بازار؛ گروه استانها: دو درصد معادن کل کشور به قم وجود دارد و با توجه به ظرفیت‌های این بخش برای افزایش سطح درآمدهای استان ظرفیت خوبی است و راهبرد اصلی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان قم جلوگیری از خام فروشی مواد معدنی استخراج شده و فرآوری آنها و ایجاد یک ارزش افزوده اقتصادی بیشتر در این بخش است.
مهم‌ترین دخائر شناخته شده استان قم که دارای بیشترین حجم معادن استان است، شامل معادن سنگ آهک، گچ و مواد اولیه مصالح ساختمانی از قبیل سنگ‌های تزئینی و مرمریت و گرانیت است اما معادن دیگری مانند منگنز هم در قم هستند که در کشور و خاورمیانه هم حرفی برای گفتن دارند.
امسال از سوی مقام معظم رهبری به نام سال «تولید، پشتیبانی‌ها و مانع زدایی‌ها» نامگذاری شده است لذا در حوضه معدن کاوی مهم‌ترین موانعی که وجود دارد خام فروشی است که در زیر چتر تحریم اقتصادی باید به بخش معدن هم اهمیت داده شود؛ با جلوگیری از خام فروشی و ایجاد کارخانه‌های فرآوری ارزش افزوده این معادن را به یک ثروت و در کنار کاهش وابستگی به نفت و مشتقات آن با فرآوری از معادن به تولید ملی و تأمین مواد اولیه دیگر واحدهای تولیدی کمک کرد.
درحال حاضر در استان قم معدن منگنز ونارچ که در کشور و خاورمیانه جایگاه مطلوبی دارد در نظر دارد با ایجاد یک کارخانه فرآوری این فلز، مواد اولیه ذوب آهن و فولاد کشور را تأمین کند.
برای بررسی آخرین وضعیت معادن استان قم و تأثیر اقتصادی آن و همچنین اقدامات سازمان صمت برای جلوگیری از خام فروشی و فرآوری محصولات معدنی به ویژه سنگ عقیق که با توجه به ظرفیت بالا، قم را به عنوان شهرک ملی انگشتر معرفی کرده است با «محمد جواد آخوندی» رئیس اداره صنایع و معادن اداره کل صنعت، معدن و تجارت استان قم گفت‌وگویی کرده‌ایم که بدین شرح است:
* مختصری درباره ظرفیت‌های ذخایر معدنی استان توضیح دهید؟
مهم‌ترین ذخایر شناخته‌شده استان قم شامل معادن فلزی (سرب، روی، مس، منگنز)، معادن غیرفلزی (کائولن، باریت، نمک و سولفات سدیم) و معادن مواد اولیه مصالح ساختمانی (سنگ‌های تزئینی، مرمریت، گرانیت، سنگ‌های لاشه، سنگ آهک و سنگ گچ) است؛ معادن استان قم بیشتر در زمینه مصالح ساختمانی فعالیت دارند یعنی ۸۰ درصد معادن قم تأمین کننده مصالح ساختمانی هستند و در صنعت ساخت و ساز کشور نقش مهمی دارند.
اما یک سری معادنی هم هستند که در استان قم به لحاظ ظرفیت و جایگاه اقتصادی حرفی برای گفتن دارند، مانند معادن منگنز که در کشور و خاورمیانه حرف اول را می‌زنند، هرچند استان در زمینه معادن، قم در رده بیست و پنجم کشور قرار دارد اما در زمینه تنوع مواد معدنی با بیش از ۴۵ ماده معدنی دارای ظرفیت مناسبی هستیم.
در زمینه معدن منگنز در کل خاورمیانه جایگاه مطلوبی داریم و حدود ۱۰۰ هزار تن در سال استخراج داریم که نقش مهمی در تأمین مواد اولیه کارخانه‌های ذوب آهن و فرو منگنز کشور دارد
در قم معادن فلزی و غیر فلزی مطلوبی وجود دارد اما بیشترین استخراج ما مصالح ساختمانی است و در زمینه معدن منگنز در کل خاورمیانه جایگاه مطلوبی داریم و حدود ۱۰۰ هزار تن در سال استخراج داریم که نقش مهمی در تأمین مواد اولیه کارخانه‌های ذوب آهن و فرو منگنز کشور دارد.
* آیا حوضه معدنی توانسته درآمدزایی مطلوب و جایگاه اقتصادی مناسبی داشته باشد؟
درآمد حاصل از معادن استان قم به صورت حقوق دولتی خواهد بود و یک سری هم در اختیار بهره‌برداران قرار می‌گیرد و دولت در قبال این که معادنی را در اختیار بهره‌برداران قرار داده حقوق دولتی دریافت می‌کند که ۶۵ درصد برای بحث معدن و توسعه فعالیت معدنی هزینه می‌شود و ۱۵ درصد آن برای جهاد کشاورزی برای بحث بازسازی معادن در نظر گرفته می‌شود.
بودجه‌های کلانی برای بازسازی معادن و امور زیست محیطی هزینه می‌شود و تنها جزء اندکی از بودجه و درآمد معدن به استان قم اختصاص داده می‌شود.
* آیا معدن کاری در اقتصاد قم حرفی برای گفتن دارد؟ یا به عبارتی در کجای اقتصاد استان نهفته است؟
به طور کلی با توجه به این که حجم وسیعی از معادن ما تأمین کننده مصالح ساختمانی است پس معدن کاری ما زیربنای ساخت و ساز و ساختمان‌سازی کشور و استان است و فقط ۵ درصد گردش مالی دارد اما آن چیز که اهمیت دارد این نکته است که اگر روزی معادن استان قم تعطیل و یا راکد شود صنعت ساختمان‌سازی استان و هم به دنبال آن تعطیل می‌شود هرچند گردش کاری فروانی ندارد.
* اکنون کشور در شرایط ویژه آن هم در تحریم ناعادلانه قرار دارد آیا تحریم‌ها تأثیری هم بر بخش معدن داشته است؟
تحریم‌ها تأثیر مشخص و مهمی بر معدن نگذاشته و تنها هزینه‌های تهیه قطعات مواد اولیه و ماشین آلات را افزایش داده، در بحث تجهیز معادن و ماشین آلات تأثیر منفی گذاشته است و قیمت ماشین آلات و تجهیزات معدنی را تا ۱۰ برابر بالا برده است؛ خرید قطعات یدکی هم افزایش یافته ولی در بازار خرید و فروش تأثیری نداشته اما در حالت کلی هزینه معدن کاری را بالا برده است.
* در استان قم هستند معادنی که به دلایلی راکد مانده‌اند، برای احیای این معادن چه اقدامات و تدبیری اتخاذ شده است؟
معادن راکد معادنی هستند که از بهره‌بردار گرفته شدند ما در استان قم ۵۰ معدن غیرفعال داریم که بهره‌بردار نتوانسته نسبت به تعهد خود عمل کند و فعالیت در آنها کاهش یافته است؛ این امر باعث شده که معدن طبق قانون از بهره‌بردار گرفته شود و طبق ماده ۵۰ اصولاً از طریق مزایده معادن باید به مدار فعالیت برگردند.
قرار بود از طریق وزارت صمت و از راه مزایده‌هایی این معادن دوباره به چرخه فعالیت برگردند که مخالفت‌هایی با این مزایده‌ها شد؛ از امسال یک سیاست دیگری در پیش گرفته شده و به موجب آن باید وزارت صمت از طریق مزایده این معادن راکد را دوباره احیا کند.
در استان قم ۱۰۰ معدن را قرار است از طریق مزایده احیا نماییم که ۴۵ معادن اصلی و مابقی محدوده‌های اکتشاف معادن شن و ماسه است که در سامانه ثبت و از طریق وزارت صمت با برگزاری مزایده این معادن دوباره احیا خواهد شد که ظرفیت خوبی برای احیای معادن غیر فعال وجود دارد؛ با این مزایده تا ۶۰ درصد این معادن را احیا می‌کنیم.
یک سری معادن ما هم معادنی هستند که در دست بهره‌بردار است و ثبت صلاحیت نشدند و مشکلاتی دارند و بهره‌بردار توانایی مالی و فنی کافی ندارد؛ این‌گونه بهره‌برداران باید تسهیلات به آنها داده شود و تا ماشین آلات خریداری و با مهارت فنی و مهندسی بتوانند مواد معدنی را استخراج کنند.
در زمان احداث مسکن مهر بازار سنگ‌های معدنی رونق خوبی گرفت ولی اکنون متأثر از بازار صنعت ساختمان سازی بازار سنگ‌های معدنی هم افت کرده است
یک سری هم در زمینه بحث بازار و بازاریابی مشکلات و چالش‌هایی دارند؛ به عنوان مثال یک سنگی زمانی بازار داشته ولی اکنون بازار و تقاضا وجود ندارد که ناشی از سیاست‌های کلان دولت بوده، این امر در صنعت ساختمان‌سازی بیشتر نمود پیدا کرده و وقتی صنعت ساختمان سازی رکود داشته باشد به دنبال آن بر معدن هم تأثیر منفی خواهد گذاشت.
در زمان احداث مسکن مهر بازار سنگ‌های معدنی رونق خوبی گرفت ولی اکنون متأثر از بازار صنعت ساحتمان سازی بازار سنگ‌های معدنی هم افت کرده اما یک سری مشکلاتی هم مانند معارضین داریم که می‌توانند روستائیان، کشاورزان و یا مرغدارانی باشند که با فعالیت معدن کاوی مخالفند و اعتراض دارند که ما اخیراً یک سری نشست‌هایی با این معارضین داشتیم.
* همان طور که می‌دانید معضل خام فروشی سد و مانعی برای رونق بخش معدن و ارزش افزوده آن است برای جلوگیری از مانع مهم در استان چه اقداماتی صورت گرفته است؟
مهم‌ترین مبحثی که اکنون سازمان صنعت، معدن و تجارت قم برای بخش معادن دنبال می‌کند جلوگیری از خام فروشی است که در این زمینه در کنار معادن کارخانه‌های فرآوری و تولید ماده معدنی با ارزش افزوده بالاتر ایجاد نماییم، با جدیت این راهبرد را دنبال می‌کنیم و چندین کارخانه را تاکنون در جوار معادن مختلف استان ایجاد کرده‌ایم؛ در بحث دانه بندی سنگ چند کارخانه ایجاد شده در بحث منگنز که قبلاً به طور خام فروشی به ذوب آهن فروخته می‌شد اما الآن و در شرایط سخت تحریم قرار است یک واحد فرآوری برای تولید ارزش افزوده و ماده اولیه کارخانه‌های ذوب آهن و فولاد و همچنین مواد فرو منگنز فروخته می‌شود.
طی یک سال اخیر کنار معدن مهم منگنز ونارچ در استان قم طبق یک برنامه‌ریزی یک کارخانه فرآوری فرو منگنز ایجاد و احداث شده و تاکنون هم پیشرفت خوبی نیز داشته است و اکنون در حال خرید زمین و تهیه تجهیزات است که ۱۵ درصد هم پیشرفت کرده و از طرف شرکت معادن ایران هم بودجه‌ای مناسب به آن داده شده است تا هم از خام فروشی جلوگیری کند و همچنین در اقتصاد استان تأثیر مثبتی داشته باشد.
نظر شما