مجتبی علمی؛ بازار: بـر اسـاس آخریـن تقسـیمات کشـوری، اسـتان آذربایجـان شــرقی دارای ۲۰ شهرســتان، ۴۴ بخــش، ۶۲ شــهر و ۱۴۳ دهســتان و ۲۷۰۶ آبــادی دارای ســکنه است. ایــن اســتان ۴۵۴۹۰ کیلومترمربــع وســعت دارد کــه ۲.۸ درصـد مسـاحت ایـران را در برمی گیـرد.
وسـعت شهرسـتان های اسـتان متفـاوت بـوده، به طوری کــه شهرســتان میانــه بــا مســاحت۵۵۹۵.۳۰ کیلومترمربــع وســیع ترین و شهرســتان عجبشــیر بــا وســعت ۷۳۸.۴۴ کیلومترمربــع کوچک‌تریــن شهرســتان اســتان است.
این استان از نظـر طبیعـی و موقعیـت جغرافیایـی، یک منطقه کوهسـتانی محسـوب می شـود کـه حـدود ۴۰ درصـد از سـطح آن را کوهسـتان، ۲۸.۲ درصـد را تپـه ماهورها و ۳۱.۸ درصــد را زمین هــای همــوار (دشت ها و جلگه های میانکوهی) فراگرفتــه اسـت.
اختـلاف ارتفـاع در ایـن محـدوده جغرافیایـی بالـغ بـر ۳۵۰۰ متـر است کـه ایـن اختـلاف ارتفـاع نقـش مهمـی در شـکل گیری شـرایط اقلیمـی، پوشـش گیاهـی و در نهایـت توزیـع و اسـتقرار سـکونت گاه های انسـانی ایفـا می کنـد. مرتفع تریـن نقطـه در اسـتان، قلـه سـهند بـا ارتفـاع ۳۷۱۰ متـر و پسـت ترین نقطـه آن در کنـار رودخانـه ارس، یعنـی زمین هـای سـاحلی رودخانـه در شهرسـتان کلیبـر بـا ارتفـاع ۱۶۰ متـر است.
استان آذربایجان شرقی طی ۵ دهه اخیر نرخ مهاجرفرستی بالائی داشته به طوری که سهم جمعیتی آن در کل کشور به۵.۲ درصد کاهش یافته ولی با این وجود دارای ساختار جمعیتی توانمندی به لحاظ اقتصادی است.
تراکـم نسـبی جمعیـت اسـتان به طـور میانگیـن ۸۲ نفـر در کیلومترمربـع اسـت کـه شهرسـتان تبریـز بـا ۷۵۲ نفـر متراکم تریـن شهرسـتان و شهرسـتان چاراویمـاق بـا ۱۱نفـر کـم تراکـم ترین شهرسـتان اسـتان است.
عدم بهره برداری صحیح از ظرفیت های استان، بر تولید ناخالص داخلی و سطح رفاه اقتصادی استان تأثیرگذار بوده و موجب عملکرد ضعیف اقتصادی استان در زمینه ایجاد رشد اقتصادی پایدار شده است.
بررسی نرخ رشد تولید ناخالص داخلی بدون نفت و مقایسه آن با سطح ملی بیانگر این موضوع است که در اغلب سالها نرخ رشد اقتصادی در استان کمتر از میانگین کشوری بوده است.
همچنین تولید سرانه استان نیز از همین وضعیت برخوردار می باشد. به عبارتی سطح رفاه در استان حدود ۲۴ درصد پایین تر از متوسط کشوری بوده است.
کاهش سهم اقتصادی و پایین بودن درآمد سرانه استان نسبت به متوسط کشوری یکی از عوامل اصلی مهاجرت فرستی استان بوده و آن را در یک دور باطل قرار داده است. حاشیه نشینی نمودی آشکار از مسئله فقر شهری است و بر وجود نابرابری های اقتصادی – اجتماعی دلالت می کند. کلانشهر تبریز، به لحاظ حاشیه نشینی بعد از تهران دومین شهر کشور به شمار می رود.
با وجود اینکه اقتصاد استان دارای ظرفیت های بالایی است که بهره برداری از آنها می تواند در حل مسئله اشتغال و کاهش بیکاری مؤثر باشد، اما در حال حاضر مسئله بیکاری و ایجاد شغل برای جمعیت جوانی که به بازار کار وارد شده اند و یا در آستانه ورود به بازار قرار دارند، یکی از اصلی ترین چالش های اقتصادی و اجتماعی استان می باشد.
در مجموع، ارزیابی عملکرد استان بر اساس نماگرها و شاخص های مختلف، رضایت بخش نبوده و بیانگر آن است که از این ظرفیت ها استفاده مطلوب صورت نگرفته است. امید آن می رود که ضمن رفع موانع و چالش های اساسی، استفاده کارآمدتری از فرصت های پیشروی استان در جهت توسعه صورت گیرد.
نقش استان در تقسیم کار ملی و منطقه ای که می بایست در تدوین برنامه های توسعه مورد توجه قرار گیرد عبارتند از:
• نقش استان در تقسیم کار ملی:
۱. هدایت جریان های صادرات و واردات و تعاملات جهانی با تمرکز بر تجارت، ترانزیت و لجستیک.
۲. یکی از مقاصد اصلی گردشگری طبیعی(اکوتوریسم)، سلامت و تاریخی.
۳. قطب ملی فعالیت های معدنی و صنعتی.
۴. دارای جایگاه ویژه در زمینه علوم و تکنولوژی و حوزه فن آوری اطلاعات و ارتباطات.
۵. دارای جایگاه ویژه در صنایع های تک و دانش بنیان و کشاورزی نوین.
• نقش استان در تقسیم کار منطقه ای:
۱. ساماندهی و هدایت جریان توسعه در شمالغرب کشور.
۲. قطب علم و فن آوری و آموزش عالی و کاربردی در منطقه.
۳. قطب خدمات برتر در حوزه خدمات درمانی و گردشگری در منطقه.
۴. نقش ویژه در زمینه تجارت و لجستیک شمالغرب کشور.
نظر شما