بازار؛ گروه کشاورزی: صنعت زنبورداری ایران همیشه دستخوش یکسری چالش ها و اتفاقات بوده است که باعث شده زنبورداران کشور نتوانند آنطور که شایسته است از منافع مالی و اقتصادی محصولات تولیدی خود از جمله عسل، ژل رویال، زهر زنبور، بره موم و غیره بهره مند گردند. این در حالی است که نه تنها زنبورستان ها بلکه خود زنبورداران نیز از هیچگونه بیمه ای برخوردار نیستند و بر اساس آخرین آمار در حال حاضر تنها ۱۰ درصد از زنبورداران کشور بیمه هستند. از سوی دیگر این روزها این صنعت نیز مانند بسیاری از صنایع دیگر در گیر مشکلات ناشی از خشکسالی و کم بارشی سال جاری است و این امر می تواند بر بهره وری زنبورستان ها تاثیر گذار باشد. عسل نه تنها در حوزه تولید با چالش مواجه است بلکه در بخش بازار نیز با حواشی بسیاری همراه است از جمله اینکه بخش زیادی از عسل هایی که در بازار به فروش می رسد عسل های به اصطلاح تغذیه ای، نیمه تغذیه ای و تقلبی است که علیرغم ضرورت نظارت بر آن از سوی دستگاه ها و نهادهای مربوطه به نظر می رسد همتی برای سامان دادن به این بازار وجود ندارد. این در شرایطی است که زنبورداران معتقدند عسل های تقلبی که به وفور و به نام عسل طبیعی و خاصل در فروشگاه ها توزیع می شود موجب شده است اعتماد مصرف کننده نسبت به تولیدکنندگان از بین برود و حتی اگر عسل طبیعی با نام، لوگو و برند معتبر هم عرضه شود باز هم به آن به چشم عسل تقلبی نگاه می کنند و این امر موجب رکود نسبی بازار می شود.
در این راستا و برای بررسی چالش های فعلی این صنعت خبرگزاری بازار گفتگویی با «محمد دومیرایی» فعال و کارشناس صنعت زنبورداری کشور انجام داده است که در ادامه می خوانید.
*در ابتدا کمی در خصوص وضعیت فعلی صنعت زنبورداری ایران و اصلی ترین چالش های این صنعت توضیح بدهید که نسبت به سال قبل چه تغییراتی داشته است؟
صنعت زنبورداری کشور الان در وضعیت بسیار بدی قرار دارد و با چالش های بسیاری مواجه است. بخشی از مشکلات فعلی این صنعت مربوط به دولت است که هیچ حمایتی از این صنعت نمی کند. بخشی دیگر در رابطه با کوتاهی مدیران وزارت جهاد کشاورزی و همچنین مدیران تشکل ها است. از سوی دیگر یکسری مشکلات این حوزه به تغییرات آب و هوایی بر می گردد که بر میزان تولید و تلفات اثرگذار است.
همچنین سازمان دامپزشکی در بحث تامین داروهای مورد نیاز برای این صنعت همکاری چندانی با زنبورداران ندارد و کم کاری می کند. علاوه بر موارد یاد شده ما در بخش آموزش نیز با مشکلات بسیار مواجه هستیم به طوری که طی ۳ سال گذشته اتحادیه سراسری زنبورداران کشور حتی یک دوره آموزشی برای زنبورداران برگزار نکرده است این در حالی است که غالبا زنبورداران کشور اطلاعات چندانی در خصوص این حرفه ندارند.
شبه عسل های پاتیلی که در کشور تولید و در بازار توزیع می شود از اصلی ترین چالش های تولید کنندگان است. در شرایطی که از سوی هیچ سازمان یا نهادی اقدامی در راستای جلوگیری از تولید این نوع عسل نمی شود
*بحث عسلهای تقلبی در بازار ایران همیشه داغ است. این امر چقدر برای زنبورداران دردسرساز شده است؟
بحث شبه عسل های پاتیلی که در کشور تولید و در بازار توزیع می شود از اصلی ترین چالش های تولید کنندگان ما است. در شرایطی که از سوی هیچ سازمان یا نهادی اقدامی در راستای جلوگیری از تولید این نوع عسل نمی شود. اگرچه ما یک «کارگروه عسل» متشکل از نمایندگان ۲۰ استان و جمعی از نخبگان زنبورداری کشور راه اندازی کردیم اما پس از ۹ ماه پیگیری، هیات مدیره اتحادیه سراسری زنبورداری کشور به بهانه های مختلف حاضر به حضور در جلسات این کارگروه در جهت هم اندیشی برای یافتن راهکاری برای جلوگیری از تولید عسل تقلبی نشد.
*با این تفاسیر چند درصد از عسل های موجود در بازار تقلبی است؟
به جرات می توان گفت بیش از ۷۰ درصد از عسل هایی که در بازار عرضه می شود تقلبی است.
الان چند کارخانه در ایران فعالیت دارند که عسل های تقلبی تولید می کند که در آزمایشگاه تاییدیه می گیرند! یعنی عسل های تقلبی تولید می کنند که از نظر آزمایشگاهی تمام ویژگی های عسل طبیعی را دارا است یعنی تمام شاخص های استاندارد را پاس می کند!
*مگر عسل های تولیدی نباید تاییدیه آزمایشگاهی داشته باشند تا اجازه توزیع در بازار را پیدا کند؟
بحث تقلب عسل بسیار گسترده تر از این حرف ها است؛ به طوری که الان چند کارخانه در ایران فعالیت دارند که عسل های تقلبی تولید می کند که در آزمایشگاه تاییدیه می گیرند! یعنی عسل های تقلبی تولید می کنند که از نظر آزمایشگاهی تمام ویژگی های عسل طبیعی را دارا است یعنی تمام شاخص های استاندارد را پاس می کند! در واقع وضعیت تقلب عسل تا این حد پیشرفت کرده است که حتی آزمایشگاه هم قدرت تشخیص ندارد.
به دلیل قدیمی بودن استانداردها و همچنین نبودن آزمایشگاه تخصصی عسل در کشور، آزمایشگاه ها قدرت تشخیص عسل تقلبی از عسل طبیعی را ندارند!
*این عدم توانایی آزمایشگاه های ایران در تشخیص عسل تقلبی از عسل طبیعی از چه چیز نشات می گیرد؟
این موضوع دو دلیل اساسی دارد؛ یکی اینکه از سال ۱۳۹۲ تا الان هیچ تغییری در استاندارد ما صورت نگرفته است؛ یعنی تمام تولید کننده های شبه عسل های پاتیلی و تقلبی می دانند که یک عسل چه ویژگی هایی باید داشته باشد تا آزمایشگاه به آن تاییدیه بدهد. یعنی استاندارد بقدری تکراری و قدیمی است که متقلبان براحتی از این شاخص ها استفاده می کنند.
دلیل بعدی عدم تشخیص عسل تقلبی در آزمایشگاه های ما این است که آزمایشگاه تخصصی عسل در کشور نداریم.
الان یکی از آزمایشگاه دولتی که بسیار مجهز است و آزمایشگاه مرجع در این صنعت محسوب می شود نیز به درستی کار نمی کند. به طوری که به عنوان مثال ما چندی پیش یک نمونه عسل به این آزمایشگاه ارجاع داده ایم اعلام کرده اند عسل تقلبی است در حالی که همان عسل را در مسابقات عسل اتحادیه عرب برده ایم و مقام اول را کسب کرده است!
به این ترتیب وضعیت آزمایشگاه های ما در حوزه عسل زیر خط فقر است. چرا که افرادی که در حوزه عسل کار آزمایشگاهی انجام می دهند دوره تخصصی در رابطه با آزمایش عسل ندیده اند و لذا نیازمند آموزش هستند. از سوی دیگر در آزمایشگاه ها از روش های ثابتی برای تعیین کیفیت عسل استفاده نمی شود. به همین دلیل می بینیم که به عنوان مثال ساکاروز یک نمونه عسل در دو آزمایشگاه متفاوت دو عدد متفاوت در می آید!
چون از یک روش ثابت استفاده نمی کنند. جالب است بدانید آزمایشگاه های مختلف نه تنها از روشهای ثابتی استفاده نمی کنند بلکه از مواد مختلفی هم استفاده می کنند که موجب می شود جواب آزمایش ها متفاوت باشد. بنابراین ما به شدت نیاز به آزمایشگاه تخصصی و مرجع داریم که یکسری آزمایشگاه ها را زیر مجموعه خود قرار بدهد و حتی آنها را آموزش بدهد.
* آزمایشگاه تخصصی اتحادیه سراسری زنبورداری کشور در چه وضعیتی به سر می برد؟
حدود ۹ سال پیش یک آزمایشگاه در اتحادیه سراسری تاسیس شد که بیش از ۹۰ درصد از تجهیزات تخصصی شناسایی عسل های مختلف را در کشور دارد اما اتحادیه سراسری این آزمایشگاه را راه اندازی نمی کند! حتی صندوق توسعه صنعت زنبورداری کشور که یک برند عسل دارد، عسل های تولیدی خود را برای آزمایش به این اتحادیه نمی دهد!
در حقیقت چون افراد بسیاری از کنار رانت عسل های تقلبی پول زیادی به جیب می زنند و لذا ترجیح می دانند این مساله مسکوت بماند. بر اساس آخرین بررسی هایی که صورت گرفته تا به امروز به طور قاطع اعلام نشده است که در کشور چند نوع عسل داریم. این در حالی است که در ایران بیش از ۲ هزار گونه گیاهی وجود دارد و قطعا بالغ بر ۶۰ نوع عسل داریم اما به دلایلی تعداد دقیق آنها مشخص نشده است. در واقع در حوزه عسل، بسیاری از مسائل برای مردم شناخته شده نیست چون کار علمی روی آن صورت نمی گیرد و لذا محصول عسل تبدیل به یک معمای بزرگ در ایران شده است!
نظر شما