توحید ورستان، بازار: چین برخی از جنبه‌های تجارت با تایوان را در اقدامی تلافی‌جویانه در واکنش به سفر جنجالی نانسی پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا، تعلیق کرد. این محدودیت‌ها شامل تعلیق برخی از واردات میوه و ماهی از تایوان و صادرات شن و ماسه طبیعی به این جزیره است که برای ساخت تراشه‌های الکترونیکی تایوان استفاده می‌شود. در مجموع، حمله روسیه به اوکراین باعث شده است که بسیاری چشمان خود را به چین و ادعاهای آن در مورد تایوان بدوزند، اما چرا چین به این کشور جزیره‌ای اهمیت می‌دهد و چرا این جزیره از نظر اقتصادی مهم است؟
وزارت دفاع تایوان گزارش داده است نقض حریم هوایی تایوان توسط چینی‌ها در سراسر تنگه تایوان در سال ۲۰۲۱ به بالاترین حد خود در ۴۰ سال گذشته رسیده است. با این حال، شاید توصیف مستقیم‌تری از احساسات چین نسبت به تایوان در یک کنفرانس مطبوعاتی در جریان سیزدهمین نشست ملی خلق اعلام شد و وانگ یی، وزیر امور خارجه چین گفت که «تایوان در نهایت به آغوش میهن خود بازخواهد گشت». بنابراین مانند مناقشه روسیه و اوکراین، تحولات ژئوپلیتیکی بین چین و تایوان پیچیده‌تر از آن است که معیارهای اقتصادی به تنهایی قادر به توضیح آن باشند.
موج تورم فعلی ناشی از تایوان است
عدم تولید تراشه‌های الکترونیکی در تایوان به دلیل همه‌گیری کرونا باعث ایجاد بحران در زنجیره‌های تامین و در نهایت منجر به کمبود بسیاری از محصولات به‌ویژه خودرو و تا حدودی تلفن همراه شد و یکی از دلایل اصلی آن بود. موج کمبود کالاها و تورم که به شکلی بی‌سابقه برای دهه‌ها جهان را تحت تأثیر قرار داد باعث نگرانی کارشناسان از تأثیر بالقوه تشدید تنش‌ها بین تایپه و پکن بر صنعت نیمه هادی تایوان هستند.
چین بزرگترین شریک تجاری تایوان است و به گفته دولت تایوان، تجارت دوجانبه به ارزش ۲۷۳ میلیارد دلار در سال گذشته، ۳۳ درصد از کل تجارت این جزیره با سایر نقاط جهان را تشکیل می‌دهد. این جزیره خودمختار با جمعیتی بالغ بر ۲۴ میلیون نفر، تولیدکننده و تامین کننده پیشرو تراشه‌های نیمه هادی در جهان است که جزء حیاتی تقریباً همه دستگاه‌های الکترونیکی مدرن، از اتومبیل گرفته تا یخچال و تلفن همراه است.
تایوان تقریباً انحصار این محصول مرتبط با امنیت و اقتصاد دارد و ۶۳ درصد از سهم بازار جهانی نیمه هادی‌ها و نزدیک به ۹۰ درصد پیشرفته‌ترین تراشه‌ها را با ارزش صنعتی ۱۰۷.۵۳ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۰ تولید می‌کند. شرکت تولید نیمه هادی بزرگ تایوان (TSMC) بزرگترین سازنده تراشه های قراردادی در جهان است و نقش مهمی در تامین انرژی محصولات طراحی شده توسط شرکت‌های فناوری مانند اپل، کوالکام و انویدیا ایفا می‌کند. همچنین شرکت تایوانی TSMC یکی از با ارزش ترین شرکت‌های آسیایی است که ۹۰ درصد تراشه‌های فوق پیشرفته دنیا را در اختیار دارد.
انجمن صنعت نیمه هادی آمریکا تخمین می‌زند که اختلال کامل در زنجیره تامین جهانی نیمه هادی‌ها باعث از دست رفتن سالانه ۴۹۰ میلیارد دلار درآمد برای تولیدکنندگان جهانی الکترونیک در سراسر جهان می‌شود. دو ابرقدرت اقتصادی جهانی، ایالات متحده و چین تقریبا از رقابت با TSMC ناامید هستند، البته این شرکت (TSMC) در چین سرمایه گذاری کرده و همزمان در حال بررسی توسعه برنامه‌های فعلی خود برای تزریق میلیاردها دلار به کارخانه‌های آریزونای ایالات متحده آمریکا است.
تحریم صادرات شن و ماسه
وزارت بازرگانی چین صادرات شن و ماسه طبیعی به تایوان را که جزء اصلی تولید ویفر نیمه هادی است، متوقف کرد. تراشه‌های کامپیوتری از شن و ماسه سیلیکونی ساخته شده‌اند، اما نه هر نوع ماسه‌ای. صنعت نیمه هادی به ماسه هایی با محتوای بسیار زیاد کوارتز از سنگی به نام کوارتزیت نیاز دارد، این نوع سنگ‌ها از ماسه‌هایی تشکیل می‌شوند که به مرور زمان به هم فشرده شده و در اعماق زمین گرم شده‌اند.
کوارتز با خلوص بالا بخش‌هایی از نیمه هادی‌ها را قادر می‌سازد تا در برابر دمای شدید پردازش ویفر مقاومت کنند. استفاده روزافزون از تراشه‌های نسل جدید در نیمه هادی‌ها تقاضا برای کوارتز با خلوص بالا را افزایش می‌دهد. بنابراین تعلیق صادرات ماسه‌های طبیعی مورد استفاده در صنعت نیمه هادی تایوان و نه صادرات میوه یا ماهی توسط چین بود که باعث نگرانی جهانی شد.
هر بحران جدید در صنعت نیمه هادی تایوان اثرات شدیدی بر جهان خواهد داشت که در حال حاضر از بحران زنجیره تامین فعلی رنج می‌برد. پس از سال‌ها تقاضای انبوه، اکنون تقریباً ۴۰ درصد از صادرات تایوان و حدود ۱۵ درصد از تولید ناخالص داخلی، نیمه هادی‌ها را تشکیل می‌دهند. صنعت نیمه هادی همچنین برای امنیت تایوان مهم است، زیرا اهمیت استراتژیک تایوان را برای سایر کشورها، به ویژه ایالات متحده و اروپای غربی افزایش می دهد.
در واکنش به تصمیم چین، مقامات تایوان اعلام کردند که تعلیق ممنوعیت صادرات شن و ماسه توسط پکن تأثیر محدودی خواهد داشت، چون شن و ماسه چینی کمتر از ۱ درصد از کل نیاز تایپه را تشکیل می‌دهد.
آیا محاصره تایوان آغاز شده است؟
محدودیت‌های چین در تجارت با تایوان در حالی صورت می‌گیرد که ارتش چین در آستانه سفر پلوسی اعلام کرد که یک سری عملیات نظامی هدفمند را برای مقابله با این وضعیت آغاز خواهد کرد. در واقع، پس از سفر پلوسی، ارتش چین مانورهای دریایی، هوایی و موشکی انجام داد که جزیره را از همه طرف محاصره کرد و منجر به محاصره مجازی تایوان توسط چین برای چند روز شد، همچنین بر ترافیک هوایی و دریایی تأثیر گذاشت.
بر اساس گزارش رسانه‌های غربی، تنش‌های داخلی در چین نیز بالا است، زیرا اقتصاد این کشور به پایین‌ترین نرخ رشد در بیش از دو سال گذشته، به دلیل تعطیلی‌های سختگیرانه برای مقابله با ویروس کرونا و رکود در بازار املاک و مستغلات، کاهش یافته و بیکاری جوانان در بالاترین حد خود قرار دارد. همچنین اعتراضات اجتماعی به دلیل بحران سراسری وام مسکن و مجموعه‌ای از رسوایی‌های بانکی روستایی در حال افزایش است.
بحران چگونه بر چین تاثیر می‌گذارد؟
معامله گران و تحلیلگران نگران تشدید تنش‌ها بین چین و تایوان، تاثیر آن بر زنجیره تامین جهانی و انتظارات تورمی هستند. بازارهای جهانی در آستانه مانورهای چینی در اطراف تایوان سقوط کردند و شاخص‌های اصلی سهام در قرمز بسته شدند. واکنش چین به سفر پلوسی به تایوان می‌تواند بر زنجیره‌های عرضه و تقاضا تأثیر بگذارد که فشارهای تورمی را قوی نگه می‌دارد. زنجیره‌های تامین جهانی قبلاً به دلیل همه گیری ویروس کرونا و جنگ در اوکراین متزلزل شده و بانک جهانی اخیرا اعلام کرد که بسیاری از کشورها تورم دو رقمی را تجربه می‌کنند.
هرگونه اختلاف در تایوان می‌تواند کمبود تراشه جهانی را تشدید کند که صنعت خودروسازی جهانی را تحت فشار قرار داده است. تنگه تایوان همچنین یک مسیر مهم کشتیرانی برای کشتی‌های حمل و نقل کالا بین آسیا و غرب است. مارک لیو، رئیس و مدیرعامل TSMC در مصاحبه‌ای با CNN گفت جنگ بین چین و تایوان همه را شکست خواهد داد. اگر جنگی رخ دهد، نیروگاه TSMC غیر قابل بهره‌برداری خواهد بود.
در حالی که برخی حمله روسیه به اوکراین را به عنوان یک کاتالیزور بالقوه برای درگیری چین و تایوان می‌دانند، برخی دیگر خاطرنشان کردند که چین شاهد تحریم‌ها و محکومیت‌های بین‌المللی علیه روسیه خواهد بود و از خود می‌پرسد که آیا ارزش به خطر انداختن وضعیت موجود را دارد؟
همچنین، اقتصاد چین و تایوان به طور جدایی ناپذیری به هم مرتبط هستند؛ چین بزرگترین شریک صادراتی تایوان با ارزش ۵۱۵ میلیارد دلاری از ژانویه ۲۰۱۷ تا ژانویه ۲۰۲۲ است که بیش از دو برابر ایالات متحده بعنوان دومین شریک بزرگ تایوان بود.
صادرات تایوان از طریق این تنگه به سرزمین اصلی چین در سال ۲۰۲۱ به بالاترین حد خود رسید، اما شاید مهمتر از آن، این کشور جزیره‌ای کوچک، چین را در تنگنای نیمه هادی‌ها قرار داده است. در سال ۲۰۲۰، چین بیش از نفت برای واردات تراشه(چیپ) هزینه کرد، باید توجه داشت که براساس برآوردها چین حداقل تا یک دهه دیگر در زمینه نیمه هادی‌ها خودکفا نخواهد شد. از همین روی برخی از کارشناسان باور دارند که این خطر وجود دارد که هرگونه حمله چین به تایوان در پنج سال آینده به بسیاری از زیرساخت‌های فناوری که چین برای تغذیه صنایع الکترونیک و تولیدی خود با قطعات کلیدی به آن متکی است آسیب وارد کرده و یا نابود کند.
جدای از اقدام نمادین برای ممنوعیت صادرات شن و ماسه طبیعی مورد استفاده در صنعت نیمه هادی که تنها بخش کوچکی از نیاز تایوان را تامین می‌کند، واضح است که هدف قرار دادن صنعت نیمه هادی تایوان، خودکشی خواهد بود. تا جایی که تایوان به صنعت نیمه هادی به عنوان منبع درآمد اصلی متکی است، چین نیز برای صنعت فناوری غول پیکر خود متکی است.
بر اساس گزارش سرویس تحقیقاتی کنگره در سال ۲۰۲۰، تقاضای چین حدود ۶۰ درصد از تقاضای جهانی برای نیمه هادی‌ها را تشکیل می‌دهد. بر اساس همین گزارش، بیش از ۹۰ درصد این تقاضا از طریق واردات و شرکت‌های خارجی که در کشور تولید دارند، تامین می‌شود. باوجود سرمایه گذاری میلیاردها دلار برای توسعه صنعت خود، پکن کمتر از ۱۰ درصد از بازار را به رهبری SMIC مستقر در شانگهای در اختیار دارد.
آیا پکن ریسک می‌کند؟
وقایع پس از حمله روسیه به اوکراین به این معناست که پکن به احتمال زیاد مایل به حفظ وضعیت موجود است. چین از سرعت و شدت تحریم‌های هماهنگ غرب علیه روسیه متعجب و نگران شده و همچنین هنوز هم از نظر اقتصادی و مالی رابطه بسیار قوی با غرب دارد.
شاید یکی از مهم‌ترین تحریم‌های ایالات متحده و متحدان اصلی آن است که بانک‌های بزرگ روسیه را از سیستم مالی جهانی، سوئیفت، حذف کردند. به باور کارشناسان، این اقدام بانک خلق چین را بر آن داشته تا با بررسی ساختار پرداخت جایگزین سوئیفت، برنامه‌های احتیاطی را بررسی کند. برای چین منطقی است که اقتصادهای بیشتری از جمله روسیه، ونزوئلا، کوبا و شاید ایران را دور خود جمع کند.
تایوان با تولید ناخالص داخلی۶۶۲.۱ میلیارد دلار، بیست و یکمین اقتصاد بزرگ جهان است. بر اساس گزارش گلوبال دیتا، تولید ناخالص داخلی این کشور بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۱، ۴۴ درصد رشد داشته است و انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۵ رشدی ۱۹ درصدی داشته باشد. از همین روی، حمله احتمالی چین به تایوان به هیچ وجه یک موفقیت نظامی مطمئن نیست چون قدرت اقتصادی تایوان و متحدان جهانی‌اش به ویژه ایالات متحده، عوامل مهمی در هرگونه محاسبه جنگ هستند.
موفقیت اقتصادی سریع تایوان بر اساس اصل اقتصاد بازار آزاد و ارتش خود استوار است. موقعیت استراتژیک تایوان و محیط نسبتا شفاف و دموکراتیک به این معنی است که مشاغل خارجی می‌توانند از یک محیط نظارتی و تجاری در بازار آزاد مشابه آنچه در اقتصادهای بزرگ مانند ایالات متحده یافت می‌شود، برخوردار شوند.
بخش الکترونیک تایوان بیشترین سهم از جذب سرمایه گذاری خارجی را به خود اختصاص داده است. در واقع، اهمیت تایوان برای صنعت نیمه هادی جهانی را نمی‌توان دست کم گرفت. شرکت تولید نیمه هادی تایوان (TSMC) بزرگترین تولید کننده تراشه قراردادی جهان و با ارزش‌ترین شرکت بورسی آسیا با ۶۰۰ میلیارد دلار است. در واقع، بیشتر زنجیره تامین جهانی نیمه هادی‌ها به تایوان وابسته است و بررسی دقیق‌تر پروژه‌های سرمایه‌گذاری خارجی سبز در تایوان نشان می‌دهد که بخش الکترونیک سهم بزرگی از سرمایه‌گذاری داخلی را در سال‌های ۲۰۱۹، ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ به خود اختصاص داده است.
سرمایه‌گذاران خارجی به طور قابل درکی نگران تنش‌های سیاسی در سراسر تنگه تایوان هستند. اراده سیاسی خود تایوان برای تجارت آزادانه با سایر نقاط جهان، تحت فشار پکن با مشکل مواجه شده است. تلاش‌های تایوان برای انعقاد یک توافق تجاری دوجانبه با ایالات متحده تاکنون با پیشرفت محدودی داشته و علاوه بر این، تایوان برای پیوستن به توافقنامه جامع و مترقی برای مشارکت ترانس پاسیفیک درخواست داده که با توجه به فشارهای سیاسی پکن، برای تایوان کمی چالش‌برانگیز است.
به دلیل تنش‌های تجاری ایالات متحده و چین، تعدادی از شرکت‌های تایوانی و خارجی که قبلا در سرزمین اصلی چین مستقر بودند، به تایوان نقل مکان کرده‌اند. با این حال، یک چالش مهم برای تایوان، شکست این کشور در تامین نیازهای رو به رشد انرژی است.
تایوان تعهد عمومی به انتشار کربن صفر تا سال ۲۰۵۰ دارد و با وجود داشتن برخی از بهترین شرایط جهان برای انرژی بادی و خورشیدی، پیشرفت در این زمینه کند بوده است. بطوریکه قطعی عظیم برق در تایوان در سال ۲۰۱۷، ۶.۶۸ میلیون خانوار را تحت تأثیر قرار داد و در اوایل مارس ۲۰۲۲، یک حادثه در یک نیروگاه باعث قطع برق گسترده در سراسر جزیره، از جمله در پایتخت تایپه شد.
در مجموع همانطور که سفر نانسی پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان ایالات متحده در آگوست ۲۰۲۲ به تایوان صورت گرفت اما این جزیره پیوند عاطفی و تاریخی عمیقی با سرزمین اصلی دارد و واضح است که سرنوشت تایوان به طور اجتناب‌ناپذیری با چین و همچنین به اقتصاد و زیرساخت‌های فناوری بسیار فراتر از مرزهای تایوان مرتبط است.
نظر شما