جواد حیران نیا؛ بازار: نفیو صاحب کتاب «هنر تحریمها» است که در آن به تبیین مبانی نظری خود در خصوص تحریمها پرداخته است. او از مخالفان تحریمهای دولت ترامپ علیه ایران بود. دلیل مخالفت او این بود که تحریمهای اعمالی دولت ترامپ که به عنوان تحریمهای ثانویه شناخته می شود فاقد «اجماع جهانی» است.
به نظر او تا در خصوص تحریمهای آمریکا علیه ایران اجماع جهانی وجود نداشته باشد نمی تواند بر ایران موثر باشد. چون راههایی برای فرار از آن از سوی ایران وجود خواهد داشت.
بر همین اساس نیز او مخالف فعال سازی مکانیسم ماشه از سوی ترامپ بود چرا که معتقد بود کشورهای اروپایی و چین و روسیه با آن همراهی نخواهند کرد.
به طور کلی طراحی تحریمها از سوی نفیو همیشه با این دغدغه بود که «موثر بودن» خود را نشان دهد. چرا که به اعتقاد او تحریم ابزار سیاست خارجی آمریکاست و اگر تحریمها بر روی یک کشور جواب ندهد مابقی کشورها هم در آینده از تهدید به اعمال تحریمها توسط آمریکا هراسی نخواهند داشت.
مساله دیگر «نفیو» با تحریمهایی که اجماع جهانی را پشت سر ندارد این است که تحریمها باید به گونه ای باشد که کمیته تحریمهای شورای امنیت با آن موافق باشد.
بر همین اساس و در زمانی که بحث فعال کردن مکانیسم ماشه از سوی آمریکا علیه ایران در دولت ترامپ مطرح شد، «نفیو» با مخالفت با این اقدام در مطلبی به دلایل مخالفت خود پرداخت که بررسی آن برای پی بردن به مبانی فکری او در خصوص تحریم حائز اهمیت است.
در این مطلب نفیو در واقع معتقد است که آمریکا مکانیزم ماشه را فعال کرده و برای آن چهار پیامد مهم برمیشمارد:
*پیامد اول؛ کاهش امکان گنجاندن مکانیزم ماشه در قطع‌نامه‌های آتی شورای امنیت: از این به بعد کشورهای عضو دائم شورای امنیت به‌سادگی زیر بار چشم‌پوشی از حق وتوی خود نخواهند رفت. مذاکره‌کنندگان آمریکایی امید داشتند تا با گنجاندن سازوکاری شبیه به مکانیزم ماشه در هرگونه توافق احتمالی با کره شمالی، بتوانند نحوه اعمال و بازگشت تحریمها بر این کشور را آن‌طور که تمایل دارند مدیریت کنند. اما دیگر از این امکان نمی توانند استفاده کنند. آمریکا بدون دادن ضمانتی اجرایی به کنگره و افکار عمومی در آمریکا برای بازگرداندن فوری و قدرتمند تحریمها، نمی‌تواند به توافقی قابل‌قبول با دشمنانش دست یابد، این ضمانت اجرایی همان مکانیزم ماشه است.
*پیامد دوم؛ کاهش امکان صدور قطع‌نامه تحریمی جدید در شورای امنیت: نمی‌توان با قاطعیت گفت که شورای امنیت در آینده دیگر قطع‌نامه‌ای تحریمی صادر نخواهد کرد اما تحمیل چنین چیزی به شورای امنیت از این به بعد کار ساده‌ای نخواهد بود. این احساس در جامعه بین‌الملل ایجاد شده که اگر تحریمی جدید علیه کشوری آغاز شود، دورنمایی از پایان آن متصور نیست زیرا اولاً آمریکا به تحریم معتاد شده و ثانیاً آمریکا نمی‌تواند به تعریف قابل‌قبولی از پایان وضعیت کنونی (استفاده افراطی از تحریم) برسد. همان‌طور که در کتاب خود گفته‌ام، نبود شفافیت درباره زمان و راه‌کار پایان تحریمها علیه کشور هدف، اصل موضوع را خدشه‌دار می‌کند. تجربه مکانیزم ماشه کشورها را به این نتیجه می‌رساند که نمی‌توان به آمریکا اطمینان کرد. کشورها تلاش‌های واشنگتن را در راستای تلاش‌های منافقانه این کشور برای پیشبرد اهداف تحریمی خود می‌پندارند. بنابراین کشورها تلاش خود را خواهند کرد تا هرگونه قطع‌نامه تحریمی جدید در شورای امنیت رأی نیاورد. چنین اتفاقی منافع ملی آمریکا در بلندمدت را به خطر خواهد انداخت.
*پیامد سوم؛ پیچیده و مبهم شدن فضای تحریمهای ایران: بی‌شک روسیه، چین و سایر کشورها منتظر قطع‌نامه‌ای جدید برای حل اختلافات موجود درباره تحریمها نخواهند ماند. روش‌ها و شیوه‌های دیگری به‌غیراز شورای امنیت وجود دارد که این کشورها می‌توانند مسائل تحریمی را از آن‌جا پیگیری کنند. بلافاصله پس از صدور یک قطع‌نامه تحریمی در شورای امنیت، کارگروه‌هایی تحت عنوان «کارگروه‌های تخصصی پیگیری تحریمها» (Panel of Experts) و «کمیته‌های تحریم» (Sanctions Committees) در شورای امنیت برای تحقیق و تفحص درباره اجرای صحیح تحریمها تشکیل می‌شود. آمریکا با نفوذ جدی در این کمیته‌ها، همواره توانسته منویات خود را تا حد امکان به شورای امنیت تحمیل کند. از این به بعد کشورها می‌توانند با تشکیل چنین کمیته‌هایی موافقت نکنند یا می‌توانند مانع از ایجاد اجماع در نتیجه‌گیری‌های این کمیته‌ها شوند یا می‌توانند در تفسیر اسناد ارائه‌شده توسط این کمیته‌ها خدشه وارد کنند یا می‌توانند عملاً تصمیم‌گیری درباره صورت‌جلسه‌های مربوط به بررسی سازگاری با تحریمها را به تعویق بیاندازند. پس از پایان زمان سی‌روزه اسنپ‌بک، احتمال این‌که کارگروه تخصصی پیگیری تحریمها تشکیل نشود زیاد است. وجود اختلافات فراوان بین آمریکا و سایر کشورهای شورای امنیت حتی ایجاد یک صفحه‌ی وب به‌روزرسانی‌شده درباره بازگشت قطع‌نامه‌های سابق سازمان ملل را در هاله‌ای از ابهام فرو برده. ماحصل تمام این وقایع این خواهد شد که پس از ۳۰ شهریور، مسیر دوگانه‌ای از نظام تحریمهای شورای امنیت علیه ایران ایجاد خواهد شد که در پی آن، وضعیت تحریمها هم‌زمان در حالت فعال و غیرفعال قرار خواهد گرفت.
*پیامد چهارم؛ مخدوش شدن جایگاه سازمان ملل نزد تصمیم‌گیران آمریکا: اتفاقات اخیر ممکن است الگوی تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری در آمریکا را دچار تحول کند. تصمیم‌گیران آمریکایی ممکن است به این نتیجه برسند که تلاش‌های ذهنی و دیپلماتیک خود را از این به بعد چندان معطوف به استفاده از نظام تحریمهای سازمان ملل نکنند. آن‌ها درعوض به احتمال زیاد به سمت تشکیل ائتلاف‌های چندجانبه و پیمان‌های منطقه‌ای متمایل خواهند شد. این روش‌های جایگزین اثر کمتری نسبت به توان اجماع‌سازی شورای امنیت دارد و توسل به آن‌ها به‌مرور منجر به کاهش تمایل کشورها برای فشار بر ایران یا هر کشور هدف دیگر می‌شود. فاصله گرفتن از نظام تحریمی شورای امنیت به معنای برداشتن قدمی دیگر در جهت فاصله گرفتن از نظم بین‌المللی قانون‌محور است. در هر حال، وفادار ماندن آمریکا به شورای امنیت و بهره‌مندی از امتیازات طراحی‌شده برای پنج عضو دائم آن بسیار بهتر از این است که سازوکارهای بین‌المللی نظیر سازمان ملل را نادیده بگیریم.
نکته دیگری که «نفیو» بر آن تأکید دارد این است که تحریمهای هسته ای ایران که در دولت ترامپ ذیل عناوین و برچسبهایی چون تروریسم، سلاحهای کشتار جمعی و ... قرار گرفته صرفا با اختیارات رئیس جمهور آمریکا قابل رفع نیست.
نفیو در این خصوص در مصاحبه ای گفته بود: «درست است که دولت ترامپ قصد دارد تا حذف تحریمها را در آینده سخت تر کند و بخاطر همین نیز حالا افراد و نهادها را تحت عنوان «تروریستی» و علاوه بر این «اشاعه دهنده هسته‌ای» مورد تحریم قرار می‌دهند. در نهایت، اگرچه رئیس جمهور اختیار قانونی را برای حذف این طرح‌ها و برنامه‌ها را صرف نظر از محتوایشان دارد، اما حذف آن‌ها، مشروط به این است که این طرح‌ها صراحتا از نظر قانون آمریکا مورد نیاز نباشند. عبارت «تحریمهای مرتبط با هسته‌ای» هیچ جایگاه قانونی در قوانین آمریکا ندارد، بلکه فقط در برجام به عنوان یک عبارت هنرمندانه به آن اشاره شده است. گروه بندی کردن و دسته بندی کردن این تحریمها طی سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۵ خیلی منطقی و عاقلانه به نظر می‌رسید، اما اگر قرار بر مذاکره بر سر توافقی جدید میان ایران و دولت آتی آمریکا باشد، شاید منطقی تر این است که تعریف تحریمهایی را که ممکن است حذف شوند، گسترده تر و فراگیرتر کرد. این حقیقت را نیز باید در نظر داشت که خیلی از مقامات آمریکایی و حامیان آن‌ها در خارج از مجموعه اندیشکده‌ها و مجامع علمی، آشکارا و به صراحت اعلام کرده‌اند که آن‌ها بدنبال تغییر ماهیت تحریمها از مسائل «مرتبط با هسته‌ای» به موضوعات فراگیرتر و گسترده‌تری هستند تا این شرایط، مذاکره برای توافق جدید با ایران را سخت تر کند.»
این موضوع از آن جهت اهمیت دارد که ایران اعلام کرده زمانی از کاهش تعهدات برجامی خود باز می گردد که همه تحریمهای ترامپ(تحت هر عنوان و برچسب) باید لغو شود.
آخرین گفتگوی خبرگزاری بازار با «ریچارد نفیو» که در آبان ماه صورت گرفته از طریق این لینک قابل مشاهده است.
نظر شما