تهمینه غمخوار؛ بازار: از آن جایی که دسترسی به بندر چابهار برای امنیت انرژی هند به عنوان یک اقتصاد در حال رشد بسیار حائز اهمیت است و این بندر می تواند به طور کلی برای همسایگان ایران مزایای رقابت قابل توجهی در زمینه جابه‌جایی کالا ایجاد کند، این کشور به هنگام تعیین و اعلام بودجه سال ۲۰۲۱ خود، یک میلیارد روپیه معادل تقریبا ۱۳ میلیون و ۶۹۸ هزار دلار را برای توسعه چابهار در نظر گرفت.
بر همین اساس، چندی پیش وزارت امور خارجه هند در بیانیه‌ای اعلام کرد که در حاشیه اجلاس دریایی هند ۲۰۲۱ که در دهلی نو برگزار می‌شود، هند یک روز را به نام «روز چابهار» به دلیل اهمیت استراتژیک این بندر ایرانی برای طرف هندی نام گذاری خواهند کرد. این مراسم که در روز پنجشنبه به صورت مجازی و با حضور نمایندگان کشورهای ایران، افغانستان، ازبکستان، ارمنستان، روسیه و قزاقستان برگزار گردید، بر اهمیت بندر چابهار و مزایای بهره مندی از این بندر برای تجار هندی و توسعه کریدور بین المللی شمال_جنوب تاکید شد.
همچنین، اتصال هر چه سریع‌تر به این بندر با عبور از مسیر ترانزیتی ایران در جهت دستیابی به بازارهای آسیای میانه، روسیه و افغانستان مورد تاکید قرار گرفت که نمایندگان کشورهای افغانستان، ازبکستان، روسیه ترکمنستان در خصوص چگونگی اتصال به چابهار و نهایتا هند ﺑﺎ ﺑﺎزار ﺗﻘﺎﺿﺎی رو ﺑﻪ رﺷﺪ پس از چین به بحث و گفتگو پرداختند.
در همین راستا و بر اساس اهمیت بندر چابهار برای هند، خبرنگار بازار گفتگویی را با «پیرمحمد ملازهی»، کارشناس مسائل شبه قاره در خصوص نشست دو روزه بین المللی دریایی هند به میزبانی این کشور با موضوع روز چابهار ترتیب داده که در ادامه می خوانید:
* با توجه به نامگذاری «روز چابهار» از سوی هندی ها در حاشیه اجلاس دریایی هند ۲۰۲۱، این بندر ایرانی به دلیل اهمیت استراتژیک برای طرف هندی حائز اهمیت بوده است. در یک زمانی هندی ها با ترامپ در خصوص چابهار وارد مذاکره شدند و به امریکا فشار آوردند که نتیجه آن، معافیت این بندر از تحریم ها است. با این تفاسیر، از دیدگاه شما اهمیت چابهار در مناسبات ایران و هند چیست و تا چه اندازه در توسعه روابط تجاری دوجانبه موثرتر خواهد بود؟
اگر از زوایه هند به مسئله نگاه کنیم، هندی ها از دو جهت دستیابی به منافع خاص خود را در چابهار دنبال می کنند. یکی ازموضوعات این است که چابهار می تواند از طریق میلک واقع در زابل و استان سیستان و بلوچستان به منطقه افغانستان متصل شده و دیگری هم موضوع خط آهن چابهار_زاهدان_زابل_بیرجند است که در حال ساخت می باشد و در این صورت امکان تجارت بیشتر و اتصال راحت تری برای هند به ترکمنستان و کشورهای آسیای مرکزی ایجاد می شود زیرا هند با ایران و افغانستان یک توافق نامه ای را به امضا رسانده اند که در آن صورت می تواند ارتباط خود را از طریق چابهار به افغانستان و آسیای مرکزی برقرار سازد.
بنابراین، از این طریق هند از دو منظر منتفع می شود: یکی این که پاکستان را دور زده است، زیرا پاکستان حائلی میان هند و افغانستان است و دسترسی هند را به بازار مصرف بکری که بعد از فروپاشی اتحادیه شوروی در آسیای مرکزی و افغانستان به وجود آمده است، محدود می کند. بنابراین با توجه به رقابتهای پشت پرده ای که میان هندوستان و پاکستان وجود دارد، طبیعتا هنگامی که چابهار فعال شود و هندی ها در آن جا حضور داشته باشند دسترسی آن ها به افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی سهل تر خواهد شد و امکان بهبود تجارتشان فراهم خواهد شد.
جدا از این مسئله، موضوع دیگر در حالی مطرح است که توافقی میان ایران، روسیه و هند صورت گرفته که بر اساس کریدور شمال_جنوب یا شرق به غرب، مسیری از بمبئی شروع می شود و به چابهار و بندر عباس می رسد و سپس، کالاها از طریق خط آهن ایران به بندر انزلی آمده و از طریق دریا به شکل کانتینر به طرف روسیه رفته و پس از عبور از ولگا به اروپای شرقی منتهی می شود.
هندوستان در حال رشد سریع است و با توجه به اینکه هر رشدی نیاز به تبادلات تجاری در سطح وسیع دارد که از طریق تسهیلات جاده ای امکان پذیر خواهد شد، این کشور به چابهار توجه خاصی می کند تا منافع خود را از این طریق بیشتر تامین نماید
بنابراین، هندوستان در حال رشد سریع است و با توجه به اینکه هر رشدی نیاز به تبادلات تجاری در سطح وسیع دارد که از طریق تسهیلات جاده ای امکان پذیر خواهد شد، این کشور به چابهار توجه خاصی می کند تا منافع خود را از این طریق بیشتر تامین نماید.
* هند از چه طریقی می تواند به کشورهایی نظیر ارمنستان، آذربایجان و گرجستان و نهایتا اروپا متصل شده و از این راه در پیشبرد تجارت خود استفاده کند؟
کشورهایی نظیر ارمنستان و آذربایجان نیز در این چارچوب می گنجند، یعنی اگر کار اتصال آن جاده ای که در واقع ساخته شده و تنها قطعه ای کوچک بین رشت و آستارا باقی مانده تمام شود، به طور کلی ارتباطات هند از طریق خط آهن ایران به آذربایجان، گرجستان و حتی ارمنستان تسهیل خواهد شد. این موضوع برای هند از اهمیت خاصی برخوردار است، زیرا از این طریق می تواند امکان تجارت خود را به اروپای شرقی و حتی اروپای غربی فراهم سازد.
* توسعه بندر چابهار از چه جهت برای ایران سودمند است و اهمیت ارتقاء ظرفیت های مواصلاتی این بندر چیست؟
در خصوص ایران، همانطور که می دانید کشور در یک موقعیت بسیار مساعد از نظر جغرافیای طبیعی قرار گرفته که از یک طرف، منطقه قفقاز و آسیای مرکزی را به منطقه خاورمیانه و جنوب آسیا متصل می کند که موقعیت حساسی است و از طرف دیگر میان دو حوزه انرژی دریای خزر، آسیای مرکزی و حوزه انرژی خلیج فارس قرار دارد.
بنابراین با این موقعیت استثنایی، ایران همواره در صدد است تا از موقعیت خود استفاده کرده و بندر چابهار که تنها بندر خارج از تنگه هرمز است و مستقیما به اقیانوس هند متصل است را توسعه بیشتری بدهد، زیرا فرصت مغتنمی برای بهره مندی کشورهای همسایه از اتصالات حمل و نقل و ترانزیتی منطقه‌ای و استفاده از بازارهای بزرگ موجود در این حوزه جغرافیایی، فراهم خواهد شد. از این زاویه، ایرانی ها در توسعه منطقه چابهار به دنبال کسب منافع خود هستند تا با توسعه زنجیره حمل و نقل پایدار در تبدیل چابهار به یک هاب محصولات پتروشیمی و صنایع تبدیلی دیگر در منطقه را پاسخگو باشند.
ایرانی ها در توسعه منطقه چابهار به دنبال کسب منافع خود هستند تا با توسعه زنجیره حمل و نقل در تبدیل چابهار به یک هاب محصولات پتروشیمی و صنایع تبدیلی دیگر در منطقه را پاسخگو باشند
* آیا توجه هندی ها به بندر چابهار می تواند این دلیل را نیز در بطن خود داشته باشد که با توجه به این که پاکستان در حال توسعه بیشتر روابط تجاری خود با ایران است، هندی ها در صدد سبقت گرفتن از رقیب خود هستند تا حضور پررنگتری در توسعه بندر چابهار داشته باشند؟
خیر. بندر گوادر در چارچوب یک برنامه راهبردی چینی قرار دارد و طرح چین است تا این بندر را به چابهار متصل کند. چینی ها به ایران پیشنهادی داده اند که چابهار و گوادر از طریق یک خط آهن یا یک جاده به یکدیگر متصل شوند و این دو به عنوان دو بندر خواهر شریک در نظر گرفته شوند و نه اینکه به عنوان رقیب متصور شوند.
بنابراین، چینی ها در حال کار کردن بر روی این موضوع هستند و بالاتر از این قصد دارند تا از طریق چابهار به بندر جاسک و حتی اروند رود به مرز ایران و عراق راه یابند. آنها یک برنامه راهبردی دارند و حاضرند ۴۰۰ میلیون دلار طی ده سال آینده در بحث بالادستی نفت و گاز سرمایه گذاری کنند و در نهایت هدفشان این است که خط لوله صلح را که فعلا متوقف شده، راه اندازی نمایند زیرا از این طریق، گاز ایران از طریق بندر گوادر یا به شکل گاز مایع یا از طریق خط لوله ای که گوادر را به کاشغر متصل می کند، منتقل می شود.
چینی ها هدفشان این است که خط لوله صلح را که فعلا متوقف شده، راه اندازی نمایند زیرا از این طریق، گاز ایران از طریق بندر گوادر یا به شکل گاز مایع یا از طریق خط لوله ای که گوادر را به کاشغر متصل می کند، منتقل می شود
در واقع، این طرح چین است که به دنبال این موضوع است نه هندوستان. در این تریدی نیست که رقابت میان چین و هند و پاکستان و هند وجود دارد، اما نقش پاکستان در این جا چندان تعیین کننده نیست. البته چینی ها برای اینکه هزینه ها کاهش پیدا کند، توجه خود را معطوف به چابهار ساخته اند والا واقعیت این است که از دید پاکستانی ها، گوادر باید از طریق کویته به مرز چمن برود و سپس از طریق یک خط آهن به افغانستان و آسیای مرکزی متصل شود که این مسیر هزینه بسیار بالایی برای چین دارد.
مسیر ایران به دلیل آن که زیر بناهای اصلی جاده ای و خط آهن تقریبا کشیده شده مسیر بهتر و مقرون به صرفه تری است در حالی که اگر چینی ها بخواهند گوادر را به افغانستان متصل کنند، باید سرمایه گذاری زیادی در یک منطقه ناآرامی که کم و بیش حساس هستند، انجام دهند به طوری که همواره به هزینه های این مسیر نیز می اندیشند.
نظر شما