حجت ایمانی مقدم؛ بازار: پرورش کرم ابریشم دارای پیشینه‌ای حدود چهارهزارساله در جهان است. بر اساس مدارک تاریخی، اولین کشوری که به صنعت تولید ابریشم دست‌یافت، چین بود و این زمان را مورخان ۲۶۵۰سال قبل از میلاد مسیح ثبت کرده‌اند.
عبور جاده ابریشم از ایران که محموله‌های ابریشمی چین از این راه به کشورهای اروپایی حمل می‌شد، باعث رواج این صنعت در ایران شد و کشور ما ازجمله کشورهایی بود که درزمینهٔ تولید پیله و ابریشم دارای شهرت جهانی بوده است به‌طوری‌که در قرن‌های پنجم و ششم میلادی، یعنی در دوره سلطنت ساسانیان، این صنعت رونق فراوانی داشت، ولی سقوط و انقراض سلسله ساسانیان باعث رکود صنعت نوغانداری شد.
دوره صفویه را به دلیل ثبات سیاسی موجود، می‌توان عصر شکوفایی این فعالیت نام برد به‌طوری‌که میزان تولید ابریشم را در این زمان تا ۳هزار تن برآورد کرده‌اند و در این زمان مناطقی نظیر گیلان، مازندران، خراسان، اصفهان، یزد، کرمان و کاشان ازجمله مراکز تولید پیله و ابریشم بوده‌اند.
شغل نوپا در مشهد
نوغانداری به‌عنوان اشتغال پرسود شناخته می‌شود. نوغانداری با ایجاد اشتغال‌زایی به‌عنوان یکی از فعالیت‌های جانبی کشاورزی در کنار فعالیت‌های اصلی آن، نقش بسزایی در به‌کارگیری بخشی از نیروی کار به‌ویژه در روستاها دارد و این شغل نوپا اکنون در شهرستان مشهد شکل‌گرفته است.
امروزه باوجود نخ‌های مصنوعی ارزان و محکم، اما ابریشم به سبب ویژگی‌هایی مانند سبکی، جذب رطوبت، رنگ‌پذیر بودن، لطافت و ظرافت به‌عنوان یک کالای تجملی و یکی از گران‌ترین الیاف‌ها همچنان موردتقاضا است.
اهمیت ابریشم تا حدی است که از آن به‌عنوان «ملکه الیاف» یاد می‌کنند و این نخ ارزشمند حاصل پرورش کرم ابریشم است.
کرم ابریشم بااهمیت‌ترین موجود زنده اقتصادی در تولید ابریشم طبیعی است به‌گونه‌ای که بیش از ۹۵ درصد ابریشم طبیعی دنیا از این حشره که غذای او برگ توت است به دست می‌آید.
ابریشم از الیاف پروتئینی طبیعی تشکیل‌شده که از غدد ابریشمی که مجرای آن در لب پایین لارو کرم ابریشم بازشده، ترشح می‌شود.
این ماده در مجاورت هوا به تارهای ابریشمی باریک تبدیل می‌شود و مقدار و کیفیت آن بسته به گونه، نژاد و شرایط محیطی به‌ویژه غذا، دما و نور متفاوت است.
اشتغال روستایی
پرورش کرم ابریشم به‌منظور تولید پیله، یکی از قدیمی‌ترین مشاغلی است که به‌عنوان شغلی با سرمایه‌گذاری اندک و درآمد بالا به‌خصوص در مناطق روستایی شناخته‌شده است به‌گونه‌ای که سالخوردگان وزنان می‌توانند به‌راحتی این کار را انجام دهند.
در همین حال چند سالی است که شغل نوغانداری به‌عنوان یک حرفه قدیمی که نسل به نسل توسط روستائیان حفظ‌شده است از سوی بسیاری از روستائیان دنبال می‌شود.
این فعالیت خانگی، اقتصاد روستایی را در برخی فصول سال به‌ویژه بهار رونق بخشیده است و می‌تواند علاوه بر ایجاد اشتغال برای زنان و افزایش درآمد خانوار روستایی موجب کاهش مهاجرت از روستاها به شهرها شود.
نوغانداری به دلیل ویژگی‌هایی ازجمله جنبی بودن و تکمیلی بودن بخش کشاورزی، در کنار سایر مشاغل می‌تواند موجب ایجاد اشتغال و تأمین درآمد برای خانوارهای روستایی و کشاورز شود لذا برخلاف بی‌مهری‌های دو دهه گذشته با تلاش دولت در مسیر احیاء و توسعه قرار گرفت.
نوغانداری باهدف تولید الیاف ابریشمی از کاشت درخت توت آغاز و با پرورش کرم ابریشم از مرحله تخم تا تهیه پیله و درنهایت تولید نخ برای کاربرد در بخش‌های مختلف مانند فرش، پوشاک و پزشکی تکمیل می‌شود،به همین دلیل می‌توان نوغانداری را زنجیره کاملی از کشاورزی، صنعت و تجارت دانست.
حداقل فضای موردنیاز برای راه‌اندازی، با حداقل هزینه و امکانات، زودبازده بودن، ارزش‌افزوده بالا، بازار فروش تضمینی و ریسک پایین را ازجمله مزیت‌های منحصربه‌فرد راه‌اندازی این شغل خانگی برشمرد.
به‌طور مثال یک بسته تخم نوغان که حاوی حدود ۲۵ هزار تخم بوده و تحت حمایت و پشتیبانی مرکز توسعه نوغانداری کشور به‌صورت یارانه‌ای توزیع می‌شود، نیازمند حدود ۲۴ مترمربع فضای مسقف بوده که پس از طی شدن ۴۵ تا ۵۰ روز فرایند پرورش، حدود ۳۵ کیلو پیله تَر تولید می‌کند.
حاصل تولید پیله کرم ابریشم درنهایت منجر به انجام هنری به نام ابریشم‌بافی می‌شود که جزء صنایع‌دستی محسوب می‌شود. بافت رشته‌های ابریشم از الیاف حاصل از پیله کرم، در ایران سابقه‌ای طولانی دارد و به قولی قدمت آن در بین مردم روستانشین این سرزمین به ماقبل تاریخ بازمی‌گردد.
نظر شما