سال دشوار صنعت پالایش؛ تقاضای نفت ۳ میلیون بشکه در روز کمتر از ۲۰۱۹

تهمینه غمخوار؛ بازار: سقوط تقاضای جهانی نفت در سال ۲۰۲۰ در پی شیوع ویروس کرونا، بسیاری از پالایشگاه‌های نفتی جهان را به تعطیلی کشاند، این خبری بود که بسیاری از خبرگزاری ها و سایتهای خبری در سراسر دنیا ماهها پیش اعلام کردند و کاهش شدید تقاضا برای فرآورده های نفتی را موجب سقوط تولید پالایشگاه‌ها در بسیاری از نقاط جهان در نظر گرفتند.

برخی از تحلیلگران و کارشناسان حوزه انرژی در چند ماه گذشته اعلام کردند که فروپاشی میزان تقاضا، شوک بی‌سابقه‌ای به سامانه پالایشگاهی جهان وارد کرده و به علت شیوع گسترده ویروس کرونا و اعمال قوانین قرنطینه ای و محدودیت‌های رفت و آمد و سفرها، کمبود نیروی انسانی موجب شده تا برخی از پالایشگاهها نتوانند به اجرای عملیات تعمیرات دوره‌ای خود بپردازند و بنابراین مجبورند که مراکز پالایشی خود را تعطیل نمایند.

نشریه پلتس نیز چندی پیش در گزارش خود به وضعیت صنعت پالایشگاهی در منطقه آسیا پرداخت و کاهش شدید تقاضای جهانی نفت در سال ۲۰۲۰ را دلیل در امان نماندن پالایشگران آسیایی از خطر تعطیلی دانست. بر اساس همین گزارش، کشورهای آسیایی از جمله فیلیپین، اقیانوسیه و سنگاپور یا تولید خود را به شدت کاهش دادند یا به طور کلی مراکز خود را بسته نگه داشتند.

پلتس می‌گوید که اگر تعطیلی واحدهای پالایشی ادامه پیدا کند، ظرفیت پالایشی این منطقه کاهش می‌یابد و فرصتی برای صادرات این محصولات برای چین و کره جنوبی به وجود می‌آید زیرا در همین شرایط سخت کرونا و کاهش میزان تولید و تقاضا، چین تا پایان سال گذشته، ظرفیت پالایشی خود را به میزان یک میلیون بشکه دیگر اضافه کرد.

در همین راستا و بر اساس اهمیت موضوع وضعیت صنعت پالایشگاهی جهان با توجه به گستردگی ویروس کرونا و تاثیر آن بر بازارهای انرژی، خبرنگار بازار گفتگویی با دکتر «ایمان ناصری»، مدیر بخش خاورمیانه شرکت بین المللی FGE، شرکت برجسته مشاور بازارهای جهانی نفت و گاز انجام داده که در ادامه آمده است.

وی، مدیر بخش خاورمیانه شرکت بین المللی FGE (یک شرکت مشاور برجسته بین المللی) در لندن مستقر است. وی دکترای خود را در رشته اقتصاد در ایالات متحده با گرایش اقتصاد انرژی در سال ۲۰۱۳ دریافت کرد. او دارای مدرک کارشناسی ارشد مهندسی سیستم های انرژی و لیسانس مهندسی برق، از دانشگاه های شریف و شهید بهشتی ایران است. همچنین، پیش از این در انستیتوی مطالعات بین المللی انرژی ایران (IIES)، بازوی تحقیقاتی وزارت نفت به فعالیت پرداخته است. این مدیر مستقر در لندن هم اکنون مسئول تحقیقات نفت و گاز خاورمیانه است. او همچنین همکاری نزدیکی با تیم پالایش محموعه FGE که هرساله گزارش سالانه چشم انداز جهانی صنعت پالایش را تهیه می کنند دارد. از ژانویه ۲۰۱۸، ایمان ناصری به عنوان مدیر بخش خاورمیانه، مسئولیت تحلیل بازارهای نفت و گاز خاورمیانه و همچنین پوشش فعالیت های شرکت در خاورمیانه را به عهده دارد.

مشروح مصاحبه در ادامه آمده است:

*پالایشگاه‌های دنیا سال ۲۰۲۰ را چطور پشت سر گذاشتند؟
سال ۲۰۲۰ قرار بود سال بسیار مهم و پر چالشی برای پالایشگرها باشد. در حقیقت، قرار بود تا اتفاقی از اول ژانویه سال گذشته رخ دهد و قوانین جدیدی توسط IMO (سازمان کشتیرانی بین‌المللی) وضع شود به طوری که از روز اول سال ۲۰۲۰ سوخت کشتی‌ها به جای سولفور بالای ۳۵ هزار ppm  به میزان اندک حداکثر سولفور ۵ هزار ppm  تبدیل شود.  این مسئله در واقع یک معضل مهم برای صنعت نفت و به خصوص پالایش شده بود که چگونه می توانند سوخت نفت کوره با سولفور بالا در حجم سه تا چهار میلیون بشکه در روز که در دنیا تولید می‌شود را یک شبه به سوخت با گوگرد پایین تبدیل کنند.

اما اتفاقی که افتاد این بود که هنوز چند هفته از سال ۲۰۲۰ نگذشته بود که بحران کرونا آغاز شد و کل بازار را تحت تاثیر قرار داد. در واقع، ویروس کرونا موضوع سال را دزدید و سالی که قرار بود پالایشگاه‌ها درگیر قوانین جدید IMO ۲۰۲۰ باشند را به سالی با چالش‌ همخوانی عرضه و تقاضا به خاطر بیماری کووید_۱۹ تبدیل کرد. پالایشگاه‌ها در سال ۲۰۲۰ سال سختی را پشت سر گذاشتند و بیماری کوید در اوج تاثیرگذاری خود، آنقدر بر میزان تقاضا  اثر گذاشت و آن را کاهش داد که بالغ بر ۲۰ پالایشگاه در دنیا بسته شدند و کار خود را متوقف کردند. 

همین امر همچنین موجب شد که میزان نفت خام ورودی پالایشگاه ها بیش از ۱۴ میلیون بشکه در روز در ماه آوریل نسبت به سال میلادی قبل افت کند. البته در ماههای پس از آن صنعت پالایش در دنیا در حال افزایش تدریجی میزان نفت خامی که فرآورش می‌کنند بوده و در پایان سال ۲۰۲۰، توانستند هشت میلیون بشکه در روز از آن ۱۴ میلیون بشکه را جبران کرده  و سال را با شش میلیون بشکه در روز کمتر از سال ۲۰۱۹  به پایان رسانند.

در پایان سال ۲۰۲۰، پالایشگاهها توانستند سال را با شش میلیون بشکه در روز کمتر از سال ۲۰۱۹  به پایان رسانند

این روند بهبود تقاضا و روند افزایش ورودی پالایشگاه همچنان ادامه خواهد داشت. اما همزمان با آن، روند ضرردهی پالایشگاه‌ها در کوتاه‌مدت و میان‌مدت و بسته شدن آن ها در اقصی نقاط دنیا نیز ادامه دارد. ما شاهد تداوم تعطیلی بسیاری از پالایشگاهها در استرالیا، فرانسه، امریکا و آسیا هستیم.

البته پالایشگاه‌های جدیدی نیز هم اکنون در حال تکمیل توسعه و شروع به بهره‌برداری هستند که از  پنج تا ۱۰ سال گذشته در حال توسعه بوده اند. بخشی از این پروژه ها در سال گذشته، قسمتی در سال جاری و بخشی هم طی یک تا دو سال آینده به مرحله اتمام و بهره برداری خواهند رسید.

*پیش بینی جنابعالی در خصوص چشم انداز صنعت پالایش سال ۲۰۲۱ چیست؟
پیش‌بینی مجموعه ما این است که چیزی در حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه ظرفیت پالایشی در دنیا در سال جاری به بهره‌برداری خواهد رسید. تقریبا اغلب این ظرفیت جدید در آسیا خواهد بود، اما یک پالایشگاه هم قرار است تا در جزایر کارائیب مجددا بعد از چند سال خاموشی و تعطیل بودن و بازسازی، مجددا به بازار برگردد که  البته این پالایشگاه در هفته های گذشته آغاز به کار کرده است.

البته علاوه بر این، ظرفیت‌هایی نیز قرار است که در سراسر دنیا بسته شود. هم اکنون شرکت Galp در پرتغال اعلام کرده که در ماه‌های پیش رو پالایشگاه ۱۰۰ هزار بشکه ای خود را خواهد بست.  پیش از این هم، شرکت توتال، بی‌پی و نسته از تعطیلی پالایش های خود در سه ماهه اول سال جاری در کشورهای فرانسه، فنلاند و استرالیا خبر دادند.

بنابراین ما در سال جاری حدود ۴۵۰ هزار بشکه در روز ظرفیت پالایشگاهی داریم که تعطیلی خود را اعلام کرده اند. اما تصور من این است که باز هم پالایشگاه‌هایی به جمع مجموعه ۴۵۰ هزار بشکه ای در تمام دنیا اضافه خواهد شد که به احتمال بسیار زیاد و با توجه به وضعیت پالایشگاه های موجود در کشورهایی نظیر کانادا، استرالیا، آمریکا، نیوزیلند و دانمارک خواهد بود. از طرفی، بخش قابل توجهی از ظرفیت موجود فعلی برای فروش گذاشته شده که البته خریداری برای آن وجود ندارد.

در سال جاری حدود ۴۵۰ هزار بشکه در روز ظرفیت پالایشگاهی دارند که تعطیلی خود را اعلام کرده اند

البته باید گفت که برخی از پالایشگرها نیز اعلام کرده اند که پالایشگاه‌ خود را باز نگه خواهند داشت، اما یا ظرفیت اسمی و نرخ خوراک ورودی خود را کاهش می دهند و یا یکی از برج های تقطیر خود را خواهند بست. به عنوان مثال شرکت پتروپالایش انگلیسی INEOS اعلام کرد که این کار را انجام خواهد داد و به احتمال زیاد سایرین نیز به چنین اقدامی دست خواهند زد. در مجموع، نظر شرکت FGE این است که حدود دو میلیون بشکه در روز ظرفیت پالایشی در طی یک تا دو سال بعد از بیماری کوید به دلیل لطماتی که این ویروس به بازار نفت و صنعت پالایش وارد کرده، بسته خواهد شد. 

بعضی از پالایشگاه هایی که هم اکنون خاموش هستند، قرار است زمانی که نرخ سوددهی پالایش بهتر شود به کار خود ادامه دهند. البته بعضی اوقات، برخی از این پالایشگاهها هرگز به این گفته خود عمل نمی کنند زیرا هزینه تعمیر و نگهداری برای آن ها آنقدر زیاد است که ترجیح میدهند که بسته نگه دارند تا به راه اندازی مجدد بپردازند. بنابراین از آن سایت (بدلیل وجود مخازن انباشت فرآورده و نفت خام و همچنین خطوط لوله موجود بین آن سایت و ترمینال های واردات/صادرات و یا مراکز مصرف) به عنوان یک سایت واردات و ذخیره فرآورده استفاده می کنند.

اغلب پالایشگاه‌هایی که در معرض خطر بسته شدن قرار دارند، به دلیل آن که ظرفیت‌های جدیدی هم اکنون در آسیا و خاورمیانه در حال تکمیل است، در بازارهای غرب سوئز هستند و همین امر فشاری را بر صنعت پالایش جهانی وارد می‌کند. کشورهای اروپایی و امریکا که مارجین و نرخ سودآوری پایین‌تری دارند، قبل از سایرین از این موضوع ضربه می خورند. 

اغلب پالایشگاه‌هایی که در معرض خطر بسته شدن قرار دارند، به دلیل آن که ظرفیت‌های جدیدی هم اکنون در آسیا و خاورمیانه در حال تکمیل است، در بازارهای غرب سوئز هستند و همین امر فشاری را بر صنعت پالایش جهانی وارد می‌کند   

همانگونه که پیشتر عرض کردم، علیرغم  فشاری که بر روی پالایشگرها به دلیل نرخ سود آوری پایین وجود دارد، ظرفیت های پالایشی جدید حال تکمیل و بهره‌برداری باشد. با وجود بسته شدن برخی ظرفیت‌های موجود در سال ۲۰۲۰ و سال جاری، ظرفیت‌های جدیدی نیز طی این دو سال اضافه می‌شود که برآیند این دو نیرو ظرفیت پالایشی دنیا را در پایان سال به حدود ۵۰۰ هزار بشکه بیش از پایان سال ۲۰۱۹ خواهد رساند، یعنی مجموع ظرفیت اضافه شده به پالایشگاه در دنیا از مجموع ظرفیتی که در سال ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ بسته شده اند، بیشتر خواهد بود.

 اما در کنار هم قرار دادن این موضوع  با پیش بینی روند بهبود تقاضا (که میزان تقاضای نفت در پایان سال ۲۰۲۱ را همچنان ۳ میلیون بشکه در روز کمتر از سال ۲۰۱۹ تخمین میزنیم) نشان می‌دهد که سال ۲۰۲۱ هم برای صنعت پالایش سالی دشوار خواهد بود و وضعیت سال ۲۰۲۰ همچنان برای پالایشگران در سال جاری و حتی سال آتی میلادی ادامه دارد و فقط می‌توان امیدوار بود که در سال ۲۰۲۳ وضعیت پالایشگاه به حالتی که در سال ۲۰۱۹ وجود داشته بازگردد.