بازار؛ گروه صنعت: به رغم اینکه تحریم کنندگان ایران ادعا دارند دارو جزو اقلام تحریمی نیست اما تعاملات مالی و بانکی برای واردات مواد اولیه دارویی یا داروی کامل امکان پذیر نیست. از این رو شرکت های دارویی برای تامین مواد اولیه مورد نیاز خود طی سال های اخیر با موانع بسیاری مواجه شدند تا بتوانند ملزومات تولید را با دور زدن تحریم ها از کشورهایی همچون چین و هند تامین کنند. همین موضوع ریسک تامین مواد اولیه دارویی و هزینه های تولید دارو را به طور قابل توجهی افزایش داد.
به دنبال این ماجرا، جریان افزایش درصد عمق ساخت داخل مواد موثره دارویی در داخل کشور به راه افتاد و به دنبال آن دانشمندان ایرانی موفق شدند تا پایان سال ۱۴۰۰ به ۷۲ درصد داخلی سازی مواد موثره دارویی دست یابند. مواد موثره ای که بخش قابل توجهی از آن از طریق شرکت های دانش بنیان داخلی سازی شده است.
بنابراین با توجه به اینکه ۱۴۰۱ از سوی رهبر معظم انقلاب سال «تولید؛ دانش بنیان، اشتغال آفرین» نام گذاری شده است به سراغ میثم کریمی، دبیر سندیکای تولید کنندگان مواد دارویی، شیمیایی و بسته بندی دارویی رفتیم تا در خصوص نقش شرکت های دانش بنیان در داخلی سازی و کاهش وابستگی به کشورهای خارجی در صنعت دارویی کشور گفت و گویی داشته باشیم که در ادامه خواهید خواند.
از ۴۶ شرکت تولید کننده ماده موثره ۴۲ شرکت دانش بنیانی هستند؛ یعنی بیش از ۹۰ درصد شرکت هایی که در حوزه تولید مواد موثره دارویی فعالیت دارند به صورت دانش بنیان فعالیت می کنند
* به عنوان دبیر سندیکای تولید کنندگان مواد دارویی بفرماید در حال حاضر چند شرکت تولید کننده مواد دارویی در کشور یا زیر نظر سندیکا فعالیت می کنند و چه بخشی از این تعداد دانش بنیان هستند؟
در حال حاضر حدود ۸۰ شرکت عضو سندیکای تولیدکنندگان ماده موثره و شیمیایی و بسته بندی هستند و از این تعداد ۴۶ شرکت در حوزه تولید ماده موثره دارویی فعالیت دارند. همچنین از ۴۶ شرکت تولید کننده ماده موثره ۴۲ شرکت دانش بنیان هستند؛ یعنی بیش از ۹۰ درصد شرکت هایی که در حوزه تولید مواد موثره دارویی فعالیت دارند دانش بنیان هستند.
* اشاره کردید که ۹۰ درصد از تولیدکنندگان ماده موثره دارویی زیر نظر سندیکا دانش بنیان هستند، دلیل اینکه این تعداد از شرکت ها دانش بنیان شده اند چیست؟
تولید ماده موثره دارویی یکی از تولیداتی در کشور است که نیازمند تکنولوژی، تجهیزات بسیار پیشرفته و دانش فنی بسیار پیچیده ای است که لازم است این شرکت ها در حوزه دانش بنیانی باشند. معیارهای معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برای دانش بنیان شدن شرکت ها نیز در سه سطح بررسی می شود.
نخست، شرکت باید به مرحله تولید رسیده باشد؛ یعنی به طور حتم محصول دانش بنیانی مجموعه باید از مرتبه نمونه آزمایشگاهی فراتر رفته و به تولید صنعتی رسیده باشد. دوم، موضوعی که برای معیار دانش بنیانی مطرح است سطح فناوری است؛ یعنی به طور حتم باید در حوزه فناوری های بالا قرار بگیرد و دارای پیچیدگی فنی بالایی باشد که بتواند به عنوان دانش بنیان معرفی شود. سوم، طراحی باید مبتنی بر تحقیق و توسعه باشد تا محصولی که در شرکت تولید می شود چه در توسط طراحی داخلی یا مهندسی معکوس یا بحث انتقال فناوری به طراحی مبتنی بر تحقیق و توسعه برسد.
در حال حاضر ایران به عنوان سومین کشور بعد از هند و چین در تولید ماده موثره در دنیا معرفی می شود و اتحادیه اروپا که کشورهای زیادی عضو آن هستند تنها ۳۰ درصد از نیاز خودشان را در اروپا تولید می کنند
* با توجه به توضیحاتی که در خصوص لازمه دانش بنیان شدن شرکت ها ارائه دادید بفرمایید شرکت های دانش بنیان تولیدکننده ماده ماده موثره دارویی در چه جایگاهی قرار دارند و رتبه ایران در منطقه به لحاظ تولید مواد دارویی چند است؟
خوشبختانه شرکت های دانش بنیان تولیدکننده ماده موثره دارویی در بالاترین سطح قرار گرفته اند که دلیل آن عمق فناوری و دانش فناوری بالایی که دارند است. در خصوص رتبه هم باید به این نکته اشاره کرد که اگر منطقه خاورمیانه را بررسی بفرماید خواهید دید که هیچ کشوری وجود ندارد که بتواند همچون ایران تولید ماده موثره دارویی به این وسعت داشته باشد.
در حال حاضر ایران به عنوان سومین کشور بعد از هند و چین در تولید ماده موثره در دنیا معرفی می شود؛ یعنی اتحادیه اروپا که کشورهای زیادی عضو آن هستند نیز نتوانسته اند به این حجم از داخلی سازی ماده موثره برسند و تنها ۳۰ درصد از نیاز خودشان را در اروپا تولید می کنند. این درحالی است که ایران ۷۲ درصد از مواد موثره مورد نیاز خود را را در کشور تولید می کند.
* اشاره کردید که عمق داخلی سازی ماده موثره در ایران فراتر از حتی کل اتحادیه اروپا است، با این تفاسیر چقدر از خروج ارز از کشور به واسطه تامین ماده موثره طی یک سال گذشته جلوگیری کرده اید؟
در سال ۱۴۰۰ توانستیم ۶۶۴ میلیون دلار صرفه جویی ارزی با تولید مواد موثره دارویی داشتیم. البته این رقم فقط مختص به مواد موثره شیمیایی است؛ یعنی عمق داخلی سازی و صرفه جویی ارزی به واسطه بایوتک ها و غیره در این محاسبه آورده نشده است.
بنابراین اگر قصد واردات ماده موثره داشتیم باید ۶۶۴ میلیون دلار بیشتر هزینه می کردیم که این رقم تقریبا اندازه کل نیاز ارزی کشور در حوزه تولید دارو است. چه در تولید دارو و چه در تولید ماده موثره سالانه در حدود ۷۰۰ میلیون دلار ارز بری داریم.
با این تفاسیر می توان گفت که این صنعت مادر یکی از اصلی ترین و کلیدی ترین زنجیره های دارو در هر کشوری است و بندهای وابستگی را به شدت قطع می کند. بنابراین اگر پیامدهای ناشی از تحریم ها در صنعت دارو را بررسی کنید خواهید دید که هیچ کدام از داروهایی که برای دوره ای در داروخانه ها و بیمارستان ها کمیاب شدند ماده اولیه شان جزو گروهی که در ایران تولید می شد نبوده است.
همچنین در زمان اپیدمی کرونا نیز در خصوص داروهای پر مصرفی که ماده موثره شان داخلی بود و تجویز می شد عمدتا به کمبود نخوردیم و خیلی راحت از طریق تولید داخل تامین شد. این درحالی است که ایران تحریم های شدیدی را حتی در حوزه دارویی تحمل می کند؛ انتقال ارز به سختی انجام می شود و یک سری مشکلات داخلی نیز وجود دارد. بنابراین تولید دانش بنیان این مزیت را برای ما ایجاد کرد که در سال های سخت تحریم، مشکلات را کنار بزنیم.
بیش از ۹۰ درصد از ۷۲ درصد ماده موثره داخلی سازی شده از طریق شرکت های دانش بنیان انجام شده است
* اشاره کردید که ۷۲ درصد از ماده موثره مورد نیاز صنعت داروی کشور از طریق داخل تامین می شود، بفرمایید داخلی سازی چه مقدار از این تعداد سهم شرکت های دانش بنیان بوده است؟
بیش از ۹۰ درصد از ۷۲ درصد ماده موثره داخلی سازی شده از طریق شرکت های دانش بنیان انجام شده است. در حال حاضر ۴۰۳ مولکول مورد نیاز صنعت دارو در کشور داخلی شده که از این مقدار حدود ۳۶۰ مولکول از طریق شرکت های دانش بنیان تولید می شود.
* با توجه به اینکه در ابتدای سال ۱۴۰۱ قرار داریم و این سال نیز به نام «تولید؛ دانش بنیان، اشتغال آفرین» مزین شده است، بفرمایید برای بهره مندی هرچه بیشتر از ظرفیت و دانش مجموعه های دنش بنیان چه برنامه ای دارید؟
همانطور که به نامگذاری سال ۱۴۰۱ اشاره کردید امسال مقام معظم رهبری تاکید ویژه ای به حوزه دانش بنیان کرده اند، بر این اساس کمیته ویژه ای در این حوزه در سراسر دانشگاه های کشور راه اندازی و فعال کرده ایم تا دانشجویانی که در رشته های مهندسی داروسازی، مهندسی شیمی، داروسازی، شیمی، زیست شناسی، بایوتک و غیره فعالیت دارند و به روش های علمی و دانش فنی دست یافته اند بتوانند از طریق این کمیته مجموعه ای حتی در حد آزمایشگاه کوچک راه اندازی کنند. بعد از آن شرکت ها می توانند با شرکت های بزرگی که در این حوزه فعالیت می کنند بپیونند تا ایده های خودشان را تجاری سازی کنند.
همچنین در حوزه تولید مواد موثره دارویی در سراسر کشور در تمامی دانشگاه ها نمایندگانی از دانشجویان داریم که بسیار علاقه مند هستند و خیلی خوب عمل می کنند. بنابراین با این فعالیت های پایه ریزی شده به نظر می رسد امسال شاهد ظهور واقعی انتقال علم از دانشگاه به صنعت و رونق هرچه بیشتر مجموعه های دانش بنیان در حوزه تولید ماده موثره باشیم.
نظر شما