تهمینه غمخوار؛ بازار: موضوع تامین برق عراق در طی سالهای اخیر به موضوع چالش برانگیزی میان کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، جمهوری اسلامی ایران و کشورهای غربی از جمله امریکا تبدیل شده است.
در واقع یکی از مشکلات اصلی پیش روی عراق در طی سالهای اخیر که آمریکا اجازه ورود این کشور به حوزه انرژی از جمله برق را نداده، کمبود نیروگاه های برق و ضعف زیرساخت‌های این صنعت است که نیاز مبرم کشور را به واردات برق پررنگ تر ساخته و کمبود برق همچنان یکی از بحران های اصلی این کشور است.
عراق با گذشت ۱۷ سال پس از سقوط صدام هنوز نتوانسته نیروگاهی در این کشور تاسیس کند و با وجود تلاش های وافر در خصوص عقد قراردادهای تاسیس نیروگاه با کشورهای آسیای شرقی و اروپایی امروزه به وضعیتی دچار شده که توانایی تامین برق مورد نیاز اکثر شهرهای خود را ندارد. از طرفی دشمنان این کشور از جمله امریکا با فشارهای خارجی خود، همواره به دنبال توقف مسیر توسعه ای عراق بوده اند.
در این میان، از دو سال گذشته رسانه های عراقی اخباری را مبتنی بر افزایش همکاری های دولت عراق و شورای همکاری خلیج فارس در زمینه اقتصادی و انرژی منتشر کرده اند به طوری که عراق در اواخر تابستان سال گذشته، قراردادی با شورای همکاری خلیج فارس برای خط انتقال برق امضا کرد و قرار شد تا این خط انتقال ۵۰۰ مگاوات برق را به شبکه گسترده این کشور تا اواخر سال ۲۰۲۰ وارد کند.
همچنین در دو تا سه ماه گذشته، خبری نیز در رابطه با توافق اردن و عراق توافق در جهت اتصال شبکه برق دو کشور و صدور برق از اردن به عراق منتشر شد، در حالی که مقامات عراقی از سال گذشته همواره اعلام کرده بودند که سه سال زمان نیاز است تا کشور از لحاظ انرژی خودکفا شود و فعلا نیاز به واردات برق به خاطر ارزان بودن انرژی در ایران دارد.
در طی این سالها با توجه به روابط راهبردی و استراتژیک میان دو کشور جمهوری اسلامی ایران و عراق که دو کشور درصدد گسترش مناسبات دو جانبه به خصوص روابط اقتصادی و تجاری بوده اند، ایران تنها تامین کننده بخش زیادی از برق عراق بوده به طوری که وزیر نیروی جمهوری اسلامی هم چند ماه پیش اعلام کرد که قرارداد صادرات برق به عراق برای دو سال دیگر تمدید خواهد شد در حالی که آمریکا معافیت عراق برای واردات برق ایران را به مدت سه ماه تمدید کرد و وزیر دارایی عراق از طرح قطع وابستگی به برق ایران خبر داد.
در همین راستا و با توجه به اهمیت موضوع تامین برق عراق و اخبار مرتبط با آن، خبرنگار بازار گفتگویی را با «هری استپانیان»، مقام ارشد موسسه انرژی عراق و کارشناس مستقل انرژی مستقر در واشنگتن دی سی ترتیب داده که مشروح این مصاحبه را در ادامه می خوانید:
*چندی پیش، منابع خبری عربی گزارش دادند که شورای همکاری خلیج فارس (GCC) در حال گفتگو با مقامات عراقی برای ایجاد اتصال برق با استان بصره در جنوب عراق است که به دلیل شبکه عراق به شبکه های کشورهای عربی، وابستگی عراق به واردات برق از ایران کاهش یافته است و این موضوع ایران را منزوی خواهد کرد. از طرف دیگر، با توجه به روابط دیرپا و مستحکم جمهوری اسلامی ایران و عراق و اینکه سالهاست برق ایران به عراق صادر می شود و ایران بخش عمده ای از گاز رسانی کشور را تأمین می کند. در صورتی که هر بار عراق تصمیم می گیرد تا وارد توافق با کشورهای عربی شود، آیا این امر عراق را از برق ایران محروم می کند و کشورهای دیگر جایگزین ایران می شوند؟
تقاضا برای انرژی عراق همچنان افزایش خواهد یافت، زیرا رشد سالانه برق بین ۷ تا ۹ درصد است. اگرچه تولید برق در تابستان گذشته به ۲۰ گیگاوات رسیده است، اما افزایش قابل توجهی وجود داشته و اوج تقاضا نیز به یک رکورد جدید در حدود ۳۰ گیگاوات رسیده است.
تقاضای عراق برای سوخت گازی (گونه ای از سوخت است که به حالت گازی می باشد) در حال حاضر بین چهار تا پنج هزار میلیون متر مکعب است که به زودی قابل تأمین نیست. از این رو، عراق حداقل در ۳ تا ۵ سال آینده به تامین گاز خود از طریق ایران ادامه خواهد داد.
عراق همچنین به دنبال سایر کشورهای همسایه یعنی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و اردن، مصر و ترکیه علاوه بر ایران برای واردات برق است، اما ممکن است دو تا سه سال طول بکشد تا اتصالات با کشورهای همسایه تکمیل شود، البته موافقت نامه تعرفه برق هنوز با برخی از این کشورها امضا نشده است.
انتظار می رود که کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به میزان ۵۰۰ مگاوات به استانهای جنوبی عراق برق عرضه کند در حالی که اردن نیز معادل ۵۰۰ مگاوات به استانهای غربی پس از اتمام اتصال، از نظر برقی متصل خواهد شد. این امر در جهت کاهش شکاف بین عرضه و تقاضا که بیش از ۱۰ گیگاوات تخمین زده می شود، کافی نیست.
*ایالات متحده در تلاش است روابط اقتصادی عراق با ایران را قطع کند تا وابستگی بغداد به تهران را کاهش دهد. آیا با روی کار آمدن برجام تحقق این امر بیشتر می شود؟ نظر شما در مورد این احتمال چیست؟
وابستگی انرژی عراق به ایران از گذشته بسیار سیاسی شده است. تأمین گاز عراق توسط ایران در دوره دولت ترامپ از «قانون مقابله با دشمنان آمریکا از طریق تحریم ها» معاف شد که دوره های تمدید معافیت، به نوعی سنجشی برای تنش های میان ایالات متحده و عراق در نظر گرفته شد.
واشنگتن مصمم به اعمال فشار بر بغداد برای یافتن جایگزینی برای گاز ایران است. اما دولت ترامپ به این نتیجه رسیده بود که عراق قادر نیست در کوتاه مدت جایگزینی برای گاز ایران پیدا کند.
به احتمال زیاد جو بایدن، موضع رئیس جمهور امریکا از تحریم هایی که ترامپ علیه بخش انرژی ایران در ازای توافق جدید برجام اعمال کرده است، نرم تر خواهد شد، علیرغم اینکه این امر می تواند برای بایدن به ویژه در سال اول حضور خود در دفتر کاخ سفید به لحاظ سیاسی خطرناک باشد.
بنابراین، به احتمال زیاد عراق با رفع مسدود سازی از دارایی های بلوکه شده ایران در آمریکا و تحت دوره های طولانی مدت معافیت از تحریم ها بر اساس قوانین احتمالی، به خرید برق و گاز از ایران ادامه خواهد داد.
* اهداف اعضای شورای همکاری خلیج فارس از گسترش روابط اقتصادی و تأمین انرژی عراق چیست؟ آیا آنها صرفاً دلایل اقتصادی دارند؟
گسترش روابط اقتصادی میان عراق و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به گونه ای به عنوان بخشی از ادغام مجدد عراق در جهان عرب به منظور تلاش برای رونق بخشیدن به اقتصاد خود و کاهش وابستگی به ایران بود.
روابط عراق با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس از زمان حمله در سال ۲۰۰۳ دچار تنش شده و از آن زمان گروه های سیاسی محلی در جهت ایجاد روابط نزدیک با کشورهای حاشیه خلیج فارس موثر نبوده اند، زیرا بسیاری از گروه های همسو با ایران به دنبال نزدیکتر شدن روابط عراق با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس هستند که ممکن است به آنها آسیب برساند، به ویژه اگر از نظر سیاسی توسط ایالات متحده رهبری شود.
رویکرد کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، در قبال عراق دیپلماتیک، سیاسی و اقتصادی است. با این حال، تا دستیابی به امنیت در منطقه خلیج فارس خصوصاً بین ایران و عربستان سعودی، روابط عراق و شورای همکاری خلیج فارس بهبود نخواهد یافت.
تا دستیابی به امنیت در منطقه خلیج فارس خصوصاً بین ایران و عربستان سعودی، روابط عراق و شورای همکاری خلیج فارس بهبود نخواهد یافت
اما این امر نباید مانع تلاش عراق و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در جهت تقویت مشارکت اقتصادی به ویژه در تجارت، انرژی و حمل و نقل شود.
*طبق گفته وزارت برق عراق، این کشور با کاهش صادرات گاز ایران به عراق از ۵۰ میلیون متر مکعب به ۵ میلیون متر مکعب در روز برای نیروگاه های گازسوز، در بحران قدرت قرار دارد. از طرف دیگر، تاکنون هیچ کشوری به جز ایران پیشنهاد فروش گاز به عراق را نداده است. ارزیابی شما از این کاهش چیست؟
دولت عراق قبوضی به ارزش بیش از ۵ میلیارد دلار به شرکت ملی گاز ایران (NIGC) بدهکار است که سه میلیارد دلار آن همچنان در TBI (بانک تجارت عراق) مسدود و غیرقابل دسترسی است و طبق گفته مقامات NIGC بیش از دو میلیارد دلار بدهی معوق وجود دارد.
در جریان سفر رضا اردکانیان، وزیر انرژی ایران، توافق نامه ای در خصوص ساز و کار پرداخت قبض های پرداخت نشده از طریق احیا و بازگرداندن تأمین گاز به سطح قبل از بحران صورت گرفت، اما این امر تاکنون محقق نشده است زیرا تأمین گاز زیر ۷ میلیون متر مکعب در حال تعلیق است.
با توجه به این مسئله که پرداخت های قبوض گاز ایران از طریق حساب های دولت عراق در بانک فدرال رزرو نیویورک انجام می شود که حساب های رسمی بانکی ایران هم تحریم است، مسئله پرداخت برای تأمین انرژی ایران ادامه خواهد داشت.
با توجه به این مسئله که پرداخت های قبوض گاز ایران از طریق حساب های دولت عراق در بانک فدرال رزرو نیویورک انجام می شود که حساب های رسمی بانکی ایران هم تحریم است، مسئله پرداخت برای تأمین انرژی ایران ادامه خواهد داشت
دولت عراق نگران است که امریکا مشکوک به نقض وجوه قانونی خود شود و در آن صورت، بانک فدرال نیویورک حسابهای آن ها را تحت قانون تحریم های ایالات متحده مسدود کند. عراق امیدوار است که ایران به زودی با دولت جدید ایالات متحده به توافق جدیدی برسد که محدودیت های دارایی های ایران را برطرف کند.
*به گفته منابع آگاه، عراق در پایان سال گذشته به مشتریان خود اعلام کرد که قصد دارد نوع سوم صادرات نفت خود را با نام «بصره مدیوم» در ژانویه سال جاری آغاز کرده و به بازار عرضه کند. این کشور در ماه دسامبر حدود ۲.۴ میلیون بشکه در روز نفت بصره صادر کرده و دومین صادر کننده بزرگ نفت در اوپک است، کشور چگونه می تواند از طریق این صادرات به توسعه اقتصادی و خودکفایی خود کمک کرده و واردات فرآورده های نفتی را تأمین کند؟
«بصره مدیوم» (API ۲۹ انستیتوی نفت آمریکا با گرایش ۲۹) نوع جدید نفت خام مدیوم ترش از ترکیب نفت سبک بصره و دو گرید دیگر ایجاد می شود. نفت سبک یا لایت بصره عمده صادرات و درآمد کشور را به خود اختصاص داده است. اقدام سازمان دولتی بازاریابی نفت (SOMO) برای ایجاد ثبات در کیفیت نفت خام عراق به ویژه برای خریداران آسیایی در جهت جلوگیری از جبران های بعدی برای نوسانات گرانش انستیتوی نفت آمریکا است.
تلاشهایی برای تثبیت قیمت های نفت خام صورت گرفته است، در حالی که دولت به دلیل افت قابل توجه در قیمت های بین المللی نفت و توافق نامه کاهش تولید اوپک پلاس در حدود ۲.۵ تا سه میلیارد دلار در ماه زیان دیده است.
با این حال، انتظار می رود با بهبود اخیر قیمت بین المللی نفت، کسری بودجه فدرال عراق برای سال ۲۰۲۱ کمتر از آنچه پیش بینی می شد و به میزان ۴۵ میلیارد دلار باشد.
دولت عراق تلاش کرده تا منابع درآمد پایداری را برای جایگزینی درآمد خود از نفت ایجاد کند که یک منبع درآمد متزلزل است و به شدت به اختلافات سیاسی و اقتصادی وابسته می باشد.
*نظر شما در مورد تأخیر در اجرای پروژه بندر بزرگ فاو به عنوان بزرگترین طرح اقتصادی عراق چیست؟
پروژه بندر بزرگ ال فاو به عراق امکان می دهد تا به آبهای عمیق خلیج فارس برای لنگر انداختن شناورهای بزرگ دسترسی داشته باشد. اما این پروژه از زمان اعلام در سال ۲۰۱۱ از تاخیر قابل توجهی رنج برده است.
این طرح همچنین شامل ایجاد یک شبکه راه آهن برای اتصال کشورهای آسیایی به قسمت شرقی اروپا به منظور کاهش زمان حمل و نقل از طریق کانال سوئز با ایجاد ال فاو به عنوان قطب حمل و نقل جهانی بوده است.
علاوه بر محموله های عمومی، از این بندر می توان برای صادرات نفت و مایعات گازی هم استفاده کرد، زیرا عراق قصد دارد صادرات نفت خود را به بیش از ۷ میلیون بشکه در روز در ۱۰ سال آینده افزایش دهد.
از بندر فاو می توان برای صادرات نفت و مایعات گازی هم استفاده کرد، زیرا عراق قصد دارد صادرات نفت خود را به بیش از ۷ میلیون بشکه در روز در ۱۰ سال آینده افزایش دهد
این بندر برای عراق اهمیت استراتژیک پیدا می کند، به ویژه اینکه اداره امور بندر کویت تصمیم گرفته پروژه بندر مبارک الکبیر در جزیره بوبیان را تقسیم بندی کند.
بنابراین، این بندر عراق یک پروژه بلندپروازانه برای هر اقتصاد سالم خواهد بود.
این پروژه از زمان آغاز به کار خود یعنی ۱۰ سال پیش با اختلاف نظرهایی پیرامون دید و شفافیت آن مواجه شد، اما دولت سرانجام تصمیم گرفت تا در ماه دسامبر گذشته قراردادی را با شرکت کره ای دوو بریا فاز اول منعقد سازد. این تصمیم پس از رد پیشنهاد جذاب تر رقبای چینی، بحث های جدی میان نمایندگان پارلمان عراق در مورد اتهامات احتمالی فساد مربوط به مقامات دولتی را برانگیخت.
نظر شما