بازار؛ گروه استانها: استان همدان هم‌اکنون در تولید و کشت گیاهان دارویی در جایگاه برتر کشور قرار دارد به‌نوعی که این استان با تولید ۱۴ هزار تن گیاه دارویی دارای رتبه سوم کشوری است.
ورق زدن تاریخ نشان می‌دهد که همدان از گذشته‌های دور از قطب‌های تولید گیاهان دارویی در کشور بوده و طب سنتی در آن رواج داشته تا جایی که با فرهنگ مردم عجین بوده و اکنون نیز از سایر شهرهای کشور برای درمان بیماری به روش سنتی به همدان مراجعه می‌کنند.
سال گذشته بود که معاون امور باغبانی جهاد کشاورزی استان همدان مطرح کرد: سطح زیر کشت گیاهان دارویی در استان همدان برابر هشت هزار و ۷۷۱ هکتار است.
میزان تولید گیاهان دارویی در استان همدان برابر ۱۷ هزار و ۹۱۲ تُن است
رحیم بیات میزان تولید گیاهان دارویی در استان همدان را برابر ۱۷ هزار و ۹۱۲ تُن اعلام کرد و گفت: در این راستا در استان همدان فرآوری و صنایع تبدیلی خاصی وجود ندارد و تنها واحدهای مربوطه به سمت بسته‌بندی گیاهان دارویی سوق پیدا کرده‌اند.
وی ایجاد اشتغال، صادرات و صرفه‌جویی در مصرف آب را از مزایای کاشت گیاهان دارویی برشمرد و افزود: تسهیلات برای کشت گیاهان دارویی همچون گل محمدی و زعفران به متقاضیان و کشاورزان پرداخت می‌شود.
اما به‌راستی چقدر توانسته‌ایم از این ظرفیت ۱۸ هزار تُنی گیاهان دارویی در استان بهره‌مند شویم؟ چرا نتوانسته‌ایم در مسیر سرمایه‌گذاری و صادرات گیاهان دارویی استان به نحو مناسبی گام برداریم و همچنان درد خام‌فروشی بر پیکر گیاهان دارویی همدان قابل مشاهده است؟ آیا در این عرصه توانسته ایم آن طور که باید و شاید قدم برداریم؟
در این زمینه گفتگویی با میلاد ذهبی؛ رئیس کمیته تولید کنندگان و صادرکنندگان گیاهان دارویی استان همدان ترتیب داده شد که در ادامه متن آن را می خوانید:
صنعت تولید گیاهان دارویی در همدان مورد غفلت است
میلاد ذهبی در گفتگو با خبرنگار بازار با بیان اینکه صنعت تولید گیاهان دارویی به عنوان یک صنعت پایان ناپذیر با ظرفیت بالای اشتغالزایی همچنان مورد غفلت مسئولین استانی واقع شده است، یادآوری کرد: تا کنون هیچ ارگان و سازمانی زیر بار مدیریت این حوزه نرفته و فقط سازمان جهاد کشاورزی سالانه آماری در رابطه با تولید گیاهان دارویی منتشر می کند و هیچ مدیریتی را در این حوزه برعهده نمی گیرد.
رئیس کمیته تولید کنندگان و صادرکنندگان گیاهان دارویی استان همدان در خصوص ورود و شروع به کار در این حوزه گفت: در مقطع کارشناسی گیاهان دارویی تحصیلات آکادمیک و دانشگاهی دارم و پس از اینکه تحصیلاتم به پایان رسید؛ شروع به کشت گیاهان دارویی کردم و توانستم ۳۵ گونه از انواع گیاهان دارویی را کشت کنم و سپس با توجه به آب وهوای مناطق غرب کشور کشت گیاهانی که با آب و هوای منطقه و استان همدان سازگاری بیشتری داشتند را بیشتر توسعه دادم.
وی با عنوان اینکه از آنجا که در تولید نشاء و بذر کمبود بسیار زیادی احساس می شد، گلخانه ای در شهر مریانج دایر و تولید نشاء را شروع کردم و سپس مرحله بذرگیری انجام گرفت، اظهار کرد: در حال حاضر، در زمینه آموزش تولید گیاهان دارویی فعالیت می کنم و تاکنون یک شرکت پخش گیاهان دارویی ثبت کرده ام که فروشگاه های سلامت و عطاری ها نیز محصولات تولید شده را پخش می کنند.
رئیس کمیته تولید کنندگان و صادرکنندگان گیاهان دارویی استان همدان ادامه داد: همچنین یک شرکت دیگر نیز در زمینه تولید گیاهان دارویی به نام «شرکت کشت و صنعت جوانه گیاهی الوند» به ثبت رساندم که در زمینه تولید گیاهان دارویی فعالیت می کند.
وی در ادامه صحبت های خود از تولید انواع گیاهان دارویی همانند گل بابونه، گل همیشه بهار، گل گاو زبان، گل راعی، مدرنیته یزدی و گل محمدی سخن گفت و یادآوری کرد: ۷۰ هکتار اراضی، زیر کشت گیاهان دارویی قرار دارد و همچنین مضاف برآن در حوزه مشاوره در زمینه گیاهان دارویی جلساتی برگزار می شود.
از هر هکتار ۱۰ تا ۱۷ تن گیاه دارویی تولید و استحصال می شود
ذهبی با اظهار اینکه تقریباً از هر هکتار ۱۰ تا ۱۷ تن گیاه دارویی تولید و استحصال می شود، اضافه کرد: در این حوزه، برای ۴۰ نفر به صورت مستقیم و نیز به صورت غیرمستقیم بالای ۲۰۰ نفر اشتغال زایی شده است.
رئیس کمیته تولیدکنندگان و صادر کنندگان گیاهان دارویی استان همدان در ادامه گفتگو با عنوان اینکه در نقاط مختلف مزارعی از کشت گیاهان دارویی دارم، اضافه کرد: کشاورزان در این مزارع و در مناطق و شهرهای مختلف به صورت پراکنده مشغول به کشت گیاهان دارویی هستند به نحوی که به طور مثال یک زمین ۱۰ هکتاری در شهرستان نهاوند، زمینی هفت هکتاری در همدان و در شهرستان صالح آباد، یک زمین هشت هکتاری در داراب استان فارس و یک زمین چهار هکتاری در استان لرستان مختص این امر است و به همین صورت در قسمت ها و مناطق مختلف با آب و هوای متفاوت گیاهان مختلفی کشت می شود.
ذهبی در ادامه عنوان کرد: اراضی زیر کشت گیاهان دارویی به صورت زمین کوهستانی، زمین دیم و زمین دشتی هستند و مجموع اراضی در یک منطقه متمرکز نیست.
وی با تاکید بر اینکه گلخانه و شرکتی در شهر مریانج با عنوان شرکت تعاونی «کشت و صنعت جوانه گیاهی الوند» استقرار دارد، عنوان کرد: بنده ریاست کمیته تولید کنندگان و صادر کنندگان گیاهان دارویی در استان همدان را برعهده دارم و همچنین بذر گیاهان دارویی را برای اداره منابع طبیعی استان همدان تامین می کنم و در اختیار آنها قرار می دهم.
متاسفانه صنعت تولید گیاهان دارویی زیر نظر هیچ ارگان و سازمانی مدیریت و اداره نمی شود
رئیس کمیته تولیدکنندگان و صادرکنندگان گیاهان دارویی استان همدان با ابراز اینکه متاسفانه صنعت تولید گیاهان دارویی زیر نظر هیچ ارگان و سازمانی مدیریت و اداره نمی شود، یادآور شد: مشکل عمده در این است که گیاهان دارویی نه جزء دارو هستند و نه به عنوان محصول کشاورزی حساب می شوند.
تولید گیاهان دارویی یک صنعت سلامت محور است
ذهبی با اظهار اینکه تولید گیاهان دارویی یک صنعت سلامت محور است و در تولید این گیاهان به کود و سم نیازی نیست، عنوان کرد: گیاه دارویی بسیار مقاوم و سازگار با مناطق مختلف و از همه مهم تر، محصولی کم آب است.
رئیس کمیته تولید کنندگان و صادر کنندگان گیاهان دارویی استان همدان در ادامه با عنوان اینکه مهم این است که گیاهان دارویی با شرایط مختلف آب و هوایی سازگار شده اند، اضافه کرد: این موضوع به خودی خود یک ظرفیت و پتانسیل خوبی را ایجاد می کند چرا که در سال کم آبی با توجه به اینکه این گیاهان به آب نیاز ندارند و همچنان کیفیت اراضی که در آن ها گیاه دارویی قدرت رویش دارد، حفظ شده است؛ این روند می تواند برای کشاورزان به عنوان یک ظرفیت و سرمایه عظیم محسوب شود.
ورود به عرصه کشت گیاهان دارویی می تواند جلوی مهاجرت روستایی را بگیرد و سهم بسزایی در اشتغال روستایی ایفا کند
ذهبی در ادامه با ذکر اینکه ورود به عرصه کشت گیاهان دارویی می تواند جلوی مهاجرت روستایی را بگیرد و سهم بسزایی در اشتغال روستایی ایفا کند، عنوان کرد: همچنین پتانسیل فراوانی داریم تا بتوانیم در جهت صادرات محصولات به کشورهای آسیایی و هم مرز با خاک ایران که اراضی حاصلخیزی برای کشاورزی ندارند، ورود مناسبی داشته باشیم.
رئیس تولیدکنندگان و صادرکنندگان گیاهان دارویی استان همدان در ادامه با ابراز اینکه صنعت تولید گیاهان دارویی مغفول مانده است، اضافه کرد: اگر ارگان و سازمان دولتی بتواند این صنعت را مدیریت و حمایت کند قطعاً دست آوردهای عظیم اقتصادی خوبی به همراه دارد.
ذهبی با بیان اینکه مسئولیت کشت و تولید گیاهان دارویی در ظاهر برعهده سازمان جهاد کشاورزی است؛ یادآوری کرد: با این وجود در این رابطه هیچ گونه نظارتی از سوی سازمان جهاد کشاورزی اعمال نمی شود.
وی تشریح کرد: بنده همیشه در جلسات سازمان جهاد کشاورزی شرکت می کنم و با روسای کل در ارتباط هستم و به کرات متذکر شده ام که فرض کنید تاجری برای خرید دو محصول عمده گشنیز نهاوند و رازیانه رزن به استان همدان سفر کند و چنین اعلام کند که در بندر بوشهر کشتی بارگیری لنگر انداخته و قصد دارم ۱۰ هزار تن گشنیز خریداری و بار کشتی کنم تا به اروپا صادر شود؛ در اینجا این سوال مطرح می شود که این تاجر واقعاً باید به کدام اداره و سازمان مربوطه مراجعه کند؟ مگر بر این ادعا نیستید که شهرستان نهاوند ۱۰ هزار تن گشنیز در سال تولید می کند، پس آیا نباید متولی امر و ارگانی باشد که جوابگوی نیاز تاجر بوده و ۱۰ تن محصول را در اختیارش قرار دهد؟
ذهبی ادامه داد: متاسفانه هیچ ارگان و نهاد و سازمانی مدیریت تولید گیاهان دارویی را برعهده نگرفته و نه سازمان صنعت، معدن و تجارت و نه سازمان جهاد کشاورزی هیچ یک زیر بار مسئولیت این کار نمی روند؛ تنها کاری که سازمان جهاد کشاورزی استان همدان انجام می دهد ارائه آمار است، مثلاً این مقدار و میزان کشت گیاهان دارویی در فلان منطقه و شهرستان به دست آمده و تولید شده است.
بیشتر گیاهان دارویی به صورت سنتی عرضه می شود
رئیس کمیته تولیدکنندگان و صادر کنندگان گیاهان دارویی استان همدان با ذکر اینکه حتی شورای سیاستگذاری و برنامه ریزی سالیانه جهت تولید گیاهان دارویی وجود ندارد، عنوان کرد: بیشتر گیاهان دارویی به صورت سنتی عرضه می شود و این موضوع در حالی اتفاق می افتد که اگر سازمان یا ارگانی صنعت تولید گیاهان دارویی را برعهده بگیرد و مدیریت کند بسته بندی این گیاهان امکان پذیر می شود.
وی در ادامه صحبت های خود با اظهار اینکه این صنعت بسیار جای کار دارد، افزود: هر رئیس جمهوری که سر کار می آید طی نامه ای اذعان می دارم که بنده به عنوان یک جوان توانایی و پتانسیل اشتغالزایی در تولید گیاهان دارویی را دارم، ولی با همه این اوصاف هیچ اقدامی صورت نمی پذیرد.
ذهبی عنوان کرد: با اینکه هیچ اقدام جهادی از سوی سازمان ها و ارگان های مربوطه در راستای حمایت و مدیریت تولیدات گیاهان دارویی انجام نگرفته اما به شخصه و در حد توان و بضاعت خود در راستای توسعه تولید گیاهان دارویی قدم هایی برداشته ام و به موفقیت هایی نیز دست پیدا کرده ام.
در راستای مصرف داروی گیاهی با یک بازار هدف بزرگ در سطح دنیا مواجه هستیم
رئیس کمیته تولیدکنندگان و صادر کنندگان گیاهان دارویی استان همدان با ابراز اینکه همچنان انتظار داریم که اتفاقات خوب و مثبتی در جهت توسعه تولید گیاهان دارویی بیفتد و متولیان امر این صنعت را مدیریت کنند، یادآوری کرد: صنعت تولید گیاهان دارویی، ظرفیت و پتانسیلی است که از دسترس خارج نمی شود و توسعه این منابع عظیم پایان ناپذیر می تواند ارز آوری و اشتغالزایی خوبی به دنبال داشته باشد چراکه در راستای مصرف داروی گیاهی با یک بازار هدف بزرگ در سطح دنیا مواجه هستیم.
ذهبی با عنوان اینکه تمام ظرفیت و پتانسیل توسعه این صنعت در کشور مهیّا است، یادآوری کرد: ایران، به دلیل شرایط خوب آب و هوایی و چهار فصل بودن و نیز برخورداری از خاک مرغوب و قدمتی که در حوزه تولیدات گیاهان دارویی دارد و همچنین وجود حکما و دانشمندانی چون بوعلی سینا، زکریای رازی و دیگر افراد که در دنیا شناخته شده هستند برجسته است و به راستی می توانیم این صنعت را به دنیا عرضه کنیم و در آن رتبه نخست را به دست آوریم.
رئیس کمیته تولید کنندگان و صادر کنندگان گیاهان دارویی استان همدان با بیان اینکه شاید در صنعت خودرو سازی در جهان رتبه اول را کسب نکرده باشیم و در رتبه دهم قرار داشته باشیم چراکه خودرویی تولید نمی کنیم و تکنولوژی و علم آن مربوط به کشور های دیگر است، عنوان کرد: ولی در صنعت تولید گیاهان دارویی هم علم و هم تکنولوژی و ظرفیت و پتانسیل آن متعلق به خود ما است.
مردم از کجا باید مطمئن شوند که گیاه دارویی اصلی را تهیه می کنند؟
ذهبی در ادامه با ذکر این مطلب که در حوزه ساخت داروی گیاهی وارد نشده ام و در حوزه تامین گیاهان دارویی فعال هستم و تخصصی در حوزه درمان با گیاهان دارویی ندارم، اضافه کرد: ولی به این مسئله رسیده ام که مردم به سمت استفاده از گیاهان دارویی به عنوان درمان بیماری ها می روند ولی این مطلب همچنان ذهن را برمی آشوبد که واقعاً مردم از کجا باید مطمئن شوند که داروی اصلی را تهیه می کنند، به طور مثال پزشکی که در زمینه گیاهان دارویی تخصص دارد و در این رابطه تحصیل کرده برای یک بیمار گیاه و دمنوش بابونه تجویز می کند این در حالی است که ما در ایران ۳۵ گونه گیاه بابونه داریم که محلی ها به همه آن ها بابونه می گویند اما فقط یک گونه از آن ها دارویی و شیرین است و بقیه رگه تلخ دارند.
رئیس کمیته تولیدکنندگان و صادر کنندگان گیاهان دارویی استان همدان در پایان این گفتگو از شناسایی گونه های مختلفی از گیاهان سخن گفت و افزود: پس از عملیات بذر گیری این گیاهان را کشت و تولید کردیم و به عنوان صنعت دارویی و صنعت غذایی به بازار عرضه شد.
نبود صنایع تبدیلی و فرآوری گیاهان دارویی در استان باعث شده تا تولیدات بیشتر به شکل خام‌فروشی وارد بازار شود و ارزش افزوده‌ای برای فعالان نداشته باشد
استان همدان دارای انواع مختلف گیاهان دارویی است که اکنون بیش از ۳۰۰ گونه از آن شناسایی شده؛ اما نبود صنایع تبدیلی و فرآوری گیاهان دارویی در استان باعث شده تا تولیدات بیشتر به شکل خام‌فروشی وارد بازار شود و ارزش افزوده‌ای برای فعالان نداشته باشد، علاوه‌بر اینکه نام و نشانی از همدان نیز بر این گیاهان دارویی نیست که نیست.
این درحالی است که در سند راهبردی و عملیاتی سه‌ساله استان همدان در جایگاه و مأموریت‌های استان در نظام تقسیم کار ملی به مرکز تخصصی در طب سنتی و تولید و فرآوری گیاهان دارویی کشور اشاره شده و استان همدان را دارای رتبه سوم کشوری در تولید گیاهان دارویی عنوان کرده است.
در این سند توسعه کشت گیاهان دارویی کم‌آب بر در راستای تغییر الگوی کشت، افزایش درآمد بهره‌برداران و صرفه‌جویی در مصرف آب به‌عنوان اقدامی اولویت دار و محرک توسعه بخش کشاورزی مطرح شده است.
به راستی و با این تفاسیر باید گفت نیاز است تا بدانیم زمان آن رسیده تا در کاهش وابستگی‌های اقتصادی به منابع نفتی خیلی مؤثرتر از گذشته وارد شویم که دراین‌بین ظرفیت گیاهان دارویی می‌تواند برگ برنده‌ای برای ورود به تولید و صادرات مناسب، اشتغالزایی پایدار و حتی ورود به عرصه گردشگری کشاورزی باشد؛ موضوعی که این‌روزها در استان همدان جای آن خالی و درد خام‌فروشی همچنان بر بدنه گیاهان دارویی آن نمایان است.
نظر شما