حامد شایگان؛ بازار: اقتصاد ایران پس از تجربه چند سال تحریم و تورم شدید در شرایط خاصی قرار گرفته است و در حالی که بسیاری از دولتمردان وعده می دهند اقتصاد ایران از ابرچالش ها عبور کرده و در فرایند رشد قرار دارد، اما هنوز بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقدند که اقتصاد ایران گرفتار بیماری ساختاری است و تا زمانی که رشد نقدینگی ادامه دارد، همچنان احتمال تکرار سناریو تورم شدید وجود دارد، کامران ندری اقتصاددان در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری بازار با تشریح وضعیت کنونی اقتصاد ایران تاکید دارد که افزایش درآمد نفتی و آزادسازی دلارهای بلوکه شده تنها به صورت موقت می تواند در اقتصاد ایران اثرگذار باشد و باید درآمدهای ارزی آزاد شده در مسیرخنثی سازی پول پرقدرت در کشور استفاده شود و بخشی از این منابع برای واردات بکار گرفته شود تا از این طریق رشد نقدینگی به طور نسبی مهار شود.
در ادامه، متن کامل این گفتگو را می خوانید؛
* در ماه های گذشته دولت برای مهار روند صعودی نقدینگی سیاست هایی را در زمینه تغییر نرخ بهره بین بانکی بکار گرفته که سیگنال هایی درباره تغییر نقدینگی در کشور است هرچند دولت به صورت شفاف اعلام نکرده است چه اتفاقاتی در اقتصاد ایران در حال رخ دادن است، پشت پرده این سیاست ها چیست؟
کاهش نرخ سود بین بانکی در سال جاری ناشی از برداشت دولت از حساب تنخواه خود نزد بانک مرکزی است، زیرا دولت درآمد کافی برای پرداخت هزینه هایش ندارد و به اجبار مجبور شده از حساب تنخواه برداشت کند و این به زبان ساده به معنای این است که بانک مرکزی پول پرقدرت چاپ کرده است و از آنجایی که بازار بین بانکی محل معامله پول پرقدرت است، وقتی دولت از اعتبار حساب تنخواه استفاده می کند، پایه پولی افزایش پیدا می کند و این یک سیاست انبساطی است و باعث رشد بیشتر نقدینگی و افزایش تقاضا در اقتصاد می شود که در نهایت به تورم ختم می شود و البته این اتفاق باعث کاهش نرخ سود بین بانکی در حدود دو درصد بوده است.
کاهش نرخ سود بین بانکی در سال جاری ناشی از برداشت دولت از حساب تنخواه خود نزد بانک مرکزی است، زیرا دولت درآمد کافی برای پرداخت هزینه هایش ندارد و به اجبار مجبور شده از حساب تنخواه برداشت کند و این به زبان ساده به معنای این است که بانک مرکزی پول پرقدرت چاپ کرده است
* در حال حاضر کاهش نرخ سود بین بانکی که در کنار رشد نقدینگی رخ داده است بسیاری از کشورها در زمانی که رشد نقدینگی در کشورشان رخ می دهد برای فریز کردن منابع نرخ سود بین بانکی را افزایش می دهند اما در ایران این مساله برعکس رخ اده است این مساله می تواند تبعات شدیدی را برای اقتصاد ایران به همراه داشته باشد؟
اقتصاد در ایران بسیار پیچیده شده و ما دلخوش هستیم که از نظر کمی این تغییر در نرخ سود بین بانکی کم است و مانند فردی است که تب دارد و خوشحال است که تبش اندکی بالا رفته است. کاهش نرخ سود در بازار بین بانکی می تواند باعث رشد نقدینگی شود که خوشبختانه میزان کاهش خیلی زیاد نیست و احتمال دارد بانک مرکزی با عملیات بازار باز نرخ را به سطح هدف گذاری شده برگرداند.
* در حال حاضر چه سیاست هایی برای مهار نقدینگی و تورم در اقتصاد وجود دارد و آیا با رفع تحریم های آمریکا علیه ایران می تواند زمینه ای را فراهم کند که دولت به سادگی این رشد نقدینگی را مهار کند؟
وقتی رشد نقدینگی از رشد تولید در اقتصاد بیشتر باشد کاری با آن نمی توان کرد و با یک وقفه منجر به بروز تورم در جامعه می شود و تنها راهکار در شرایط کنونی کشور این است که منابع ارزی آزاد شود و بانک مرکزی ارز در بازار بفروشد تا این پول پرقدرت که توزیع شده را در بازار جمع آوری کند. البته در شرایط کنونی تنها رفع تحریم برای حل مشکل کافی نیست و بودن ایران در فهرست سیاه اف ای تی اف هم داریم و باید این مساله نیز برطرف شود.
وقتی رشد نقدینگی از رشد تولید در اقتصاد بیشتر باشد کاری با آن نمی توان کرد و با یک وقفه منجر به بروز تورم در جامعه می شود و تنها راهکار در شرایط کنونی کشور این است که منابع ارزی آزاد شود و بانک مرکزی ارز در بازار بفروشد تا این پول پرقدرت که توزیع شده را در بازار جمع آوری کند
* نقش بانک مرکزی در اجرای سیاست های کنترل تورم در کشور چیست و در حال حاضر این نهاد سیاست گذاری پولی کشور تحت تاثیر چه عواملی اقدام می کند؟
در شرایط کنونی تنها چیزی که می تواند به اقتصاد کمک کند استقلال بانک مرکزی است اگر بانک مرکزی در قبال درخواست های دولت مقاومت کند یا قدرت داشته باشد، نرخ بهره بین بانکی را افزایش دهد این مشکل تورم تا حدودی برطرف می شود. اما بانک مرکزی زیر فشارهای سیاسی است و نمی تواند مقاومت کند. بنابراین در شرایط کنونی استقلال بانک مرکزی می تواند تا حدودی از تشدید تورم در اقتصاد جلوگیری کند.
* یکی از سیاست های که دولت ها برای مهار و نقدینگی و حبس آن در بانک ها بکار می گیرند رشد نرخ بهره بین بانکی است این سیاست در شرایط کنونی چقدر می تواند کارآمد باشد؟
افزایش نرخ بهره بین بانکی در کوتاه مدت می تواند در مهار تورم موثر باشد، اما باید توجه داشت که مشکل اصلی در اقتصاد ایران ناترازی در دارایی ها و بدهی بانک ها و ... است و تا زمانی که این مشکلات ساختاری وجود دارد اقتصاد با چالش روبرو است و نرخ بهره بین بانکی هم تنها در کوتاه مدت برای عبور از این مشکل موثر است.
افزایش نرخ بهره بین بانکی در کوتاه مدت می تواند در مهار تورم موثر باشد، اما باید توجه داشت که مشکل اصلی در اقتصاد ایران ناترازی در دارایی ها و بدهی بانک ها و ... است و تا زمانی که این مشکلات ساختاری وجود دارد اقتصاد با چالش روبرو است
* در هفته های اخیر رشد شاخص کل بورس دوباره آغاز شده است این روند رشد بورس در دو سال گذشته ناشی از چه بوده است؟
قیمت سهام بر ارزش شرکت های بورسی دلالت دارد و وقتی که تورم در کشور افزایش می یابد دارایی شرکت ها هم به طور اسمی با ارزش تر می شود و البته این به معنای بهبود عملکرد شرکت ها نیست، در سال های اخیر رشد بورس ایران تحت تاثیر این مکانیسم رخ داده است.
* تفاوت نوسانات شاخص کل بورس در سال جاری با شش ماهه نخست سال ۱۳۹۹ چه بوده است و آیا این روند صعودی گذراست و مانند سال گذشته بعد از کمی رشد دوباره اصلاح بورس آغاز می شود یا اینکه می تواند ادامه دار باشد؟
در هفته های اخیر نوساناتی که در بازار سرمایه رخ داده برخلاف نوسانات ابتدای سال ۹۹ کاملا طبیعی بوده است، هم اکنون بازار سرمایه در مسیر طبیعی و تعادلی قرار دارد. اگر شرایط تورمی ادامه پیدا کند، در میان مدت بازار رشد خواهد داشت البته این به معنای این نیست که تجربه ابتدای سال ۹۹ تجربه شود.
در هفته های اخیر نوساناتی که در بازار سرمایه رخ داده برخلاف نوسانات ابتدای سال ۹۹ کاملا طبیعی بوده است، هم اکنون بازار سرمایه در مسیر طبیعی و تعادلی قرار دارد. اگر شرایط تورمی ادامه پیدا کند، در میان مدت بازار رشد خواهد داشت
* در حال حاضر پیش بینی شما برای رشد شاخص کل بورس تا پایان سال ۱۴۰۰ چقدر است؟
به نظر می رسد اگر تورم کنونی ادامه پیدا کند تا پایان سال شاخص تا محدوده یک میلیون و ۵۰۰ هزار واحد یا بیشتر رشد کند مگر اینکه تورم بیش از آن چیزی باشد که انتظار آن را داریم.
* آیا پیش بینی می کنید که پس از امضای برجام تا پایان سال ۱۴۰۰ تورم اقتصاد ایران را هم کاهش دهد؟
انتظار ما این است که نرخ تورم نقطه به نقطه در پایان سال کاهش پیدا کند و اگر این اتفاق بیفتد رشد شاخص بورس هم متوقف خواهد بود.
* اگر توافق برجام بین ایران و کشورهای اروپایی و آمریکا حاصل نشود وضعیت اقتصاد ایران در سال جاری چگونه خواهد بود و به چه عواملی بستگی دارد؟
اگر توافق برجام حاصل نشود وضعیت اقتصاد ایران به عملکرد تیم دولت و نگاه آنها به اقتصاد بستگی دارد و اگر بخواهند با سیاست های انبساطی از تولید حمایت کنند تورم با رشد بسیار بالایی روبرو خواهد بود و اگر حتی برجام هم حاصل شود همچنان به دنبال سیاست های انبساطی باشند به طور قطع رشد نقدینگی و تورم ادامه خواهد یافت. اگر برجام حاصل شود تورم نقطه به نقطه در پایان سال کاهش شدید خواهد شد، اما این به معنای این نیست که امسال تورم نخواهیم داشت، زیرا تورم امسال حداقل در نیمه نخست سال بالا است.
اگر توافق برجام حاصل نشود وضعیت اقتصاد ایران به تیم دولت و نگاه آنها به اقتصاد بستگی دارد و اگر بخواهند با سیاست های انبساطی از تولید حمایت کنند تورم با رشد بسیار بالایی روبرو خواهد بود
* اگر در سال جاری درآمدهای ارزی بیشتری نسبت به سال گذشته وجود داشته باشد دولت چه سیاست هایی را باید دنبال کند که به نفع اقتصاد کشور باشد و بار دیگر شاهد تورم های زیاد در کشور نباشیم زیرا بسیاری از فعالان اقتصادی هشدارهای را درباره احتمال بروز تورم جدید داده اند؟
اگر دولت درآمدهای ارزی داشته باشد می تواند بخشی از تقاضای ناشی از رشد نقدینگی را از طریق واردات جبران کند و مانع افزایش قیمت ها شود و البته با فروش ارز توسط بانک مرکزی رشد نقدینگی هم کنترل می شود.
* پیش بینی شما برای وضعیت تورمی ایران در چند سال آینده در صورتی که توافق برجام حاصل شود چیست؟ و دولت باید چه سیاست هایی را پیش بگیرد تا مشکلات کنونی کاهش پیدا کنند؟
بعد از امضای برجام تورم ایران چند سال کاهش پیدا کرد، اما باید توجه داشت که تورم ده درصد تورم بالایی است و به اقتصاد کشور آسیب می زند از این رو تا زمانی که رشدنقدینگی در کشور زیاد است باید تغییراتی در ساختار مالی بانک ها و ساختار بودجه ای کشور ایجاد شود در غیر اینصورت تورم تداوم خواهد داشت.
* بانک ها در سال های اخیر اعلام کرده اند که دیگر زیان ده نیستند این اتفاق براساس چه مکانیسمی رخ داده و آیا احتمال دارد دوباره بانک ها به زیان دهی برگردند؟
در چند سال اخیر بانک ها براساس تجدید ارزیابی دارایی ها اعلام کردند که دارایی های آنها با بدهی های آنها برابری می کند اما واقعیت این است که اگر دارایی را بخواهند بفروشند با آنچه که در دفاترشان ارزیابی کرده اند متفاوت خواهد بود، بنابراین روش های حسابداری به بانک ها روی کاغذ کمک کرده تا مشکلات ورشکستگی آنها برطرف شود و این متفاوت از شرایط واقعی است، از این رو بانک ها باید سرمایه نقد کافی داشته باشند تا بتوانند آن را بفروشند در غیر اینصورت ممکن است دوباره مشکلات گذشته به این بانک ها برگردد.
در چند سال اخیر بانک ها براساس تجدید ارزیابی دارایی ها اعلام کردند که دارایی های آنها با بدهی های آنها برابری می کند اما واقعیت این است که اگر دارایی را بخواهند بفروشند با آنچه که در دفاترشان ارزیابی کرده اند متفاوت خواهد بود، بنابراین روش های حسابداری به بانک ها روی کاغذ کمک کرده تا مشکلات ورشکستگی آنها برطرف شود
* سهم تحریم ها و افزیش درآمد نفتی در مشکلات اقتصاد ایران چقدر است و مابقی عوامل اقتصادی و سیاسی در مشکلات کنونی ایران چقدر هم دارند باید از طریق چه فرایندهایی اصلاح شوند؟
در حال حاضر رفع تحریم ها و افزایش درآمد نفتی گشایش قابل توجهی در اقتصاد ایجاد خواهد کرد، اما مشکلات اقتصادی در ایران صرفا با رفع تحرم ها و احیای درآمدها برطرف نمی شود و حتی ممکن است حل مشکل ساختاری را عقب بی اندازد. در واقع از درآمدهای نفتی باید رفع چالش های ساختاری استفاده کرد اما بالعکس اگر درآمد نفتی مانع توجه به مشکلات ساختاری شود، اثرات مثبت آن مقطعی خواهد بود زیرا تا زمانی که اصلاحات اقتصادی رخ ندهد افزایش درامد نفتی به اقتصاد ایران کمکی نمی کند.
آنچه که در بازار مسکن باعث کاهش قیمت مسکن می شود کاهش تقاضا است و اگر قیمت ارز نزولی باشد به دلیل اینکه روی تقاضا اثر می گذارد و کمتر از عرضه می شود ممکن است به عمق رکود بی افزاید از این رو با توجه به اینکه در سال های گذشته تجربه داشته ایم که رکود شدید در بازار مسکن باعث می شود که قیمت ها اقزایش پیدا نکند
* در حال حاضر بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقدند که با کاهش قدرت خرید مردم بازار مسکن با رکود سنگین روبرو شده است و از طرف دیگر کاهش انتظارات تورمی باعث شده که بسیاری از آن ها پیش بینی کنند که بازار مسکن با کاهش قیمت روبرو می شود، نظر شما در این زمینه چیست؟
آنچه که در بازار مسکن باعث کاهش قیمت مسکن می شود کاهش تقاضا است و اگر قیمت ارز نزولی باشد به دلیل اینکه روی تقاضا اثر می گذارد و کمتر از عرضه می شود ممکن است به عمق رکود بی افزاید از این رو با توجه به اینکه در سال های گذشته تجربه داشته ایم که رکود شدید در بازار مسکن باعث می شود که قیمت ها اقزایش پیدا نکند و تا حدودی هم کاهش پیدا کند، از این رو ادامه رکود باعث می شود، در گام نخست قیمت مسکن کاهش یابد. در واقع کاهش انتظارات تورمی باعث کاهش تقاضا در بازار مسکن می شود و در سال جاری هم این سناریو می تواند تکرار شود و رکود در بازار مسکن ادامه دار باشد تا قیمت مسکن هم تا حدودی تعدیل شود اما مساله ای که وجود دارد این است که بخش مسکن در اقتصاد پیشرو است و سیاستمداران این مساله را بر نمی تابند.
نظر شما