فاطمه کازرونی؛ بازار؛ گروه استانها: استان اصفهان با تاریخ غنی و تنوع اقلیمی، یکی از مناطق مستعد کشور برای کشت گیاهان دارویی محسوب می شود؛ این استان به ویژه در مناطق کوهستانی و مرتفع مانند فریدونشهر، دارای رویشگاه های طبیعی متنوعی از گیاهان دارویی است که می تواند به عنوان یک منبع ارزشمند اقتصادی و اجتماعی مورد توجه قرار گیرد.
در حقیقت فریدونشهر به عنوان یکی از مناطق کوهستانی اصفهان، به دلیل شرایط اقلیمی خاص خود، محل رشد و رویش انواع گیاهان دارویی است؛ گیاهانی مانند زعفران، آویشن، گل گاوزبان، نعناع فلفلی و بسیاری دیگر از این قبیل، به طور طبیعی در این منطقه قابل مشاهده هستند؛ این گیاهان نه تنها به دلیل خواص دارویی خود، بلکه به عنوان یک منبع درآمد برای کشاورزان محلی نیز اهمیت دارند.
علاوه بر فریدونشهر، سایر نقاط استان اصفهان نیز پتانسیل های قابل توجهی در زمینه کشت گیاهان دارویی دارند؛ مناطقی مانند کاشان، نطنز و سمیرم با شرایط آب و هوایی مناسب و خاک حاصل خیز، می‌توانند بستر مناسبی برای کشت این گونه گیاهان فراهم کنند.
نقش ویژه گیاهان دارویی در رونق اقتصادی استان
در این ارتباط علی‌محمد رستمی کارشناس اقتصاد کشاورزی به بازار می گوید: کشت گیاهان دارویی می تواند به عنوان یک راهکار موثر برای رونق اقتصادی استان اصفهان مطرح شود چرا که این صنعت می تواند با ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم، به بهبود وضعیت معیشتی خانواده ها کمک کند.
وی با بیان اینکه با توجه به افزایش تقاضا برای محصولات طبیعی و ارگانیک در بازارهای داخلی و خارجی، صادرات گیاهان دارویی به عنوان یک فرصت تجاری مهم شناخته می شود، اضافه می کند: در سال های اخیر، توجه جهانی به خواص درمانی گیاهان دارویی افزایش و با توجه آگاهی مردم نسبت به مصرف داروهای طبیعی، بازار این محصولات در حال گسترش است.
این کارشناس اقتصاد کشاورزی تصریح می کند: اصفهان با بهره گیری از منابع طبیعی خود و توجه به کشت اصولی و علمی گیاهان دارویی، می‌تواند سهم قابل توجهی از این بازار را به خود اختصاص دهد.
وی ادامه می دهد: بدین ترتیب استعداد بالقوه اصفهان در زمینه کشت گیاهان دارویی، به ویژه در مناطق مانند فریدونشهر، می تواند به عنوان یک فرصت طلایی برای توسعه اقتصادی استان مورد استفاده قرار گیرد.
ایجاد اشتغال و افزایش درآمد کشاورزان
رستمی با بیان اینکه با سرمایه گذاری در این حوزه، می توان علاوه بر ایجاد اشتغال و افزایش درآمد کشاورزان، به حفظ تنوع زیستی و منابع طبیعی نیز کمک کند، تاکید کرد: توجه به آموزش کشاورزان، ترویج کشت علمی و ایجاد زیرساخت های لازم برای فرآوری و صادرات این محصولات، از جمله اقداماتی است که باید در دستور کار قرار گیرد.
رستمی بیان می کند: ما نقاطی در فریدونشهر داریم که گیاهان دارویی در کوهستان و زیر برف پروش می یابد؛ در نقاطی که تقریبا غیرقابل دسترس است که این نوع گیاهان تقریبا نادر هستند.
زمینه های اشتغالزایی و همچنین صادرات گیاهان دارویی فراوری شده مغفول مانده است، به ویژه اینکه باید تلاش شود این محصولات، بدون فراوری از استان و کشور خارج نشود چراکه به معنای عدم حفظ بانک ژنتیک گیاهی استان است
این کارشناس اقتصاد کشاورزی ادامه می دهد: این رویشگاه های طبیعی در خطر هستند، در این زمینه باید مسئولان استانی با توجه به نقاط محروم تر استان که البته دارای گنج های طبیعی شبیه این رویشگاه ها هستند علاوه بر حفاظت از این منابع طبیعی در راستای ایجاد اشتغال در منطقه تلاش کنند چرا که اشتغال مردم محلی از این مسیر که به منابع خود عِرق دارند، خود برترین راه حفظ این گونه ها نیز هست.
با وجود ظرفیت های خوب استان در زمینه گیاهان دارویی و با وجود صحبتهای فراوان در این راستا اما زمینه های اشتغالزایی و همچنین صادرات این محصولات ارزشمند مغفول مانده است، به ویژه اینکه باید تلاش شود این محصولات، بدون فرآوری از استان و کشور خارج نشود چرا که به معنای عدم حفظ بانک ژنتیک گیاهی استان است.
در این ارتباط احمدرضا رئیس زاده مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی اصفهان در پاسخ به این سوال که چه عواملی مانع از بهره برداری کامل از ظرفیت های کشت گیاهان دارویی شده اند، به بازار می گوید: متاسفانه، یکی از بزرگ‌ترین چالش ها عدم آگاهی کافی کشاورزان از روش های علمی و نوین کشت گیاهان دارویی است.
نبود زیرساخت های لازم برای فرآوری و رقابت نابرابر با کشورهای جهان
وی با بیان اینکه همچنین، نبود زیرساخت های لازم برای فرآوری و بسته بندی این محصولات، ما را از رقابت با کشورهای دیگر عقب نگه داشته است، تاکید می کند: از سویی عدم حمایت های مالی و تسهیلات مناسب برای سرمایه گذاری در این حوزه نیز مزید بر علت است.
وی با اشاره به اقداماتی که می تواند به بهبود وضعیت کشت و صادرات گیاهان دارویی در استان کمک کند، تصریح می کند: برای بهبود وضعیت کشت و صادرات گیاهان دارویی، نیازمند یک برنامه جامع هستیم که شامل آموزش کشاورزان، ترویج کشت علمی و استفاده از تکنولوژی های نوین باشد.
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی اصفهان بیان می کند: همچنین، ایجاد مراکز فرآوری و بسته‌بندی می‌تواند به افزایش کیفیت محصولات و جذب بازارهای خارجی کمک کند و در کنار اینها به یقین نیازمند حمایت های دولتی برای تسهیل فرآیند صادرات و کاهش موانع هستیم.
رئیس زاده: کشورهایی مانند هند، چین و ترکیه در زمینه صادرات گیاهان دارویی بسیار موفق عمل کرده‌اند، نقاط قوت آنها شامل سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه، ایجاد برندهای معتبر جهانی و توجه به استانداردهای بین‌المللی است
وی با اشاره به اینکه کشورهایی مانند هند، چین و ترکیه در زمینه صادرات گیاهان دارویی بسیار موفق عمل کرده‌اند، ابراز می کند: نقاط قوت آنها شامل سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه، ایجاد برندهای معتبر جهانی و توجه به استانداردهای بین‌المللی است و این کشورها توانسته اند با ارائه محصولات با کیفیت و قیمت مناسب، سهم قابل توجهی از بازار جهانی را به خود اختصاص دهند.
رئیس زاده با اشاره آماری به ظرفیت های گیاهان دارویی استان و با بیان اینکه به طور تقریبی ۸۰ گونه از ۱۰۰ گونه گیاه دارویی مورد کشت در کشور در استان اصفهان مورد بهره برداری قرار گرفته است، تاکید می کند: میزان گیاهان دارویی، گلاب و عرقیات صادراتی استان در سال گذشته بالغ بر ۲۴ هزار تن بود و به حدود ۴۰ کشور مانند آلمان، سوئد، پاکستان و برخی از کشورهای عربی صادر شد؛ این ظرفیتی ناب است که باید از آن بیشتر بهره ببریم.
رئیس زاده با اشاره به اینکه بیش از دو هزار و ۵۰۰ واحد سنتی و صنعتی در استان اصفهان در زمینه فرآوری، بسته بندی و صادرات این نوع محصولات فعالیت می کنند، اظهار می کند: کشت گیاهان دارویی در ۱۲ هزار و ۵۰۰ هکتار با تولید۷۳ هزار تن در سال در استان اصفهان از جایگاه ویژه ای در کشور برخوردار است و در اغلب موارد رتبه‌های اول تا پنجم را در اختیار داریم.
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی اصفهان تاکید کرد: ۲۵۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی ایران به تولید گیاهان دارویی اختصاص دارد و میزان تولید سالیانه آن حدود ۴۱۴ هزار تن است.
چشم انداز صادرات گیاهان دارویی اصفهان
وی به چشم‌انداز صادرات گیاهان دارویی اصفهان اشاره کرده و می گوید: اگر بتوانیم بر روی آموزش و ارتقای کیفیت محصولات کار کنیم و زیرساخت‌های لازم را فراهم آوریم، آینده روشنی برای صادرات گیاهان دارویی اصفهان وجود دارد.
رئیس زاده تصریح می کند: بنابراین ما نیز با توجه به افزایش تقاضا برای محصولات طبیعی و ارگانیک در بازارهای جهانی، می توانیم با تولید محصولات با کیفیت بالا و استفاده از ظرفیت‌های طبیعی استان، به یک رقیب جدی در بازارهای بین المللی تبدیل شویم و باید در این زمینه از همه ظرفیتها استفاده کنیم.
گیاهان دارویی نه تنها یک منبع درآمد هستند بلکه می توانند به حفظ محیط زیست و تنوع زیستی کمک کنند؛ در این راستا همکاری کشاورزان با سازمان‌های دولتی و نهادهای آموزشی می‌تواند به افزایش دانش و مهارت های آنها کمک کند تا بتوانند در این عرصه موفق‌تر عمل کنند.
در این ارتباط همچنین امین حافظی رئیس سابق منابع طبیعی فریدونشهر با بیان این مطلب که استان اصفهان سرشار از گونه های متنوع گیاهان دارویی است، اظهار می کند: ۱۰۰ درصد مراتع و جنگل‌های این شهرستان رویشگاه گیاهان دارویی است ولی وسعت پراکنش گیاهان دارویی در مرتع بیشتر از جنگل است.
وی ادامه می دهد: مهم ترین گونه گیاهان دارویی فریدونشهر کرفس کوهی، ریواس، موسیر، زرین گیاه، آویشن، سورنجان، بنه سرخ، تره کوهی، گل رائی، گزنگبین کتیرا، پونه کوهی، زول و غیره هستند.
وجود وسیع‌ترین و غنی‌ترین رویشگاه کرفس دنیا در فریدونشهر
کارشناس گیاهان دارویی با بیان این موضوع که در فریدونشهر در درجه اول از گیاه کرفس و در درجه دوم گیاه موسیر با تمرکز بیشتری حفاظت می‌شود، بیان می کند: رویشگاه کرفس در دنیا فقط در پنج استان ایران وجود داشته است که در سه استان این رویشگاه‌ها از بین رفته و فقط در فریدونشهر و چهار محال بختیاری این رویشگاه‌ها وجود دارد.
وی با بیان اینکه شهرستان فریدونشهر هم وسیع ترین و غنی ترین رویشگاه کرفس دنیا را در روستای کلوسه دارد، می گوید: پیاز گونه موسیر هنگام بهره برداری باید با تیشه از خاک خارج شود و اگر بدون نظارت و خارج از زمانی که گیاه به مرحله بهره برداری رسیده باشد این کار انجام شود سال به سال تعداد آنها کمتر می‌شود.
نیاز به مشارکت مردم برای حفظ رویشگاه‌های گیاهان دارویی
حافظی با بیان این موضوع که حفاظت از رویشگاه‌های گونه‌های دارویی بیشتر از کشت و توسعه برای منابع طبیعی اهمیت دارد، بیان می کند: ما قرقبان محلی استخدام می‌کنیم تا در کنار توسعه کشت از رویشگاه‌ها حفاظت کنیم و جلوی تخریب رویشگاه‌ها را بگیریم و در کنار آن جلب مشارکت بهره برداران عرفی آن مراتع و جنگل ها و هدفمند کردن بهربرداری برای جلوگیری از خسارت زیاد به جنگل و مراتع در اثر بهره برداری از گیاهان دارویی را داریم چراکه اگر این رویشگاه ها را از دست بدهیم،احیا کردن آن به راحتی امکان پذیر نیست.
حافظی: هر توپوگرافی، هر اقلیمی، هر منطقه‌ای رویشگاه‌های گیاهان خاص خود را دارد و می طلبد که مردم هر منطقه به این نتیجه برسند که این مراتع متعلق به خودشان است و از رویشگاه های گیاهان دارویی حفاظت کنند
وی ادامه می دهد: در سال های اخیر به خاطر ارزش پیدا کردن گیاهان دارویی زمینه قاچاق و بهره برداری غیر اصولی و غیر قانونی آنها در شهرستان و کل کشور رایج شده است و تنها چیزی که می‌تواند به ما در حفاظت کمک کند؛ مشارکت مردم هر منطقه است.
تخریب و بهره برداری خارج از برنامه گیاهان دارویی توسط گردشگران
کارشناس گیاهان دارویی با بیان این مطلب که رویشگاه های گونه های دارویی شهرستان وسیع است، تصریح می کند: همه دو هزار و ۱۶۰ کیلومتر مربع حوزه سیاسی ما رویشگاه گیاهان دارویی است؛ هر توپوگرافی، هر اقلیمی، هر منطقه ای رویشگاه های گیاهان خاص خود را دارد و می طلبد که مردم هر منطقه به این نتیجه برسند که این مراتع متعلق به خودشان است و از رویشگاه های گیاهان دارویی حفاظت کنند.
حافظی تصریح می کند: باید توجه کنیم که تخریب و بهره برداری خارج از برنامه گیاهان دارویی توسط گردشگران مشکل مهمی در راه حفاظت از رویشگاه های گیاهان دارویی شهرستان فریدونشهر است اما با حفاظت و بهره برداری پایدار در چارچوب قوانین و مقررات قطعاً وضعیت رویشگاه ها سال به سال بهتر خواهد شد و در غیر این صورت شاهد تخریب آنها خواهیم بود.
با توجه به ظرفیت های بالقوه اصفهان در زمینه کشت گیاهان دارویی و چالش هایی که پیش روی آن قرار دارد، توجه به آموزش، سرمایه گذاری و حمایت های دولتی می‌تواند راهگشای توسعه این صنعت و افزایش صادرات باشد؛ در این راستا از ایجاد بانک اطلاعات ژنتیکی گیاهان دارویی استان نباید غافل باشیم و همچون دیگر محصولات برندسازی و توجه به بسته بندی در گسترش صادرات این محصولات اهمیت دارد.
نظر شما