد؛ سفری از غرب به شرق این قاره که به گفته کنعانی نویدبخش جهشی در روابط سازنده با آفریقا است.

حسین امیرعبداللهیان، چندی پیش بر سیاست دولت سیزدهم برای توسعه روابط با کشورهای قاره آفریقا تأکید کرده بود. وی ۳۰ تیر ماه سالجاری هم در گفت‌وگویی تلویزیونی درباره مناسبات با قاره آفریقا بیان کرد: در ۱۰ ماه گذشته ۴۷ هیأت رسمی از آفریقا به ایران سفر کرد و قراردادهای مختلفی منعقد شد و البته بخش خصوصی جلوتر و موفق‌تر بوده است و کمیسیون‌های مشترکی در این حوزه برگزار شده و توانستیم به توافقات خوبی دست یافته و همکاری‌ها را شتاب ببخشیم. آنچه تا الان انجام شده لازم بوده، ولی کافی نیست و باید قدم‌های قوی‌تری برداشت. آفریقا همچنان قاره بکر است و در آفریقا ظرفیت‌های فراوانی وجود دارد.

ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران مرداد ماه ۱۴۰۰ در دیدار رئیس مجلس ملی گینه بیسائو، با تاکید بر اولویت توسعه روابط با قاره آفریقا در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، گفت: در دولت جدید، با جدیت تمام ظرفیت های همکاری با کشورهای آفریقایی فعال خواهد شد.

در همین راستا و بر اساس اهمیت موضوع، خبرنگار بازار گفتگویی با دکتر «جعفر قنادباشی» سفیر اسبق ایران در لیبی و کارشناس ارشد مسائل آفریقا و غرب آسیا ترتیب داده که در ادامه می خوانیم:

* از دیدگاه شما هدف از سفر اخیر وزیر امورخارجه به قاره افریقا و دیدار با مقامات تانزاینا و مالی چیست؟ به طور کلی نگاه جمهوری اسلامی به این قاره چگونه است؟

سفر آقای امیرعبداللهیان چندین هدف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی داشت. در واقع کل این اهداف دارای یک مرز مشترک یعنی آغاز یک سلسله فعالیتهای سیاسی و اقتصادی در جهت گسترش روابط راهبردی با کشورهای افریقایی در دولت سیزدهم بود. لذا، شاید این اولین اقدام برنامه ریزی و مطالعه شده بود که زمینه ساز توسعه روابط در مراحل بعدی باشد.

در عرصه اقتصادی، در میان ۵۴ کشور افریقایی این دو کشور که یکی در غرب و دیگر در شرق این قاره واقع شده اند، انتخاب شدند؛ به خصوص که جمهوری اسلامی دارای سوابق خوبی در همکاری با آنها بوده است. در حقیقت، هدف، تداوم همکاری ها و اقدامات گذشته با افریقا من جمله قاره تانزانیا و مالی بوده است.

وزیر امور خارجه با سفر به دو کشور افریقایی، توسعه روابط را با اولین حلقه از کشورهای غرب افریقا آغاز کرده تا بتواند روابط خود را با مجموعه فعال اکواس که دارای رشد اقتصادی بسیار خوبی از چند سال اخیر می باشد و از آن جمله می توان به غنا، گینه و نیجریه ثروتمند اشاره کرد، تدوام بخشد

در کشور مالی، جمهوری اسلامی هم به انجام اقدامات فرهنگی پرداخته و هم اقدامات سیاسی مدنظر قرار داده است. همچنین، ایران، طرحهای مشترک محدودی را آغاز کرده و مطالعاتی در خصوص ظرفیتهای اقتصادی آن کشور انجام داده است. باید خاطر نشان کنم که نقشی که مالی به لحاظ سیاسی در میان کشورهای افریقا به ویژه غرب آفریقا که دارای مجموعه ۱۵ کشوری است و به اکواس معروف است، دارد، پررنگ است. بنابراین، وزیر امور خارجه با سفر به دو کشور افریقایی، توسعه روابط را با اولین حلقه از کشورهای غرب افریقا آغاز کرده تا بتواند روابط خود را با مجموعه فعال اکواس که دارای رشد اقتصادی بسیار خوبی از چند سال اخیر می باشد و از آن جمله می توان به غنا، گینه و نیجریه ثروتمند اشاره کرد، تدوام بخشد؛ ضمن اینکه زیرساختهای روابط گسترش یافته و موانع موجود بر سر راه فعالیتهای بخش خصوصی مانند موانع گمرکی و بانکی برطرف خواهد شد تا بخش خصوصی دو طرف بهتر و راحت تر بتوانند با یکدیگر همکاری داشته باشند.

نکته دیگر این است که همراه با آقای امیرعبداللهیان بازرگانانی نیز در این سفر حضور داشتند تا با ظرفیتها و قابلیت های این کشورها برای همکاری ها آشنا شوند که خود این موضوع سرآغاز انجام فعالیتهای مشترک میان تجار دوطرف است.

در خصوص سفر به تانزانیا، باید بگویم که در گذشته ایران به انجام طرحهای اقتصادی در این کشور افریقایی پرداخته است. تانزانیا کشوری است که در سالیان گذشته ایرانی هایی به این کشور رفته اند موجب شده تا ۳۰ درصد لغات زبان سواحلی که در شرق افریقا استفاده می شود، زبان فارسی باشد و این مسئله خود نشانگر مشترکات فرهنگی میان جمهوری اسلامی و تانزانیا است. بر همین اساس، تانزانیا می تواند دروازه ورود به قلب افریقا برای ایران باشد در حالی که روابط و همکاری با این کشور در حوزه بنادر امکان پذیر است، زیرا کالاهایی که از اقیانوس هند و دریای عمان به سمت افریقا ارسال شده و یا از افریقا به ایران صادر می شود، باید از تانزانیا و یا همسایه آن کنیا عبور کند.

لذا، اولین کمیسیون های همکاری های مشترک میان ایران و تانزاینا و مالی برگزار شد تا پایه های گسترش روابط دوجانبه ایجاد و محکم شود در حالی که این کشورها دارای قابلیت های زیادی من جمله عضویت در مجامع بین المللی افریقایی ها هستند. همچنین دو کشور عضو سازمان همکاری های اسلامی هستند به طوری که ایران می تواند از ظرفیت ها بهره مند شود.

*با توجه به توضیحات جنابعالی در خصوص اهداف سفر وزیر امور خارجه در دولت سیزدهم و این موضوع که در دولت حسن روحانی همکاری با قاره افریقا اهمیتی نداشت، توسعه و تحکیم و تعمیق روابط اقتصادی ایران با کشورهای افریقایی تا چه اندازه به پیشبرد اهداف اقتصادی کشور در شرایط تحریم کمک می کند؟ با توجه به اینکه افریقا دارای منابع عظیم و منابع انسانی زیاد است.

در عرصه صنعت، برخی از صنایع کشور به مرز صادرات رسیده، به طوری که ادامه حیات و رشد و توسعه آنها در گرو گسترش صادرات است. از ۵۴ کشور افریقایی، تنها ۱۰ تا ۱۲ کشور به لحاظ اقتصادی فقیر هستند و سایر کشورها، کشورهای ثروتمندی هستند که می توانند پذیرای صادرات کالاهای ایرانی باشند. برای مثال، کالاهایی مانند ترانسفورماتورها، اقلام کاشی، لوله و اقلام ساختمانی دیگر که کشور در حال تولید است و واقعا به مرز صادرات رسیده، می توانند به افریقا صادر شود. در ازای این صادرات، افریقا نیز دارای اقلام و محصولاتی مانند موز، کاکائو، محصولات جنگلی و معدنی است که جمهوری اسلامی بدان نیاز دارد.

سرمایه گذاران و شرکتهای تجاری ایرانی با اندکی سرمایه می توانند طرحهای بزرگی را هم به نفع افریقاییها و هم ایران راه اندازی کنند و آن حلقه محدود تجاری که محدود به اروپا مانند انگلیس و آلمان شده را بشکنند

همچنین، صدور خدمات فنی و مهندسی در جهت توسعه اشتغال می تواند انجام شود. طرحهایی مانند انتقال نفت، انتقال برق، ساخت پالایشگاه ها، سیلو و سدسازی که ایران از تکنولوژی ساخت آنها برخوردار است، میتواند موجب درآمدزایی برای کشور شود.

علاوه بر آن، موضوع دیگر مربوط به فعالیتهای تجار ایرانی است که هرگز در فکر و مخیله آنها تجارت با افریقا مطرح نبوده و همواره به تجارت با اروپا پرداخته اند. افریقا دارای فرآورده های دامی و محصولات گوشتی مانند ماهی و مزارع همیشه بهار است؛ یعنی در بخشهایی از سال بدون خرید علوفه امکان استفاده از علوفه برای دام وجود دارد. همچنین، اقیانوس اطلس و هند در اطراف این قاره وجود دارد که امکان ماهیگیری را فراهم می سازد. بر همین اساس، سرمایه گذاران و شرکتهای تجاری ایرانی با اندکی سرمایه می توانند طرحهای بزرگی را هم به نفع افریقاییها و هم ایران راه اندازی کنند و آن حلقه محدود تجاری که محدود به اروپا مانند انگلیس و آلمان شده را بشکنند.

لذا، در رابطه با افریقا که دارای ظرفیتهای عظیم صنعتی است، رقابتهای قابل توجهی وجود دارد، در حالی که صد سال اول هزاره سوم را قرن افریقا نامیده اند. در همین راستا، تجار ترک و برخی از کشورهای نیمه صنعتی و برخی از کشورها مانند برزیل و هند و بالاتر از آن چین، انگلیس، فرانسه، روسیه و آلمان در رابطه با تجارت در افریقا به رقابت با یکدیگر پرداخته اند. بنابراین، این سفر زمینه ساخت زیرساختها را فراهم می کند تا بخش خصوصی از این فرصتها بهره مند شود.