بازار؛ گروه بین الملل: همانطور که بارها از سوی رسانه های امریکایی و اروپایی در طی حدود دو ماه گذشته شنیده ایم، آمریکا و اتحادیه اروپا در واکنش به حمله روسیه به اوکراین در ۲۴ فوریه ۲۰۲۲، تحریم‌های اقتصادی گسترده ای را علیه مسکو اعمال کرده اند. جدیدترین خبر در خصوص اعمال تحریم‌های گسترده از سوی کشورهای اروپایی این است که ارائه سرویس حمل و نقل دریایی توسط خطوط کشتیرانی بین‌المللی به بنادر مهم روسیه از جمله ولادی وستک، سنتپیترزبورگ و نووروسیسک متوقف شده، در حالی که راه‌آهن سراسری شرقی _ غربی آن کشور نیز دیگر قابلیت استفاده و بهره برداری را ندارد.
بر همین اساس، روسیه بیش از هر زمان دیگری برای مبادله کالا و تجارت خود با هند، کشورهای جنوبی و شرقی آسیا به مسیر کریدور شمال_جنوب که مورد توافق سه کشور ایران، هند و روسیه است، نیاز دارد؛ در حالی که هیچکدام از کریدورهای تراسیکا، کریدور میانی، کریدور ترانکاسپین و کریدور شمال جوابگوی تبادلات اقتصادی این کشور با شرکای تجاری آن نیست و روسیه مجبور خواهد شد تا از مسیرهای جدیدی برای نیازهای خود استفاده کند و به مشارکت در آن کریدورها بپردازد.
پس از گذشت چند روز از ارسال نخستین محموله از مسیر گرجستان، هندی ها به اهمیت نقش ترانزیتی کریدور شمال_جنوب از مسیر ایران و جمهوری آذربایجان پی برده اند
از طرفی هند که یکی از مشارکت کنندگان در این کریدور است، چند روز پیش اعلام کرد که مسیر کریدور ترانزیتی شمال جنوب که از ایران عبور می کند سریع‌تر و ارزانتر از مسیر گرجستان است. این اظهارات در حالی مطرح شد که به دنبال تحریم‌های علیه روسیه، دولت هند به تازگی به تشکیل کمیته ای پرداخته تا به تاجرین هندی برای یافتن راه‌های دسترسی به تسهیلات کشتیرانی کمک کند در حالی که مسیر بنادر گرجستان، برای ارسال کالاهای صادراتی هند به روسیه انتخاب شده بود. اما پس از گذشت چند روز از ارسال نخستین محموله از مسیر گرجستان، هندی ها به اهمیت نقش ترانزیتی کریدور شمال_جنوب از مسیر ایران و جمهوری آذربایجان پی بردند.
در واقع، هند، در صورتی که تصمیم به احیای این پروژه با توجه به کاهش احتمالی تحریم های امریکایی علیه ایران به عنوان بخشی از مذاکره مجدد در مورد توافق هسته ای، بگیرد، می تواند حداقل در تئوری از کریدور شمال_جنوب استفاده کند، اما این امر برای اطلاع رسانی استراتژی دهلی نو در آسیای میانه هرگز به اندازه گذشته حائز اهمیت نیست.
کریدور شمال_جنوب احتمالاً فقط برای تسهیل تجارت هند و ایران قبل از هر چیز و پس از آن تجارت هند و روسیه مورد استفاده قرار خواهد گرفت هر چند که روسیه و ایران هنوز می توانند با کنار گذاشتن هند، در جهت تقویت تجارت دوجانبه و روابط با شریک جمهوری آذربایجانی خود به مشارکت در کریدور شمال_جنوب خصوصا اعتماد نمایند
علاوه بر آن، کشورهای آسیای جنوبی نیز می توانند از نستراک در جهت افزایش تجارت با روسیه بهره مند شوند، هرچند بعید است که انتظار اولیه خود را برای تبدیل شدن به یک کریدور تجاری بزرگتر اتحادیه اروپا و هند برآورده نمایند.
کریدور شمال_جنوب احتمالاً فقط برای تسهیل تجارت هند و ایران قبل از هر چیز و پس از آن تجارت هند و روسیه مورد استفاده قرار خواهد گرفت هر چند که روسیه و ایران هنوز می توانند با کنار گذاشتن هند، در جهت تقویت تجارت دوجانبه و روابط با شریک جمهوری آذربایجانی خود به مشارکت در کریدور شمال_جنوب خصوصا اعتماد نمایند.
قرار گرفتن ایران در حلقه اتصال کریدور نستراک که شبه قاره هند را از طریق ایران به آسیای میانه، قفقاز، روسیه و اروپا متصل می کند، می تواند به عنوان فرصتی طلایی برای توسعه اقتصاد ایران در تحولات منطقه ای و بین المللی در نظر گرفته شود
حال با توجه به وضعیت پیش آمده و انتخاب کریدور شمال_جنوب توسط روسیه به منظور توسعه تجارت و مبادلات تجاری، فرصت بسیار مناسبی برای جمهوری اسلامی ایران که در کریدور شمال_جنوب مشارکت دارد، ایجاد خواهد شد چرا که با راه اندازی این کریدور و کاهش چشمگیر زمان و هزینه ترانزیت کالا، ایران به اصلی‌ترین حلقه تجارت آسیا و اروپا تبدیل می شود.
در همین راستا، قرار گرفتن ایران در حلقه اتصال کریدور نستراک که شبه قاره هند را از طریق ایران به آسیای میانه، قفقاز، روسیه و اروپا متصل می کند، می تواند به عنوان فرصتی طلایی برای توسعه اقتصاد ایران در تحولات منطقه ای و بین المللی در نظر گرفته شود در صورتی که زیرساخت ها تکمیل شده و فرآیندهای مرتبط با حضور ایران در راستای رونق ترانزیت تسهیل شود.
از آن جایی که کریدور بین المللی شمال_جنوب با توجه به جایگاه ژئوپلیتیک و پیشینه تاریخی ایران مورد توجه اقتصادهای بزرگ جهانی مانند هند و روسیه قرار گرفته، در سال گذشته طی تلاشهای صورت گرفته از سوی جمهوری اسلامی ایران و این دو کشور، انتقال نخستین محموله بار حامل کالای تجاری شامل ۳۲ واگن کاغذ با تناژ ۵۶۳ تن و ارزش ۵۳۵ هزار یورو و محموله بسیار سنگین بصورت آزمایشی آغاز به کار کرد.
بسیاری از اقتصاددان ها و کارشناسان مسائل حمل و نقل، اعلام کرده اند که کریدور شمال_جنوب این امکان را فراهم نموده تا انتقال کالا از شمال و شمال شرق اروپا و از طریق بندر هلسینکی فنلاند توسط مسیر ریلی کشور روسیه، بندر آستراخان، دریای خزر، بندر کاسپین، خط ریلی سراسری شمال تا جنوب ایران و بنادر جنوبی ایران مانند چابهار، شهید رجائی به دریای عمان و اقیانوس هند صورت پذیرد.
موقعیت مناسب ترانزیتی و قرار گرفتن در مسیر اتصالی این کریدور و دسترسی ایران به سواحل خلیج فارس، دریای عمان و سواحل دریای خزر موجب شده تا ایران در سال های اخیر بیش از پیش مورد توجه فعالان و تولید کنندگان بزرگ اقتصادی جهان قرار گیرد
همچنین، موقعیت مناسب ترانزیتی و قرار گرفتن در مسیر اتصالی این کریدور و دسترسی ایران به سواحل خلیج فارس، دریای عمان و سواحل دریای خزر موجب شده تا ایران در سال های اخیر بیش از پیش مورد توجه فعالان و تولید کنندگان بزرگ اقتصادی جهان قرار گیرد.
این کریدور چند منظوره به مسافت حدود هفت هزار کیلومتر، می تواند تجارت ۹ میلیارد دلاری مابین کشورهای روسیه و هند و تجارت بیش از ۱۵ میلیارد دلاری روسیه و اقتصادهای نوظهور جنوب شرق آسیا مانند سنگاپور، تایلند، مالزی و ویتنام را تسهیل و زمینه گسترش آن را فراهم آورد در حالی که انعقاد تفاهمنامه ها از جمله تفاهمنامه چهارجانبه بین مناطق آزاد بمبی، چابهار، انزلی (بندر کاسپین)، لوتوس آستراخان روسیه که در سال گذشته به امضا رسید، در صورت اجرایی شدن موجب فعال سازی هر چه بیشتر این کریدور خواهد شد زیرا عواملی مانند قطع ارتباط با بخش بزرگی از جامعه جهانی و تحریم‌های بین‌المللی منجر به عدم موفقیت این کریدور شده است.
با فعال شدن و راه اندازی کریدور نستراک، ایران می تواند برای بهره گیری از این مسیر ترانزیتی با بهره مندی از ظرفیتهای دو بندر فعال انزلی و مجتمع بندری کاسپین در محدوده این منطقه برای انتقال کالا و محموله کشور هند به کشورهای حاشیه دریای خزر، اوراسیا و اروپا استفاده از این مسیر ترانزیتی را از نظر اقتصادی توجیه پذیر نماید چرا که یکی از مزیتهای منطقه آزاد انزلی قرار گرفتن در مسیر کریدور بین‌المللی شمال_جنوب است که از آن به‌عنوان کریدور حمل و نقل قرن بیست و یکم آسیا_اروپا یاد می‌شود.
ترانزیت کالا از طریق کریدور شمال_جنوب نسبت به مسیر کانال سوئز کاهش در زمان حمل و نقل و صرفه‌جویی در هزینه را دربر دارد
از آن جایی که ترانزیت کالا از طریق این کریدور نسبت به مسیر کانال سوئز کاهش در زمان حمل و نقل و صرفه‌جویی در هزینه را دربر دارد، بنابراین، با توجه به زیرساختهای بندر کاسپین و این موضوع که سالانه حدود یک میلیارد تن کالا از کانال سوئز عبور می‌کند، این پتانسیل در منطقه آزاد انزلی وجود دارد که جمهوری اسلامی حداقل سه درصد از این میزان برابر با ۳۰ میلیون تن را از کریدور شمال_جنوب عبور دهد.
در واقع، بزرگ ترین ویژگی مسیر شمال_جنوب کوتاه کردن زمان حمل ونقل کالاها است. کشورهای استفاده کننده از مسیر هر چند ممکن است در ابتدای راه‌اندازی این کریدور متحمل هزینه‌های مالی و اقتصادی شوند، اما با فعال شدن آن و کاهش فاصله زمانی انتقال کالا از هند به روسیه و اروپا، به سرعت هزینه‌ها جبران می‌شود.
علاوه بر این موضوعات، با توجه به اینکه بیشترین مبادلات ایران با کشورهای روسیه و قزاقستان انجام می شود، لذا وجود خطوط کشتیرانی منظم در دریای خزر با بنادر مهم این کشورها یعنی آستراخان و آکتائو خود از مزیتهای این شیوه حمل کالا می باشد. افزون بر این، موقعیت ژئوپلتیکی ایران به گونه‌ای است که هندی ها نمی‌توانند نسبت به آن بی‌تفاوت باشند و این مسئله موجب همکاری‌های ایران و هند در توسعه بندر چابهار و همکاری مشترک در حوزه راه‌سازی در افغانستان شده است.
بر همین اساس، جمهوری اسلامی باید با توجه به محدودیتهای فعلی روسیه برای صادرات و کاهش قدرت چانه زنی، از این فرصت که برای تجار ایرانی فراهم شده تا با شرایط بهتر و تخفیفات مناسبتری نسبت به واردات کالاهای مورد نیاز ایران از این کشور اقدام کنند، استفاده کند.
همچنین، در شرایط فعلی و با توجه به انتخاب کریدور شمال_جنوب برای انجام مراودات اقتصادی توسط روسیه، بازهم فرصت مساعدی برای ایران فراهم شده تا با توسعه زیرساخت های حمل و نقلی از بنادر گرفته تا مسیرهای حمل و نقلی جاده‌ای و ریلی، به تکمیل بسیاری از پروژه ها در این مسیر بپردازد.
هرچند که واقعیت چیز دیگری را نشان می دهد. برخی از کارشناسان و مدیران بنادر و دریانوردی ایران بر این باورند که در سیستم حمل و نقل کشور به دلیل وجود پیچیدگی در فرآیندهای گمرکی و نظارتی و بخشنامه‌های خلق‌الساعه، بهره وری پایین ناوگان در کنار عدم مشاهده مدل های کسب و کار لازم برای ارائه خدمات یکپارچه، سرمایه گذاری‌های انجام شده حالتی منسجم نداشته و شباهتی به یک شبکه کارآمد ترکیبی برای حمل و نقل و انتقال سریع، ارزان و ایمن کالا و کانتینرهای ترانزیتی را پیدا نکرده است.
نظر شما