مسعود مرادی؛ بازار: برخی کارشناسان معتقد هستند که مدیریت اشتباه و بروکراسی‌های نادرست اداری، بخشی از دلایل غیرفعال بودن بسیاری از معادن دارای پتانسیل استان یزد است . فعالان معدنی یزد معتقدند کمبود نظارت و بی‌توجهی به دغدغه‌های معدن‌داران در مورد گرانی ماشین‌آلات و تجهیزات معدنی و نیز عدم هماهنگی ادارات و قوانین دست‌وپاگیر، زنگ خطری است تا اکنون با درصد قابل توجه معادن تعطیل در قطب معدنی کشور مواجه باشیم. این مهم زمانی بیش از پیش حائز اهمیت می‌شود که کاهش تولید و تعطیلی صنایع وابسته به معدن منجر به افزایش بیکاری و تورم در بازار شود.
یزد، دومین استان کشور از نظر ذخیره معدنی و نخستین استان کشور از نظر تنوع مواد معدنی است. این استان با داشتن دانشکده تخصصی معدن، فعالان اقتصادی زبده، پیشنه تاریخی معدنی و نیز دارا بودن بیش از ۶۰۰ معدن فعال، هنوز هم در این حوزه جای کار دارد؛ به ویژه هنگامی‌که مطرح می‌شود حدود یک سوم معادن این استان غیرفعال هستند. اما دلیل غیرفعال بودن بخش بزرگی از معادن در قطب معدنی ایران چیست و چه راهکاری می‌توان برای برون‌رفت از این مشکل که بخش مهمی از اقتصاد استان و کشور را در بر می‌گیرد، ارائه داد.
افزایش چند برابری تجهیزات معدنی
محمدرضا خدایی که دارای دو معدن در منطقه اردکان است در گفت‌وگو با بازار درباره تفاوت بهره‌برداری از معادن در گذشته و حال، بیان می‌کند: در سال‌های گذشته استخراج معدن با اجاره ماشین‌آلات و تجهیزات صورت می‌گرفت اما الان به دلیل بالا رفتن قیمت اجاره، این رویکرد دیگر صرفه اقتصادی ندارد. کرایه یک لودر پیش از این به‌طور میانگین به ازای هر ساعت ۳۰هزار تومان بود ولی الان به ۱۸۰ هزار تومان رسیده است یا مثلأ اجاره بیل مکانیکی که قبلا حدود ۱۱۰ هزار تومان بوده اکنون به ساعتی ۴۵۰ هزار تومان افزایش یافته است.
یزد، دومین استان کشور از نظر ذخیره معدنی و نخستین استان کشور از نظر تنوع مواد معدنی است
محمدجواد شرفی‌صدرآبادی، دیگر معدن‌دار یزدی نیز می‌گوید: بیشترین مشکل معدن‌داران در زمینه ماشین‌آلات است. اغلب کسانی که معادن فعال دارند، مالکیت ماشین‌آلات و تجهیزات مربوط به خودشان است. مشکل دیگر این است که برای مثال، قیمت خرید خاک معدن حدود دو برابر افزایش داشته در صورتی‌که هزینه‌های استخراج بیش از چهار برابر شده است. با این وصف، فعالیت معدن‌داری برای فردی که ماشین‌آلات ندارد مقرون به صرفه نیست.
قیمت ماشین آلات تغییر کرده است
در بررسی دغدغه گرانی اجاره ماشین‌آلات، پاسخ‌هایی از قبیل گرانی قیمت ارز و کم‌شدن واردات ماشین‌آلات و تجهیزات به علت تحریم‌ها مطرح می‌شود. بررسی‌ها حاکی از آن است که قیمت برخی ماشین‌آلات که تا سال گذشته زیر یک میلیارد تومان بوده، الان به بالای سه تا چهار میلیارد تومان رسیده است.
از سال ۹۸ تاکنون ارزش ارز حدود سه برابر افزایش داشته است. کمبود ماشین‌آلات و تجهیزات در بازار یکی از علت‌های اصلی افزایش چند برابری قیمت ماشین آلات معدنی محسوب می شود در عین حال، دپوی ماشین‌آلات و تجهیزات معدنی در پارکینگ‌ها و بنگاه‌های خرید و فروش، این فرضیه را به طور کل رد می‌کند.
عدم فعالیت حدود نیمی از معادن
مدیر امور اکتشافات یکی از بزرگترین شرکت‌های معدنی کشور در گفت‌وگو با بازار می‌گوید: معادن اکنون به پارکینگ‌های ماشین‌آلات و تجهیزات اسقاطی و فرسوده تبدیل شده است. در کنار مشکلاتی که تحریم برای واردات معادن به وجود آورده، تصمیم‌گیری اخیر وزارت صمت مبنی بر ممانعت ثبت سفارش واردات ماشین‌آلات معدنی، خصوصأ ماشین‌آلاتی که تولید مشابه داخلی ندارند، میخ آخری بود که به تابوت نوسازی ناوگان معدنی کشور زده شده است.
کمبود ماشین‌آلات و تجهیزات در بازار یکی از علت‌های اصلی افزایش چند برابری قیمت ماشین آلات معدنی محسوب می شود
اسدالله کشاورز، با بیان اینکه نتیجه اینگونه اقدامات در شرایطی که معدن‌داران با شرایط سخت اقتصادی روبه‌رو هستند، تعطیلی معادن را در پی دارد، تاکید کرد: طبق آماری که معاون امور معادن و صنایع معدنی وزارت صمت ارائه می‌دهد حدود ۱۱هزار پروانه بهره‌برداری در کشور صادر شده که حدود چهار هزار و ۵۰۰ مورد آن غیرفعال است.
محدودیت معادن به دلیل مشکلات زیست‌محیطی
چندی پیش دستوری از سوی رئیس جمهوری مبنی بر تعیین تکلیف معادن حبس شده به وزارت صمت داده شد. داریوش اسماعیلی، معاون امور معادن و صنایع معدنی وزارت صمت، هدف این امر را اینگونه بیان کرد که وقتی معدنی با قابلیت استخراج و دارای پروانه بهره‌برداری وجود دارد، اما تعطیل و راکد است، باید به چرخه تولید بازگردد.
به گفته اسماعیلی، برخی از دلایل تعطیلی این معادن به عدم تأیید منابع طبیعی و مشکلات زیست محیطی برمی‌گردد که معادن برای ادامه فعالیت در آن مناطق به مجوز جدید نیاز دارند. بخش دیگری از معادن نیز به صنایع فرآوری نیاز دارند در حالی‌که معدن توان ایجاد این بخش را ندارد و از همین رو، به تعطیلی رفته است. نبود خریدار برای ماده معدنی برخی معدن‌داران، به صرفه نبودن قیمت خرید آن و همچنین عدم توان مالی معدن‌دار برای ادامه فعالیت نیز از دیگر دلایلی بود که معاون امور معادن و صنایع معدنی وزارت صمت به آن اشاره کرد و البته معدن‌داران یزدی نیز به این موارد تأکید دارند.
برخی از دلایل تعطیلی این معادن به عدم تأیید منابع طبیعی و مشکلات زیست محیطی برمی‌گردد که معادن برای ادامه فعالیت در آن مناطق به مجوز جدید نیاز دارند
از طرفی ایرج حسن‌پور، مدیرکل امور استان‌های وزارت صمت با بیان اینکه این معادن باید هرچه سریع‌تر به مردم واگذار شود، گفته بود: بر اساس تفویض اختیاری که به استانها ابلاغ شده این معادن باید تعیین تکلیف شوند، چراکه دستور رئیس‌جمهور بوده که قضیه حبس معادن سریع‌تر پیش رود.
راهکار عدم تمدید مجوز فعالسازی معادن
استاندار یزد در این خصوص و در مورد علت تعطیلی و نیمه‌فعال بودن بسیاری از معادن در دومین قطب معدنی ایران، به بازار پاسخ می‌دهد: متأسفانه تعداد زیادی از معادن استان یزد به افرادی واگذار شده که توانایی مالی و تخصص لازم برای اکتشاف و بهره‌برداری را ندارند.
محمد علی طالبی بیان کرد: تعدادی از شرکت‌ها و معادن بزرگ خواستار سرمایه‌گذاری در بخش معدن هستند و می‌توانند معادن تعطیل‌شده را فعال کنند که متأسفانه به‌خاطر اینکه پهنه‌ها در دست کسانی است که توانایی مالی کافی را در این خصوص ندارند و حاضر به واگذاری به معادن قوی‌تر نیز نیستند، این کار تاکنون محقق نشده است.
وی ادامه داد: طبق روال گذشته، صاحبان معادن غیرفعال یزد با اتمام تاریخ مجوز، زمان را مجدد تمدید کرده‌اند. این چرخه غلط متأسفانه باعث معطل ماندن رونق معادن در استان شده بود که خوشبختانه دولت اکنون جلوی این روند را گرفته و دیگر مجوز افرادی که نتوانستند در مهلت مقرر معدن را فعال کنند، تمدید نمی‌شود.
راهکاری برای جلوگیری از استخراج هزینه‌بر
عباس هاتفی، از معدن‌داران منطقه ساغند در صحبت با بازار به موضوع جالبی اشاره می‌کند و می‌گوید: یکی از مشکلاتی که شاید به آن توجه جدی نمی‌شود، موضوع اکتشاف است. متأسفانه ایران در زمینه علم و تجهیزات اکتشاف فاصله بسیاری با کشورهای دنیا دارد و همین موضوع باعث خطاها و اشتباهات هزینه‌بر در مرحله استخراج و بهره‌برداری می‌شود.
طبق روال گذشته، صاحبان معادن غیرفعال یزد با اتمام تاریخ مجوز، زمان را مجدد تمدید کرده‌اند
امین‌حسین مرشدی، عضو هیئت علمی دانشکده مهندسی معدن و متالوژی دانشگاه یزد نیز در این باره توضیح می‌دهد: یکی از مشکلات، کمبود تجهیزات در برخی حوزه‌های اکتشاف است با این‌حال، اینگونه نیست که نتوان کار باکیفیت و دقیق انجام داد؛ چراکه خوشبختانه در بسیاری از زمینه‌ها هم علم کافی و هم افراد باتجربه و صاحب‌نظر وجود دارند.
مرشدی در گفت‌وگو با بازار می‌افزاید: در ایران به علت نبود ماهواره تخصصی، از داده‌های ماهواره‌ای دیگر کشورها استفاده می‌شود. موضوع اکتشاف از دیدگاه برخی یک کار هزینه‌بر است در صورتی‌که باید به این بخش نگاه سرمایه‌گذاری داشته باشت. اگر اکتشاف دقیق صورت بگیرد، می‌توان جلوی بسیاری از استخراج‌های هزینه‌بر در معادن را گرفت.
وی اکتشاف‌های در حال استخراج را یک موضوع مغفول مانده بر می‌شمرد و می‌گوید: برخی معدن‌داران اکتشاف را صرفأ مربوط به مرحله اول می‌دانند؛ در صورتی‌که هم‌زمان با استخراج می‌توان به بررسی و اکتشاف ادامه داد و از بروز بسیاری از خطاها جلوگیری کرد.
راه‌های نرفته در اکتشاف نوین معادن
با نگاه به دانشگاه‌هایی که رشته‌های زمین‌شناسی، معدن و متالورژی دارند و با توجه به آمار فارغ‌التحصیلان دانشگاهی این رشته‌ها، مشاهده می‌شود توان علمی و فنی نیروی انسانی تحصیل‌کرده حوزه معدن در کشور وجود دارد؛ به ویژه اینکه تعداد تحصیل‌کرده‌های این رشته‌ها که از کشور مهاجرت کرده‌اند نیز قابل توجه است.
یکی از مشکلات، کمبود تجهیزات در برخی حوزه‌های اکتشاف است با این‌حال، اینگونه نیست که نتوان کار باکیفیت و دقیق انجام داد
بنابراین می‌توان گفت ایران از لحاظ نیروی کار متخصص مشکل جدی ندارد. در خصوص دانش فنی اما می‌توان اظهار کرد که راه نرفته‌ای برای هماهنگی با اکتشافات نوین وجود دارد که می‌توان با برنامه‌ریزی‌هایی از جمله بازآموزی نیروهای متخصص در دانشگاه‌ها و مراکز علمی و حتی شرکت‌های معدن‌کاری بزرگ و مطرح دنیا آن را پوشش داد.
متخصصان و مجموعه‌های تخصصی اکتشافی کشور به طور خودجوش نسبت به فراگیری علوم روز و اکتشافات نوین اقداماتی انجام می‌دهند. با توجه به مشکلات مطرح شده این‌طور انتظار می‌رود که لازم است دولت برای حمایت از بخش مهم و حیاتی معدن تصمیمات استراتژیک داشته و همچنین بر بازار افسار گسیخته ماشین‌آلات و تجهیزات معدنی که از پایه‌های اساسی رونق معادن است، نظارت جدی شود.
نظر شما