بازار؛ گروه آب و انرژی: کابوس خشکیده شدن دریاچه ارومیه و مخاطرات زیست محیطی آن گویا تمامی ندارد. به گفته کیاست امیریان مدیر کل دفتر مدیریت بهم پیوسته منابع آب خزر و دریاچه ارومیه،تراز دریاچه ارومیه در تاریخ ۱۶ فروردین نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود ۶۷ سانتی متر کاهش یافته است.
او در گفتگو با خبرگزاری «بازار» حجم آبی دریاچه را ۳۰۸۰ میلیون مترمکعب اعلام کرد و اظهار داشت: سطح دریاچه به ۲۴۸۳ کیلومتر مربع رسیده که نسبت به مشابه سال قبل ۲۹ درصد کاهش را نشان می دهد.
کاهش شدید سطح دریاچه ارومیه در شرایطی اتفاق افتاده که اوضاع بارندگی ها در مقایسه با پارسال خیلی هم بد نبوده است. مدیر کل دفتر مدیریت بهم پیوسته منابع آب خزر و دریاچه ارومیه گفته که از ابتدای مهر گذشته (ابتدای سال آبی۱۴۰۰ -۱۴۰۱) تا امروز ۲۲۵ میلی متر بارندگی در این حوضه ثبت شده که نسبت به زمان مشابه سال قبل ۵ درصد و در مقایسه با متوسط بلند مدت ۵۰ ساله حدود ۳درصد کاهش را نشان می دهد.
اما شاید برای شما هم این سوال پیش آمده که چرا با وجود کاهش ۵ درصدی بارش ها، کاهش ۲۹ درصدی سطح دریاچه را شاهد بودیم. سوالی که به نظر می رسد ریشه آن در را خشکسالی سال گذشته باید جستجو کرد.
امیریان در این باره گفت: کاهش بارش ها طی ۲ سال اخیر به ویژه بارش برف در سال گذشته، عاملی بر کاهش تراز دریاچه ارومیه به شمار می‌رود.
او با بیان اینکه اگر سطح آب به ۱۳۷۴.۱۴ سانتی‌متر برسد دریاچه به تراز اکولوژیک نزدیک می‌شود، افزود: ستاد احیا یک افق تعریف کرده که با اجرای پروژه‌هایی که انجام شده و بخشی هم به اتمام رسیده باید تا ۱۴۰۶ به این تراز برسیم و اقدامات نیز از دو طریق است، یکی اینکه ما باید ظرفیت ایجاد کنیم و آب بیشتری به دریاچه ببریم و هم در بالادست و رودخانه‌ها میزان مصرف را کنترل کرده و کاهش دهیم.
اجرای طرح انتقال آب شاید وقتی دیگر
روند احیای دریاچه ارومیه که به گفته مدیر دفتر برنامه ریزی و تلفیق کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه با ۲۰ سال تاخیر آغاز شده بود، این روزها کندتر از هر زمانی در حال پیگیری است. مهر پارسال بود که قاسم تقی زاده خامسی، معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا در صفحه اینستاگرام خود نوشت: اجرای طرح‌های تونل زاب، تصفیه خانه های شهرهای ارومیه و تبریز به عهده وزارت نیرو قرار دارد، از تونل ۳۶ کیلومتری زاب که بلندترین تونل آبرسانی کشور بوده فقط ۲۱۰ متر دیگر باقی مانده که با روند فعلی پیشرفت دستگاه حفار حداکثر ظرف دو ماه آینده حفاری به پایان خواهد رسید و دو ماه فرصت لازم است که دستگاه و ریل ها جمع آوری شود، لذا به احتمال زیاد ان شاالله تا اسفندماه انتقال آب به دریاچه ارومیه از سد کانی سیب آغاز خواهد شد.
با وجود اینکه مسئولین وزارت نیرو وعده داده بودند که طرح انتقال از انتقال ٦٧٠ میلیون مترمکعب آب به دریاچه ارومیه تا پایان سال ۱۴۰۰ به اتمام می رسد، اما به نظر می رسد که این طرح حالا حالا قرار نیست اجرایی شود. به گفته امیریان، پروژه در حال اجرا بوده و مراحل پایانی خود را سپری می کند اما بعلت پیچدگی های فنی وکمبود منابع سرعت آن کاهش یافته است.
او که زمان دقیقی برای اتمام طرح انتقال اعلام نمی کند، گفت: پس از اتمام وبه بهره برداری رسیدن سالیانه بین ۲۰ تا ۳۰ درصد حجم ورودی به دریاچه را تشکیل می دهد.
دریاچه ارومیه از چه زمانی شروع به خشک شدن کرد؟
دریاچه ارومیه به عنوان بزرگ ترین دریاچه داخلی ایران، بزرگ ترین دریاچه آب شور در خاورمیانه و ششمین دریاچه بزرگ آب شور دنیا از اواسط دهه ۱۳۸۰ شروع به خشک شدن کرد و بنا بر آمار بین‌المللی تا سال ۲۰۱۵ میلادی حدود ۸۰ درصد از مساحت آن خشک شده بود. برنامه عمران سازمان ملل در ۱۳۸۴ طرح حفاظت از تالاب های ایران را تصویب کرد. در سال ۱۳۸۷ «تفاهم‌نامه مشترک حفاظت و مدیریت پایدار حوضه دریاچه ارومیه بین سازمان محیط زیست و وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی و نیرو و استانداری کردستان، آذربایجان شرقی و غربی» امضا شد. سال بعد، سازمان محیط زیست برنامه مدیریت جامع دریاچه ارومیه را تدوین کرد و خرداد ۱۳۸۸ استراتژی حفاظت و بهره‌برداری پایدار از دریاچه ارومیه تصویب شد. پس از آنکه دریاچه ارومیه به رنگ سرخ درآمد و خطر خشک‌شدن آن در اواخر دولت احمدی‌نژاد همه را نگران کرد، نجات دریاچه ارومیه به شعاری انتخاباتی برای رئیس‌جمهور بعدی تبدیل شد. در همان روزهای پایانی دولت احمدی‌نژاد ایده تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه شکل گرفت. قرار بود این مجموعه نهادی فراقوه‌ای باشد و بر عملکرد وزارتخانه‌های نیرو و جهاد کشاورزی، همچنین سازمان حفاظت محیط زیست برای احیای این دریاچه بزرگ نظارت کند. ریاست ستاد احیای دریاچه ارومیه ابتدا با رئیس‌جمهور بود و بعدها به معاون‌اول او تفویض شد. رئیس سازمان حفاظت محیط زیست هم به‌عنوان دبیر آن انتخاب شد. در نهایت مقرر شد ظرف مدت ۱۰ سال - از ۱۳۹۴- دریاچه به تراز اکولوژیک خود برسد.
۵ میلیون نفر در معرض طوفان نمکی
مهم ترین عامل ایجاد آثار مخرب زیست محیطی و بیماری در ساکنان حواشی دریاچه های خشک شده، گرد و غبار سمی است. در صورت خشک شدن دریاچه ارومیه، حداقل ۵ میلیون نفر در معرض طوفان های نمکی، ابتلا به امراض تنفسی، تخریب اراضی کشاورزی، مهاجرت و فقر قرار می‌گیرند و دولت نیز متحمل خسارت های قابل توجهی برای ایجاد شغل، تامین رفاه و حفظ سلامت مردم آسیب دیده خواهد شد. همچنین دیگر پیامدهای خشک شدن دریاچه ارومیه شامل تشدید فرونشست، افت کیفی منابع آب، به هم پیوستگی جزایر دریاچه، ورود گونه‌های گوشتخوار مهاجم مانند پلنگ، روباه و شغال، بروز تهدید برای حیات وحش خصوصا گوزن زرد ایرانی، از دست رفتن منابع آرتمیا و به تبع آن کمبود منابع غذایی برای دیگر آبزیان و پرندگان خواهد بود.
برای نجات دریاچه ارومیه ۱۹ پروژه کلان تعریف شد که بر سه محور استوار بود. کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی، آوردن آب جدید به حوضه آبریز ارومیه (انتقال بین‌حوضه‌ای) و استفاده از آب‌هایی که قبلا در حوضه آبریز استفاده نمی‌شد، نظیر لایروبی رودخانه‌ها و... . براساس گزارش مرکز بررسی‌های استراتژیک اطلاعات دقیقی از میزان اثربخشی اقدامات انجام‌شده، در پورتال ستاد احیا وجود ندارد. به نظر می رسد که برای حل بحران خشکسالی دریاچه ارومیه بیش از اینکه به طرح ها و وعده های مسئولین دل خوش کنیم باید دست به دامن آسمان شویم شاید که معجزه ای رخ دهد.
نظر شما