تهمینه غمخوار؛ بازار: سطح مناسبات و حوزه همکاری های فعلی ایران و روسیه بسیار فراتر از دهه های گذشته است. حمایت روسیه از ایران در جریان عضویت دائمی در سازمان همکاری شانگهای و حضور پررنگ در اتحادیه اقتصادی اوراسیا به همراه نگرش مصالحه‌آمیز دولت رئیسی نسبت به روسیه نشان می دهد که همکاری های طرفین عمیق‌تر و معنادارتر شده و ظرفیت‌های زیادی در روابط دو کشور وجود دارد که باید در قالب برنامه جامع همکاری ها به آنها پرداخته شود.
درحالی که تلاش ها برای احیای برجام جریان دارد، پیش‌بینی می شود که در دوران ریاست جمهوری رئیسی شاهد تقویت روابط روسیه و ایران باشیم. بر همین اساس، مقامات عالی رتبه دو کشور با نظرگرفتن افق همکاری های آینده، در رابطه با انعقاد قرارداد بلند مدت همکاری های مشترک و همه جانبه ایران و روسیه عزم جدی دارند به طوری که سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت امور خارجه با بیان این که نقشه راه همکاری ۲۰ ساله با روسیه تقریبا نهایی شده، چندی پیش اعلام کرد که در روزهای آتی در حوزه خنثی‌سازی تحریم‌ها خبرهای خوبی در راه است.
وی افزود: برنامه جدیدی را در وزارت امور خارجه آغاز کردیم که به عنوان نقشه راه و سندهای ۲۰ ساله با کشورهای همسایه است. این برنامه با روسیه تقریبا نهایی شده و ما مجوز آن را از هیأت دولت اخذ خواهیم کرد تا مذاکرات را انجام دهیم و مانند نقشه راه ۲۵ سالهای که با چین تدوین کردیم، با کشورهای عمده همسایه نیز بتوانیم اینها را انجام دهیم.
از طرفی، از آن جایی که اولویت سیاست خارجی ابراهیم رئیسی تعامل و توسعه مناسبات با کشورهای همسایه و همچنین قدرتهایی مثل روسیه و چین است، چندی پیش، رئیس جمهور در گفتگوی تلفنی با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه، بیان کرد که ما آماده تکمیل سند همکاری های بلندمدت و همه جانبه دو کشور هستیم. وی همچنین با بیان اینکه تهران و مسکو در بسیاری از موضوعات بین المللی همگرایی و هم افزایی دارند، اظهار داشت که مقابله با یکجانبه گرایی و تحکیم چندجانبه گرایی از جمله وجوه مشترک دو کشور است.
در همین راستا خبرنگار بازار گفتگویی با «حسن شکاری» کارشناس و پژوهشگر مسائل اوراسیا و دانشجوی دکتری مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز دانشگاه تهران در خصوص توافق بلندمدت میان ایران و روسیه انجام داده است.
مشروح مصاحبه در زیر آمده است:
* در خصوص توافق ۲۰ ساله میان ایران و روسیه که دو روز پیش سخنگوی وزارت خارجه خبر از نهایی شدن نسبی آن را داد، سوال من این است که چرا این توافق به صورت بلند مدت تنظیم شده است؟ مزایای این طولانی مدت بودن چیست؟
توافق ایران و روسیه به ۱۳۷۹ باز می گردد که توافقی پنج ساله میان طرفین امضا شد در حالی که امکان تمدید خودکار هم قید شده بود. واقعیت این است که در خصوص توافق جدید میان دو کشور، با توجه به اینکه روابط دوجانبه دچار دگرگونی های زیادی شده و از سال ۱۳۷۹ موقعیت ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک دو کشور تغییر کرده است، بیشتر از سمت طرف ایرانی این مسئله مطرح شد که این توافق مجددا برای بازه زمانی طولانی مدت یعنی ۲۰ تا ۳۰ سال و احتمالا تا ۲۰۵۰ بازنویسی شود.
مزایای طولانی مدت بودن قرارداد ایران و روسیه این است که روابط از سطوح فردی خارج شده، نگاه کشورها از تغییر دولتها و افراد خارج می شود و بر همین اساس قید گذاری روابط بر مبنای آن چارچوب جدید توسعه می یابد
مزایای این طولانی مدت بودن این است که زمانی که نگاه بلند مدتی به روابط دو کشور صورت میگیرد، روابط از سطوح فردی خارج شده، نگاه کشورها از تغییر دولتها و افراد خارج می شود و بر همین اساس قیدگذاری روابط بر مبنای آن چارچوب جدید توسعه می یابد.
در خصوص معایب، چندان معایب خاصی قابل مشاهده نیست، تنها امکان دارد که تغییر بازیگران چه در طرف روسی و ایرانی موجب شود که آن قیدگذاری که در حال حاضر در حال شکل گیری است از سوی بازیگران جدید مورد موافقت قرار نگیرد و در نتیجه مانع از اراده کافی آنها در توسعه اقدامات و سیاستهایشان شود. البته در چنین قراردادهایی، به هنگام سندنویسی تلاش ها بر این است که از ذکر جزئیات ممانعت کنند تا چنین مشکلاتی رخ ندهد. در کل انعقاد این توافق بلندمدت اقدامی مثبت است که نتایج بسیار خوبی در روابط دو کشور خواهد داشت.
* «لوان جاگاریان» سفیر روسیه در ایران به تازگی اعلام کرده اعلام کرده که توافق جدید میان ایران و روسیه در قالب یک پکیج یعنی شامل موارد مختلف است به طوری که روابط در حوزه های مختلف به یکدیگر پیوند می خورد، ارزیابی شما از این موضوع چیست؟
از طریق پیش نویسی که تهیه شده و تا جایی که اطلاع پیدا کرده ام، این توافق به صورت یک پکیج است که شامل حوزه های مختلفی از جمله امنیتی، اقتصادی، همکاریهای منطقه ای و ...است. طبیعتا روابط ایران و روسیه اقتضا می کرد که این توافقنامه در قالب یک پکیج تنظیم شود. واقعیت این است که روابط دو کشور از لایه های مختلفی از جمله در سطح امنیتی و استراتژیک برخوردار است. ما در افغانستان و سوریه، در حال همکاری با روسها هستیم.
علاوه بر آن، در حوزه های دیگر مانند هسته ای، حمل و نقل و همکاریهای منطقه ای و امنیت منطقه ای نیز روابط در حال گسترش است. روابط اقتصادی میان دو کشور نیز در حال عمق یابی است. بنابراین این حجم از روابط اقتضا می کرد که مناسبات دوجانبه دارای ابعاد مختلفی باشد که در این سند مشاهده شده و مجموعه منسجمی از مفاهیم و لایه های همکاری در آن تعریف شده است.
* این توافق چه کمکی می تواند به روابط دو کشور در قالب اتحادیه اقتصادی اوراسیا و حضور پررنگ ایران در شانگهای ارائه کند؟
طبیعتا روابط ایران و روسیه در سالهای اخیر عمق پیدا کرده و حوزه های جدیدی در آن شکل گرفته است. مشارکت ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا و همچنین شانگهای بخش مهمی از توسعه مناسبات بوده و در سند همکاریهای منطقه ای این موضوع مشاهده شده است. البته به جزئیات آن تا جایی که امکان رسانه ای شدن داشته باشد، پرداخته خواهد شد.
در کل، تعمیق روابط ایران با روسیه در تسهیل عضویت ایران در سازمان شانگهای و اتحادیه اوراسیا بسیار تاثیر خواهد گذاشت همانطور که تاکنون تاثیرگذار بوده است. این مسئله که بعد از مدتها عضویت ایران در شانگهای مورد موافقت قرار می گیرد و عضویت ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا جدی تر مطرح می شود، نتایج توسعه روابط ایران و روسیه است که به مرور افزایش بیشتری نیز خواهد یافت.
* این توافق چه تاثیری بر توسعه حضور ایران در منطقه قفقاز دارد؟
روابط ایران و روسیه با این سند جدید و این بازنویسی آغاز نشده، بلکه در سالهای اخیر مناسبات دو کشور به تدریج عمق پیدا کرده است. سطوح راهبردی یک پروژه بسیار جدی در حوزه همکاری برای مقابله با تروریسم در سوریه و عراق بوده که روابط ایران و روسیه را به عمق و لایه جدیدی پس از مسئله هسته ای وارد کرده است. حوزه قفقاز نقطه اشتراک و دغدغه و نگرانی دو طرف از سالهای اخیر بوده است؛ به خصوص که توسعه حضور ناتو و غرب در این منطقه یک پدیده کاملا جدی و در حال ظهوریابی است.
بر همین اساس، با توجه به اینکه دو کشور به اشتراک مساعی در این منطقه پرداخته اند، این توافق میتواند موجب تعمیق این همکاریها شود؛ کمااینکه روسها موافقت کردند تا ایران در پلتفرم ۳+۳ یا همکاریهای شش گانه در این منطقه مشارکت و عضویت داشته باشد که هم اکنون این ساختار همکاری های منطقه ای در حال جدی شدن است. البته باید این مسئله را در نظر داشته باشیم که روسها مانند ایرانیها، دارای منافع ملی هستند و از تعاریف مشخص در خصوص امنیت ملی برخوردار می باشند.
با یک نگاه بلند مدت و اصلاح حوزه ها، روابط ایران و روسیه در حال توسعه است؛ اما نباید از این موضوع غافل شد و کاملا خوشبینانه به روابط دو کشور و نگاه روسیه به حضور ایران در مناطق پیرامونی آن نگاه کرد
بنابراین، با انعقاد این توافق بلند مدت، نباید این موضوع فراموش شود که روسها از آن خطوط قرمزی که به صورت سنتی برای حضور ایران در منطقه قرار داده یا از گذشته تعریف کرده اند، عدول کرده اند. خیر، بلکه این خطوط وجود دارد در حالی که البته ساختار همکاری ها میان دو کشور در حال نهادینه تر و رسمی تر شدن است. طبیعتا، با یک نگاه بلند مدت و اصلاح حوزه ها، این روابط در حال توسعه است؛ اما نباید از این موضوع غافل شد و کاملا خوشبینانه به روابط ایران با روسیه و نگاه روسیه به حضور ایران در مناطق پیرامونی آن نگاه کرد.
نظر شما